DOI article:
Kałamajska-Saeed, Maria: Ołtarz główny w Szczuczynie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48235#0211
OŁTARZ GŁÓWNY W SZCZUCZYNIE
Ił. 4. Ołtarz główny w Stoczku Warmińskim, 1713.
(Fot. A. Boetticher)
11. 5. Ołtarz główny w Krośnie, K. Peuker, 1726. (Fot. A.
Ulbrich)
micznie ciążenie ku Prusom wpłynęło na zwrócenie się tam
właśnie z zamówieniem na wykonanie wystroju kościoła.
Wiadomo na przykład, że organy wykonał około 1715 r. organ-
mistrz sprowadzony z Kętrzyna23 * 25 odległego tylko o kilkanaście
kilometrów od Reszla, gdzie istniała znana i pracująca dla
katolickich kościołów Warmii pracownia rzeźbiarsko—-
—-snycerska. W interesującym nas okresie, tj. około 1730 r.,
prowadzona ona była przez dwóch spowinowaconych ze sobą
artystów: Krzysztofa Peukera (1662—1735) i jego ucznia
a zarazem zięcia Jana Chrystiana Schmidta (1701—59)26.
W tej właśnie pracowni wykonany został jak sądzę ołtarz
główny dla szczuczyńskiego kościoła Pijarów.
Architektura ołtarza, raczej zachowawcza w stosunku do
regencyjnej ornamentyki , jest zarazem charakterystyczna
23 AGAD, APP 163a, t. 45, s. 99, list G. Szpillowskiego do Konstancji
Szczuczyny z 8.IX.1711 o sprowadzeniu organmajstra z Rastemborka [Kęt-
rzyna — przyp. M. K.] katolika, aby wystawił do kościoła organy; kolejna
wzmianka o tym rzemieślniku informuje, że osiedlił si? na stałe w Szczu-
czynie (1715 r.).
26 A. ULBRICH, Geschichte der Bildhauerkunst in Ostpreussen, K6-
nigsberg 1926—1929, t. II, s. 553 i nn. oraz s. 594 i nn.
27 Ibidem, s. 553 oraz J. POKLEWSKI, Święta Lipka, Warszawa-
Poznań 1974, s. 67, który podaje źródło archiwalne potwierdzające autorstwo
Peukera (Arch. Diecezji Warmińskiej w Olsztynie, sygn. 6/6, Acta Kirchen-
bau von Jahre 1680—1736, nr 40).
dla ołtarzy katolickich kościołów Warmii i Mazur, w których
aż do połowy XVIII w. powtarzany był schemat wielkiego
ołtarza z kościoła jezuitów w Świętej Lipce (il. 3) wykonanego
w latach 1712—14. Twórcą tego ołtarza był Krzysztof Peuker
rodem z Królewca, od r. 1711, po przejściu na katolicyzm
osiadły w Reszlu27. Ważna jest również w tym wypadku osoba
fundatora, którym był biskup warmiński Teodor Potocki,
rodzony stryj Elżbiety Potockiej, która w 1725 r. poślubiła
Marcina Szczukę, syna Podkanclerzego i dziedzica Szczu-
czyna28. Przykłady bardzo zbliżonych rozwiązań wielkiego
ołtarza spotykamy w kościołach w Stoczku (il. 4) z 1713 r.,
Krośnie (il. 5) z 1726 r., fundowanym przez bpa T. Potockiego
a wykonanym przez K. Peukera29, Barczewie (il. 6) z lat
około 1730—37, w kościele Św. Krzyża w Braniewie (il. 7)
2S Data ślubu i powiązania rodzinne wg panegiryku Senat przeświet-
nych antenatów [...] po weselnym akcie [...] Marcina Szczuki [...] i [...] El-
żbiety z Potockich Szczuczyny [...] Fundatorów i Dobrodziejów Collegium
Szczuczyńskiego Scholarum Piarum [...] 1725, w Warszawie.
23 M. BABICKA, Barokowy kościół pielgrzymkowy w Krośnie na War-
mii, „Roczn. Humanist. KULJJ XV, 1967, z. 4, s. 44 z powołaniem się na
źródło archiwalne: Arch. Diec. Warmińskiej, sygn. B 51, Status loci Cros-
sen, s. 7, gdzie jako wykonawca ołtarza wymieniony jest rzeźbiarz Peikert
z Reszla.
197
Ił. 4. Ołtarz główny w Stoczku Warmińskim, 1713.
(Fot. A. Boetticher)
11. 5. Ołtarz główny w Krośnie, K. Peuker, 1726. (Fot. A.
Ulbrich)
micznie ciążenie ku Prusom wpłynęło na zwrócenie się tam
właśnie z zamówieniem na wykonanie wystroju kościoła.
Wiadomo na przykład, że organy wykonał około 1715 r. organ-
mistrz sprowadzony z Kętrzyna23 * 25 odległego tylko o kilkanaście
kilometrów od Reszla, gdzie istniała znana i pracująca dla
katolickich kościołów Warmii pracownia rzeźbiarsko—-
—-snycerska. W interesującym nas okresie, tj. około 1730 r.,
prowadzona ona była przez dwóch spowinowaconych ze sobą
artystów: Krzysztofa Peukera (1662—1735) i jego ucznia
a zarazem zięcia Jana Chrystiana Schmidta (1701—59)26.
W tej właśnie pracowni wykonany został jak sądzę ołtarz
główny dla szczuczyńskiego kościoła Pijarów.
Architektura ołtarza, raczej zachowawcza w stosunku do
regencyjnej ornamentyki , jest zarazem charakterystyczna
23 AGAD, APP 163a, t. 45, s. 99, list G. Szpillowskiego do Konstancji
Szczuczyny z 8.IX.1711 o sprowadzeniu organmajstra z Rastemborka [Kęt-
rzyna — przyp. M. K.] katolika, aby wystawił do kościoła organy; kolejna
wzmianka o tym rzemieślniku informuje, że osiedlił si? na stałe w Szczu-
czynie (1715 r.).
26 A. ULBRICH, Geschichte der Bildhauerkunst in Ostpreussen, K6-
nigsberg 1926—1929, t. II, s. 553 i nn. oraz s. 594 i nn.
27 Ibidem, s. 553 oraz J. POKLEWSKI, Święta Lipka, Warszawa-
Poznań 1974, s. 67, który podaje źródło archiwalne potwierdzające autorstwo
Peukera (Arch. Diecezji Warmińskiej w Olsztynie, sygn. 6/6, Acta Kirchen-
bau von Jahre 1680—1736, nr 40).
dla ołtarzy katolickich kościołów Warmii i Mazur, w których
aż do połowy XVIII w. powtarzany był schemat wielkiego
ołtarza z kościoła jezuitów w Świętej Lipce (il. 3) wykonanego
w latach 1712—14. Twórcą tego ołtarza był Krzysztof Peuker
rodem z Królewca, od r. 1711, po przejściu na katolicyzm
osiadły w Reszlu27. Ważna jest również w tym wypadku osoba
fundatora, którym był biskup warmiński Teodor Potocki,
rodzony stryj Elżbiety Potockiej, która w 1725 r. poślubiła
Marcina Szczukę, syna Podkanclerzego i dziedzica Szczu-
czyna28. Przykłady bardzo zbliżonych rozwiązań wielkiego
ołtarza spotykamy w kościołach w Stoczku (il. 4) z 1713 r.,
Krośnie (il. 5) z 1726 r., fundowanym przez bpa T. Potockiego
a wykonanym przez K. Peukera29, Barczewie (il. 6) z lat
około 1730—37, w kościele Św. Krzyża w Braniewie (il. 7)
2S Data ślubu i powiązania rodzinne wg panegiryku Senat przeświet-
nych antenatów [...] po weselnym akcie [...] Marcina Szczuki [...] i [...] El-
żbiety z Potockich Szczuczyny [...] Fundatorów i Dobrodziejów Collegium
Szczuczyńskiego Scholarum Piarum [...] 1725, w Warszawie.
23 M. BABICKA, Barokowy kościół pielgrzymkowy w Krośnie na War-
mii, „Roczn. Humanist. KULJJ XV, 1967, z. 4, s. 44 z powołaniem się na
źródło archiwalne: Arch. Diec. Warmińskiej, sygn. B 51, Status loci Cros-
sen, s. 7, gdzie jako wykonawca ołtarza wymieniony jest rzeźbiarz Peikert
z Reszla.
197