Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (58.1996)

Biuletyn Historii Sztuki
R.LVIII, 1996, Nr 1-2
PL ISSN 0006-3967

VITA SUSAK
Lwów, Lwowska Galeria Obrazów

KURTYNA HENRYKA SIEMIRADZKIEGO W TEATRZE LWOWSKIM*

Dwa najpiękniejsze miasta Galicji - Kraków i Lwów
- wzniosły u schyłku XIX w. ginachy nowych teatrów
(1893, 1900). Autorem galowych kurtyn dla obu scen
był Henryk Siemiradzki, profesor petersburskiej, hono-
rowy członek rzymskiej, berlińskiej, turyńskiej i pary-
skiej Akademii Sztuk Pięknych, mogący konkurować
pod względem popularności chyba tylko z Janem Ma-
tejką. Wkrótce upłynie 100 lat od dnia śmierci artysty,
a dwóch skrajności w ocenie jego twórczości - zachwy-
tu obywateli i pobłażliwości znawców, nie udało się
połączyć w poważnym studium naukowym. Pięknie
ilustrowany album Śtanisława R. Lewandowskiego2,
powieść biograficzna Józefa Dużyka3 oparta na kore-
spondencyjnej spuściźnie Siemiradzkiego i jego rodziny
oraz cztery kunsztowne katalogi wystaw indywidual-
nych (1903, 1939, 1968, 1980)4 - to jak dotąd wszystko,
co wiek XX poświęcił znanemu niegdyś na całym świe-
cie artyście-malarzowi5.
Rehabilitacja akademizmu w polskiej wiedzy o sztu-
ce nastąpiła dzięki staraniom Marii Poprzęckiej°, nie da
się więc zaprzeczyć, że postacie jego ważniejszych
przedstawicieli zasługują na oddzielne monograficzne
opracowanie7.
Najczęściej nazwisko Siemiradzkiego łączy się
z obrazem Pochodnie Nerona, a także z licznymi scena-
mi z życia antycznego. Mało komu jego twórczość
kojarzy się ze sztuką monumentalną, a przecież
właśnie do tej dziedziny należy istotna część jego
spuścizny. Lewandowski uważał, że artysta "powi-

(...) jakie jednak muzeum może dać
artyście tylu widzów? Zresztą,
jaki obstalunek współczesny,
daje możność pędzlowi rozmachać
się na takiej obszernej
powierzchni, a artyście dostarczy
tyle sposobności do fantazjowania 1
nien był w świecie sztuki nowoczesnej zająć genialne
stanowisko Tiepola, [ale] zmuszony był ograniczać się
do roboty obrazów tak zwanych w Monachium »stalu-
gowych«, gdzie miejsce hamowało dekoracyjny roz-
mach."8
W rzeczy samej Siemiradzki miał dosyć dużo okazji,
aby pokazać się jako malarz-monumentalista. Po raz
pierwszy podjął tego rodzaju zadanie, malując freski w
soborze Chrystusa Zbawiciela w Moskwie w latach
1876-789. Później artysta wykonywał zamówienia dla
kościołów katolickich i prawosławnych cerkwi. W
1882 r. namalował obraz ołtarzowy Chrystus uśmierza-
jący burzę dla ewangelickiego kościoła św. Marcina w
Krakowie, w 1886 r. dla Isakijewskiego soboru w Pe-
tersburgu wykonał dwa dzieła: Sw. Łukasz ewangelista
oraz Męczeństwo św. Tymoteusza i jego żony Marii.
Autorstwa Siemiradzkiego są: Zmartwychwstanie dla ko-
ścioła Wszystkich Świętych w Warszawie, Wniebo-
wstąpienie do ołtarza głównego kościoła 00. Zmartwy-
chwstańców w Rzymie (1891), Ukrzyżowanie dla ko-
ścioła polskiego w Charkowie. Świeckich zamówień
również było niemało. W 1883 r. Siemiradzki namalo-
wał wielki plafon Światłość i Ciemność do Pałacu Zawi-
szów Warszawie10. Potem powstały plafony Jutrzenka
(1886) i Wiosna (1890) w domu D. Nieczajewa-Malce-
wa w Petersburgu11. Óstatnimi jego pracami były ma-
lowidła na ścianach bocznych estrady sali koncertowej
warszawskiej filharmonii Muzyka święta i Muzyka świe-
cka (1901).

121