Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (58.1996)

KAZIMIERZ RULKA


II. 2. Antoni Wiwulski, szkic do pomnika Trzech Krzyży
w Wilnie, 1915 r., oł. i kredka, karton kolor. Zbiory Biblioteki
Seminarium we Włocławku
III. 2. Antoni Wiwulski, sketch of the Three Crosses monunent
at Wilno (Viln-ius), 1915, pencil and crayon on colour
cardboard. Collection ofthe Ecclesiastical Seminary Library
at Włocławek

wane) i ponumerowane (od 1 do 31; z nich brakuje
listów nr 4, 23 - fragmentu, 27-28) prawdopodobnie
przez ks. Nawrockiego. Niektóre z nich ozdobione są
miniaturowymi rysunkami lub malowidłami Wiwul-
skiego, znać już w nich rękę przyszłego mistrza. Pisze
w nich o postępach w nauce i iiniych sprawach szkol-
nych, o tęsknocie za matką i rodzeństwem i o ciągłych
kłopotach ze zdrowiem.
Interesujące mogą być fragmenty, w których infor-
muje matkę o swoich rysunkach, malowidłach i próbach
rzeźbienia. W jednym z listów (nr 6) zwierza się: w
rysunkach widzę przyjemność i odpoczynek dla ducha,
a nie pedantyczną naukę. Rzeźbić zaraz zacznę, tymcza-
sem zaś, póki narzędzia nie przyszły, wykrajam nożycz-

kamiprofile kolegów; niedawno to zacząłem, a nadzwy-
czaj mi się powodzi, bo już 15 kolegów mam zupełnie
trafionych; wycinać też scyzorykiem zacząłem zfantazyi
i też to bardzo łatwo przychodzi. [...] Ciekawym bardzo,
jak mi pójdzie z rzeźbiarstwem, oby mi tylko oczy po-
zdrowiały.
Drugi spory plik korespondencji to listy i pocztówki
z lat 1906-1914 do inspe ktora (wicerektora) seminarium
duchownego w Wilnie, którym był wówczas ks. Karol
Lubianiec (1866-1942)4, znany wychowawca i działacz
społeczny, krzewiciel kultu Serca Jezusowego i Apo-
stolstwa Modlitwy.
Wiwulskiego łączyły z ks. Lubiańcem więzy
przyjaźni. Dla prowadzonego pod jego kierunkiem
przez Towarzystwo Serca Jezusowego, tzw. "Trzydzie-
stki", sierocińca (zakładów wychowawczych) artysta
zaprojektował obszerną kaplicę, a także wystrój kaplicy
Najśw. Serca Maryi w domu dla księży emerytów, pn.
"Betania", zorganizowanego także przez ks. Lubiańca.
Projektował też budowany pod kierunkiem ks. Lubiań-
ca na krańcach wileńskiej parafii Wszystkich Świętych
kościół Najśw. Serca Jezusowego i wystarał się o za-
twierdzenie jego planów przez cara Mikołaja II. Ks.
Lubianiec upamiętnił zasługi Wiwulskiego w tym
względzie w publikacji wydanej z okazji wmurowania
kamienia węgielnego5, a także wysławił je w mowie ża-
łobnej na pogrzebie Wiwulskiego (12 stycznia 1919 r.).
W listach Wiwulskiego do ks. Lubiańca, obok spraw
osobistych, znajduje się wiele wiadomości o projekto-
waniu i wznoszeniu kościoła Najśw. Serca Jezusowego.
Sporo trudności sprawiało zastosowanie elementów
żelazobetonowych. Wiwulski rozpoczął prace nad tym
projektem co najmniej w 1906 r., a ukończył je dopiero
w 1912 r., ponieważ odciągała go od tego praca nad
Pomnikiem Grunwaldzkim (o problemach związanych
z tym projektem kilkakrotnie wspomina w listach). W
tym też czasie projektował kaplicę dla Szydłowa na
Żmudzi.
W pliku korespondencji są także pojedyncze listy
Wiwulskiego do innych osób, a także dwa listy jego
dotyczące.
Jedyny list Wiwulskiego do Edwarda Roppa (1851-
1939), biskupa wileńskiego, wytrwałego protektora te-
go artysty, z 28 kwietnia 1906 r., w sprawie projektu
kościoła Najśw. Serca Jezusowego, jest ważny z tego
względu, że Wiwulski wyraża w nim swoje credo arty-
styczne: ja architekturę stawiam na równi z rzeźbą i
malarstwem, tj. przede wszystkim wymagam, żeby wy-
rażała jakąś ideę, nie zaś, jak niestety robi większość
architektów, bawiła się w style, czyli w różne kompila-
cye. Proszę też Excellencyi nie sądzić, że przez to wcho-

142