Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (58.1996)

IN MEMORIAM

jako kustosz opracowujący zbiory pozostała do 1975 r. W latach
1975-1981, do przejścia na emeryturę, pracowała w Instytucie
Sztuki PAN w Warszawie, gdzie w redakcji serii "Tekstów Źród-
łowych do Dziejów Historii Sztuki" powróciła do bliskiej Jej
zainteresowaniom problematyki teoretycznej. W tym właśnie
czasie (1976) Hanna Morawska uzyskała tytuł doktora habilito-
wanego w zakresie historii sztuki nowoczesnej, na podstawie
przedstawionej dysertacji, która ukazała się (1977) w postaci
3-tomowego dzieła pt. W poszukiwaniu nowoczesności. Francu-
scy pisarze i krytycy o malarstwie 1820-1876.
Uprawiana przez Hannę Morawską z zamiłowaniem pro-
blematyka sztuki francuskiej XIX wieku nie miała precedensu
w dotychczasowej historii sztuki polskiej. Student i badacz
dzięki Jej wiedzy i kompetencji, a także dzięki znajomości
języka (większość doskonałych przekładów w opracowywa-
nych przez Nią antologiach była Jej pióra), otrzymał dzieła
podstawowe dla historii francuskiej myśli krytycznej XIX
wieku. Dorobek Hanny Morawskiej wpisał się w program
badań nad teorią i krytyką sztuki zainicjowany przez Juliusza
Starzyńskiego, program, którego była idealnym realizatorem.
W swoich publikacjach (Kłopoty krytyka. Thore-Burger
wśród prądów epoki, 1970, W poszukiwaniu nowoczesności.
Francuscy pisarze i krytycy..., 1977, Emil Zola. Słuszna wal-
ka... 1982, Morawska w sposób wysoce erudycyjny poddawa-
ła analizie kierunki francuskiej myśli krytycznej i ich kontekst
artystyczny, a sięgając po teksty towarzyszące temu obrazowi
pracowała na materiale oryginalnym, trudno dostępnym, nie-
raz zapomnianym i przeważnie nigdy nie wznawianym. W
ostatnim okresie życia zajmowała się głównie tłumaczeniami
tekstów francuskich, co wynikało zresztą z Jej zamiłowań i
było spełnieniem aspiracji romanistycznych, którym było pro
domo sua kultywowanie od młodości zainteresowań dla kla-
sycznej i współczesnej literatury francuskiej.
Z usposobienia kameralna i rodzinna, utrzymująca stały
żywy kontakt z przebywającymi poza krajem trzema córkami

i pokoleniem wnuczek, Hanna Morawska realizowała przez
długie lata ten program działania publicznego i ideologiczne-
go, który nie miał w jej środowisku zawodowym odzewu.
Tylko bliżej współpracujący z nią koledzy i przyjaciele mogli
się domyślać, lub dzielić z nią rozterki polityczne, widząc
narastającą w Niej gorycz, że nie mogą ziścić się przemiany,
które w Jej oczach zapowiadał Październik 1956. Ale chociaż
nie było w Jej otoczeniu zawodowym zrozumienia i poparcia
dla Jej działalności w PZPR, Hannę Morawską otaczała,
Zwłaszcza wśród najbliższych współpracowników, autenty-
czna życzliwość i zaufanie; jako osoba skromna, przychylna,
uczynna, nie raz w trudnych czasach spiesząca z dyskretną
pomocą kolegom źle "usytuowanym" politycznie, zyskała
także sympatię i szacunek paru pokoleń studentów i nowych
współpracowników młodszej generacji, nie zawsze zoriento-
wanych w Jej przeszłości politycznej, w istocie bowiem po
bardzo jednoznacznym określeniu swego "antymarcowego"
stanowiska w 1968 r., wycofała się z aktywnej działalności
partyjnej. Nie przyjęła jednak postawy — cechującej wielu
dawnych działaczy -jawnie opozycyjnej. Śledziła z zaintere-
sowaniem wydarzenia po 1980 r. i publikacje "drugiego obie-
gu", świadoma jednak, że ten rozdział historii staje się dla Niej
już tylko polem obserwacji. Była ostatnią w glinie swych
rówieśników - że wymienimy tu choćby Helenę i Stefana
Kozakiewiczów, Irenę Malinowską, Andrzeja Jakimowicza -
wykładających historię sztuki na Uniwersytecie Warsza-
wskim, gronie, które, mimo niekorzystnych warunków zew-
nętrznych, potrafiło wytworzyć niepowtarzalny klimat intele-
ktualny, koleżeński i dydaktyczny. Z tym miejscem czuła się
zawsze najbardziej związana - zapisała też swój cenny księ-
gozbiór bibliotece Istytutu Historii Sztuki UW.
Umarła nagle, podczas wizyty u najstarszej córki w Lon-
dynie, bezpośrednio po wielogodzinnym zwiedzaniu wysta-
wy romantycznego malarstwa, z którą tak bardzo chciała się
zapoznać.
Elżbieta Grabska, Janina Wiercińska

Bibliografia ważniejszych publikacji Hanny Morawskiej

1954
Z zagadnień estetyzmu w Polsce w latach 1880-1920.
"Materiały do Studiów i Dyskusji" 1954 nr 1
s. 255-281.
Pierre Lavedan, Historia sztuki. Średniowiecze i czasy
nowożytne. Przekład, wstęp i uzupełnienia tekstu, bibliografii
i stanu badań Hanna Morawska i Stefan Kozakiewicz. Wroc-
ław 1954 ss. 624.
1961
Artyści o sztuce. Od Van Gogha do Picassa. "Mate-
riały źródłowe do dziejów historii i teorii sztuki" t. 1. Warsza-

wa 1961 ss. 600. Wespół z Elżbietą Grabską. Wydania
następne, poszerzane i uzupełniane, w latach 1969 i 1977.
1965
Między romantyzmem a realizmem. O poglądach na sztu-
kę Thore-Burgera w latach 1855-1961. "Rocznik Historii
Sztuki" T.V:1965 s. 150-165.
1970
Kłopoty krytyka. Thore-Burger wśród prądów epoki
(1855-1869). Wrocław-Warszawa 1970 ss. 293.
Les Expositions: Pologne. "Nouvelles de 1'Estampe"
1970 nr 9 s. 393-398.

221