DOI Artikel:
Kałamajska-Saeed, Maria: Ołtarz główny w Szczuczynie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48235#0218
MARIA KAŁAMAJSKA-SAEED
tiumologiczńe, jak i charakter ornamentyki wskazują na to,
że szczuczyński portret trumienny przedstawia osobę zmarłą
w około 20 lat po śmierci Podkanclerzego. Wiek portretowa-
nego można określić na dwadzieścia kilka lat. Ponieważ dwaj
synowie Szczuki zmarli w odstępie 4 lat, trudno byłoby prze-
sądzić czy jest to Jan zm. w 1724 r., czy Marcin zm. w 1728 r.,
obaj pochowani w krypcie kościoła szczuczyńskiego. Za osobą
Marcina przemawia fakt, że był on dziedzicem Szczuczyna,
natomiast Jan rezydował w lubelskich majętnościach Szczu-
ków, w Kurowie. Ostatecznie sprawę przesądza jednak po-
równanie wykroju portretu z zachowanymi w krypcie trumna-
mi Szczuków — ojca i synów. Odpowiada on idealnie wielko-
ścią i kształtem trumnie Marcina, opatrzonej nabitą ćwiekami
metalowymi datą A.D. 1728. Czas powstania portretu tru-
miennego Marcina Szczuki można określić z dużym prawdo-
podobieństwem na pierwszą połowę 1728 r., bowiem od śmierci
do uroczystego pogrzebu upłynęło pół roku40, zatem czas wy-
starczający na Wykonanie portretu.
40 Data śmierci Marcina Szczuki ustalona na podstawie panegiryku
Echo nieśmiertelnych żalów [...] przy publicznym pogrzebie [...] Marcina
Szczuki [...]. Warszawa 1728, gdzie mowa, iż go Bóg z orientalnymi Trzech
Królów [czyli 6.1. -— przyp. M. K.] skarbami do rąk swoich odebrał oraz
AGAD, ABP 347, s. 21 Regestr pieniędzy wydanych w Sidrze na pogrzeb
Marcina Szczuki... 7.1.1728. Termin uroczystego pogrzebu w Szczuczynie
— AGAD, APP 163a, t. 46 s. 832, list A. Wyszyńskiego do K. Szczuczyny
z 18.11.1728: Dysposycja taka była JW Jeymci Pani Starościney [Elżbiety
z Potockich Szczuczyny, wdowy po Marcinie — przyp. M. K.] aby ciało
Nieboszczyka Śp. IMPana Starosty w kościele stało do pogrzebu który ma być
na S. Jan.
LE MAITRE-AUTEL DE SZCZUCZYN
L’edification du couvent, de 1’eglise et du college des
Piaristes de Szczuczyn en Mazovie r.’a pas ete terminee du
vivant du fondateur —- Stanisław Antoni Szczuka, Vice-
-Chancellier du Grand Duche de Lithuanie, mort en 1710.
Des lettres qu’il a laissees il resulte que ses premiers projets
quant au decor interieur de 1’eglise, etaient tres ambitieux.
Szczuka avait 1’intention de confier la tache a Michelangelo
Palloni, un des plus eminents peintres travaillant a l’epoque
en Pologne, auteur des fresques a trompe 1’oeil des autels de
1’eglise paroissiale de Węgrów qui devait servir de modele
a Szczuczyn. Apres la mort du fondateur, ses projets ont
ete abandonnes, et le seul qui fut realise (au moins dans sa
partie architecturale) fut probablement le maitre-autel, ce
dont les traces sont discernables sur le plan de 1’eglise datant
de 1750 environ, recemment retrouve.
La maitre-autel actuel ne fut execute que 30 ans environ
apres la fin des travaux de construction de 1’eglise, c’es
a dire entre 1730 et 1739. L’auteur presume en a ete Jan
Chrystian Schmidt de Reszel, disciple ef continuateur de son
beau-pere Krzysztof Peuker, actif a Reszel dans les annees
1711—1735. Comme modćle direct de l’autel de Szczuczyn
on indique celui de Święta Lipka et celui de Krosno, realises
tous les deux par Peuker; en ce qui cencerne cependant les
sculptures de 1’autel, des affinites nettes existent entre
celui-ci et 1’ensemble de statues ornant 1’autel lateral de
1’eglise Saint-Croix de Braniewo, sorties de 1’atelier de J. Ch.
Schmidt. Une telle attribution confirmerait le rang de la
Varmie en tant que centre des arts, rayonnant au XVIIIe
siecle sur les provinces de Podlasie et de Mazowsze. II serait
recommandable de prendre davantage en consideration les
activites des sculpteurs de Reszel dans les etudes ayant pour
objet le decor des eglises de province de ces deux regions
II. 20. Portret trumienny Marcina Szczuki, 1728
(Fot. K. Kowalska)
tiumologiczńe, jak i charakter ornamentyki wskazują na to,
że szczuczyński portret trumienny przedstawia osobę zmarłą
w około 20 lat po śmierci Podkanclerzego. Wiek portretowa-
nego można określić na dwadzieścia kilka lat. Ponieważ dwaj
synowie Szczuki zmarli w odstępie 4 lat, trudno byłoby prze-
sądzić czy jest to Jan zm. w 1724 r., czy Marcin zm. w 1728 r.,
obaj pochowani w krypcie kościoła szczuczyńskiego. Za osobą
Marcina przemawia fakt, że był on dziedzicem Szczuczyna,
natomiast Jan rezydował w lubelskich majętnościach Szczu-
ków, w Kurowie. Ostatecznie sprawę przesądza jednak po-
równanie wykroju portretu z zachowanymi w krypcie trumna-
mi Szczuków — ojca i synów. Odpowiada on idealnie wielko-
ścią i kształtem trumnie Marcina, opatrzonej nabitą ćwiekami
metalowymi datą A.D. 1728. Czas powstania portretu tru-
miennego Marcina Szczuki można określić z dużym prawdo-
podobieństwem na pierwszą połowę 1728 r., bowiem od śmierci
do uroczystego pogrzebu upłynęło pół roku40, zatem czas wy-
starczający na Wykonanie portretu.
40 Data śmierci Marcina Szczuki ustalona na podstawie panegiryku
Echo nieśmiertelnych żalów [...] przy publicznym pogrzebie [...] Marcina
Szczuki [...]. Warszawa 1728, gdzie mowa, iż go Bóg z orientalnymi Trzech
Królów [czyli 6.1. -— przyp. M. K.] skarbami do rąk swoich odebrał oraz
AGAD, ABP 347, s. 21 Regestr pieniędzy wydanych w Sidrze na pogrzeb
Marcina Szczuki... 7.1.1728. Termin uroczystego pogrzebu w Szczuczynie
— AGAD, APP 163a, t. 46 s. 832, list A. Wyszyńskiego do K. Szczuczyny
z 18.11.1728: Dysposycja taka była JW Jeymci Pani Starościney [Elżbiety
z Potockich Szczuczyny, wdowy po Marcinie — przyp. M. K.] aby ciało
Nieboszczyka Śp. IMPana Starosty w kościele stało do pogrzebu który ma być
na S. Jan.
LE MAITRE-AUTEL DE SZCZUCZYN
L’edification du couvent, de 1’eglise et du college des
Piaristes de Szczuczyn en Mazovie r.’a pas ete terminee du
vivant du fondateur —- Stanisław Antoni Szczuka, Vice-
-Chancellier du Grand Duche de Lithuanie, mort en 1710.
Des lettres qu’il a laissees il resulte que ses premiers projets
quant au decor interieur de 1’eglise, etaient tres ambitieux.
Szczuka avait 1’intention de confier la tache a Michelangelo
Palloni, un des plus eminents peintres travaillant a l’epoque
en Pologne, auteur des fresques a trompe 1’oeil des autels de
1’eglise paroissiale de Węgrów qui devait servir de modele
a Szczuczyn. Apres la mort du fondateur, ses projets ont
ete abandonnes, et le seul qui fut realise (au moins dans sa
partie architecturale) fut probablement le maitre-autel, ce
dont les traces sont discernables sur le plan de 1’eglise datant
de 1750 environ, recemment retrouve.
La maitre-autel actuel ne fut execute que 30 ans environ
apres la fin des travaux de construction de 1’eglise, c’es
a dire entre 1730 et 1739. L’auteur presume en a ete Jan
Chrystian Schmidt de Reszel, disciple ef continuateur de son
beau-pere Krzysztof Peuker, actif a Reszel dans les annees
1711—1735. Comme modćle direct de l’autel de Szczuczyn
on indique celui de Święta Lipka et celui de Krosno, realises
tous les deux par Peuker; en ce qui cencerne cependant les
sculptures de 1’autel, des affinites nettes existent entre
celui-ci et 1’ensemble de statues ornant 1’autel lateral de
1’eglise Saint-Croix de Braniewo, sorties de 1’atelier de J. Ch.
Schmidt. Une telle attribution confirmerait le rang de la
Varmie en tant que centre des arts, rayonnant au XVIIIe
siecle sur les provinces de Podlasie et de Mazowsze. II serait
recommandable de prendre davantage en consideration les
activites des sculpteurs de Reszel dans les etudes ayant pour
objet le decor des eglises de province de ces deux regions
II. 20. Portret trumienny Marcina Szczuki, 1728
(Fot. K. Kowalska)