DOI Artikel:
Daranowska-Łukaszewska, Joanna: Nagrobek biskupa Andrzeja Trzebickiego w kościele śś. Piotra i Pawła w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48235#0198
JOANNA DARANOWSKA-ŁUKASZEWSKA
U. 7. Portret królewicza Władysława Zygmunta, rys. M.
Gundelach, ryt. L. Kilian, 1625, Muz. Naród, w Krakowie.
(Fot. Z. Malinowski)
U. 8. Portret Juliusza Cezara Scaligeri, ryt. H. Golzius, 3. ćw.
w. XVI. (Repr. wg F. W. H. Hollstein, Dutch and Flemish
Etchings)
Wiemy już, że Trzebicki pragnął, by zwłoki jego spoczęły
w podziemiach kościoła ŚŚ. Piotra i Pawła w Krakowie.
W tym celu jeszcze za życia zlecił wykonanie sarkofagu znaj-
dującego się dziś w krypcie pod prezbiterium27. Jest więc
bardzo prawdopodobne, że zamówił również swoją rzeźbioną
podobiznę przeznaczając ją do nagrobka. Patrząc na ów wi-
zerunek trudno oprzeć się wrażeniu, że został on wykonany
jako portret żywego modela, nie zaś w oparciu o malowaną
podobiznę biskupa, czy też odtworzony z pamięci. Jego do-
bry poziom artystyczny jak również formalne podobieństwa
z takimi dziełami Berniniego, jak np. popiersia papieży
Innocentego X (il. 5)28, czy Urbana VIII (ił. 6)29, pozwalają
wysunąć ostrożną hipotezę, że jest ono może dziełem włoskiego
mistrza, sprowadzonym przez Trzebickiego z Rzymu, dokąd
podróżował on kilkakrotnie30, lub też powstało w Polsce jako
praca przebywającego tu rzeźbiarza włoskiego, czy artysty
wykształconego w Italii. Ze znanych badaczom twórców
na uwagę zasługuje Gian Francesco Rossi, który przebywał
w Polsce w latach 1651—54 pracując dla dworu królewskiego31.
Trzebicki był już w tym czasie biskupem przemyskim, a
z dworem Jana Kazimierza łączyły go bliskie związki. Jed-
nakże porównanie niewątpliwych dzieł Rossiego, jakimi są
marmurowe popiersia Jana Kazimierza i Marii Ludwiki32
oraz brązowy biust biskupa Piotra Gembickiego33, mimo
pewnych podobieństw w sposobie opracowania włosów Wypa-
da negatywnie. Dodatkowym argumentem przemawiającym
przeciwko autorstwu Rossiego jest fakt, że popiersie Trzebic-
kiego nie zostało podpisane, natomiast wszystkie trzy wymie-
nione biusty noszą sygnatury artysty. Pozostaje więc nadal
sprawą nie rozstrzygniętą, kto jest twórcą popiersia Trzebickie-
go z jego nagrobka.
Zachowane w Archiwum klasztoru karmelitów w Czernej
rachunki dowodzą, że marmurową architekturę pomnika wy-
konał w r. 1695 34 kamieniarz Jakub Bielawski35. Wzmianka
27 HOSZOWSKI, o.c.
28 V. MARTINELLI, Rittrati di Pontefici di G. L. Bernini, Koma
1956, fig. XV.
29 Ibidem, fig. XVIII.
30 HOSZOWSKI, o.c.
31 W. TOMKIEWICZ, Francesco Rossi i jego działalność rzeźbiarska
w Polsce,,,Biul. Hist. Sztuki" XIX, 1957, nr 3, s. 199—216.
32 Ibidem, s. 217; — Szlaka dworu Wazów i« Polsce. Katalog wystawy,
Kraków 1976, poz. 218, 219 na s. 91—92, fig. 83, 84.
33 TOMKIEWICZ, o.c., s. 217.
34 Arch. Klasztoru w Czernej, poz. 82; pod r. 1695 wymieniono szereg
elementów marmurowych wykonywanych do kościoła ŚŚ. Piotra i Pawła
w Krakowie (wzmianki z dni: 4 i 28.11, z zaznaczeniem dla Imci księdza
Dziekana Krakowskiego, 7 i ll.VI, 12 i 27.VIII oraz 25.X). Na zakończenie
umieszczono informację, że wszystkie te elementy pochodzą z warsztatu
Jakuba Bielawskiego.
35 Jakub Bielawski został wyzwolony w cechu stamców i mularzy
w r. 1667 (por. Arch. Państw, m. Krakowa, rkps A. D. 480, Regestrum seu
184
U. 7. Portret królewicza Władysława Zygmunta, rys. M.
Gundelach, ryt. L. Kilian, 1625, Muz. Naród, w Krakowie.
(Fot. Z. Malinowski)
U. 8. Portret Juliusza Cezara Scaligeri, ryt. H. Golzius, 3. ćw.
w. XVI. (Repr. wg F. W. H. Hollstein, Dutch and Flemish
Etchings)
Wiemy już, że Trzebicki pragnął, by zwłoki jego spoczęły
w podziemiach kościoła ŚŚ. Piotra i Pawła w Krakowie.
W tym celu jeszcze za życia zlecił wykonanie sarkofagu znaj-
dującego się dziś w krypcie pod prezbiterium27. Jest więc
bardzo prawdopodobne, że zamówił również swoją rzeźbioną
podobiznę przeznaczając ją do nagrobka. Patrząc na ów wi-
zerunek trudno oprzeć się wrażeniu, że został on wykonany
jako portret żywego modela, nie zaś w oparciu o malowaną
podobiznę biskupa, czy też odtworzony z pamięci. Jego do-
bry poziom artystyczny jak również formalne podobieństwa
z takimi dziełami Berniniego, jak np. popiersia papieży
Innocentego X (il. 5)28, czy Urbana VIII (ił. 6)29, pozwalają
wysunąć ostrożną hipotezę, że jest ono może dziełem włoskiego
mistrza, sprowadzonym przez Trzebickiego z Rzymu, dokąd
podróżował on kilkakrotnie30, lub też powstało w Polsce jako
praca przebywającego tu rzeźbiarza włoskiego, czy artysty
wykształconego w Italii. Ze znanych badaczom twórców
na uwagę zasługuje Gian Francesco Rossi, który przebywał
w Polsce w latach 1651—54 pracując dla dworu królewskiego31.
Trzebicki był już w tym czasie biskupem przemyskim, a
z dworem Jana Kazimierza łączyły go bliskie związki. Jed-
nakże porównanie niewątpliwych dzieł Rossiego, jakimi są
marmurowe popiersia Jana Kazimierza i Marii Ludwiki32
oraz brązowy biust biskupa Piotra Gembickiego33, mimo
pewnych podobieństw w sposobie opracowania włosów Wypa-
da negatywnie. Dodatkowym argumentem przemawiającym
przeciwko autorstwu Rossiego jest fakt, że popiersie Trzebic-
kiego nie zostało podpisane, natomiast wszystkie trzy wymie-
nione biusty noszą sygnatury artysty. Pozostaje więc nadal
sprawą nie rozstrzygniętą, kto jest twórcą popiersia Trzebickie-
go z jego nagrobka.
Zachowane w Archiwum klasztoru karmelitów w Czernej
rachunki dowodzą, że marmurową architekturę pomnika wy-
konał w r. 1695 34 kamieniarz Jakub Bielawski35. Wzmianka
27 HOSZOWSKI, o.c.
28 V. MARTINELLI, Rittrati di Pontefici di G. L. Bernini, Koma
1956, fig. XV.
29 Ibidem, fig. XVIII.
30 HOSZOWSKI, o.c.
31 W. TOMKIEWICZ, Francesco Rossi i jego działalność rzeźbiarska
w Polsce,,,Biul. Hist. Sztuki" XIX, 1957, nr 3, s. 199—216.
32 Ibidem, s. 217; — Szlaka dworu Wazów i« Polsce. Katalog wystawy,
Kraków 1976, poz. 218, 219 na s. 91—92, fig. 83, 84.
33 TOMKIEWICZ, o.c., s. 217.
34 Arch. Klasztoru w Czernej, poz. 82; pod r. 1695 wymieniono szereg
elementów marmurowych wykonywanych do kościoła ŚŚ. Piotra i Pawła
w Krakowie (wzmianki z dni: 4 i 28.11, z zaznaczeniem dla Imci księdza
Dziekana Krakowskiego, 7 i ll.VI, 12 i 27.VIII oraz 25.X). Na zakończenie
umieszczono informację, że wszystkie te elementy pochodzą z warsztatu
Jakuba Bielawskiego.
35 Jakub Bielawski został wyzwolony w cechu stamców i mularzy
w r. 1667 (por. Arch. Państw, m. Krakowa, rkps A. D. 480, Regestrum seu
184