Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (39.1977)

NAGROBEK BISKUPA A. TRZEBICKIEGO W KRAKOWIE



11. 9. Portret Józefa Scaligeri, ryt. H. Golzius, 3. ćw.
w. XVI. (Repr. wg Hollstein)

II. 10. Portret bpa Konstantego Brzostowskiego, 3. ćw. w. XVII (?),
Gab. Ryc. Bibl. Naród, w Warszawie

zaś z Archivum Romanum Societatis Jesu informuje, że na-
grobek ustawiono w r. 1696. Pozostaje do wyjaśnienia, kto
jest autorem całości pomysłu oraz wykonawcą dekoracji
rzeźbiarskiej. Dziewięćdziesiąte lata XVII w. w Krakowie,
to okres, kiedy trudno tu o dobrego rzeźbiarza. Wprawdzie
król Jan III Sobieski Wystawiając w Żółkwi nagrobki swemu
ojcu i wujowi sprowadzał kamieniarzy z Krakowa, nie dotyczy
to jednak rzeźbiarzy36.
Fundatorem nagrobka był siostrzeniec biskupa Kacper
Cieński. Piastował on godności dziekana krakowskiego i admi-
nistratora sede uacante biskupstwa krakowskiego, a także
proboszcza piotrawińskiego i kilkakrotnie deputata na try-
bunał koronny. Zmarł w r. 1703. Swego wuja biskupa szano-
wał bardzo, był też jego ulubieńcem37, nic więc dziwnego,
że wystawił mu aż dwa kosztowne i nienajgorszego rzędu
pomniki38. Z jego też chyba osobą łączyć należy koncepcję
monumentu. Być może, biskup wyraził swe życzenie co do formy
liber actorum contuberni murariorum fabrorum et stametium clarissimae
urbis Cracoviensis). Starszym towarzyszem został w. r. 1676 (por. Arch.
Aktów Dawnych m. Krakowa, rkps AD. 493, Regestr mularzów A.D. 1639).
Kontakty z łomami marmuru w Dębniku miał już ojciec Jakuba. On sam
początkowo brał stamtąd marmur, a następnie został dzierżawcą (por.
TATARKIEWICZ, o.c., s. 355). Bielawski wykonał m.in. w latach 1685—89
portale do naw bocznych i prezbiterium w kościele Mariackim w Krakowie
a ponadto w r. 1696 do kaplicy bł. Salomei przy kościele franciszkanów
w Krakowie wspomniane kilkakrotnie epitafium Michała Waleriana Morsz-
tyna, kasztelana zawichojskiego.
36 T. MAŃKOWSKI, Mecenat Jana III w Żółkwi, „Prace Kom. Hist.
Sztuki" IX, 1948.

pomnika, jeśli istotnie dał się sportretować w marmurze
z myślą o swym mauzoleum w kościele jezuitów w Krakowie.
Cieński, chcąc więc spełnić wolę wmja i dysponując już być
może popiersiem, szukał zapewne odpowiedniej oprawy.
Kopiowanie skromnych przecież nagrobków wawelskich nie
zgadzało się z dążnością do okazałości i chęcią godnego ucz-
czenia pamięci zasłużonego biskupa.
Archiwa w Czernej kilkakrotnie zawierają określenie
rzeźbiarz39 w odniesieniu do Jakuba Bielawskiego, który wy-
konał architekturę nagrobka. Istotnie był on twórcą epita-
fium Michała Morsztyna z r. 1696 w kaplicy bł. Salomei w ko-
ściele franciszkanów w Krakowie, ozdobionego dekoracją
figuralną40. Reprezentuje ta rzeźba mierny poziom artys-
tyczny, nie można jej jednak odmówić podobieństw formal-
nych z dekoracją figuralną nagrobka Trzebickiego. Pozwala to
wysunąć przypuszczenie, że Bielawski był także wykonawcą
posągów bocznych i aniołków z omawianego nagrobka. Wia-

37 W kodycylu testamentu bpa Trzebickiego matka Cieńskiego naz-
wana została najdroższą siostrą zmarłego, a zapis uczyniony na rzecz jej
syna Kacpra znacznie przewyższa swą wysokością inne darowizny bpa
(por. HOSZOWSKI, o.c., s. 350).
33 Prócz nagrobka w kościele ŚŚ. Piotra i Pawia w Krakowie, Kacper
Cieński wystawi! mauzoleum Trzebickiemu w katedrze wawelskiej w r.
1683 (por. przyp. 9).
39 TATARKIEWICZ, o.c., s. 356.
40 Katalog Zybytków Sztuki w Polsce, t. IV, Miasto Kraków, cz. 2,
Kościoły i klasztory Śródmieścia, Warszawa 1971, s. 115, fig. 713.

185