DOI Heft:
Nr.2
DOI Artikel:Dmochowski, Zbigniew: Sprawozdanie z pomiaru inwentaryzacyjnego na terenie pow. Stolińskiego 17.VIII - 12.IX 1933
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.34807#0145
SPRAWOZDANE Z POMIARU INWENTARYZACYJNEGO NA TERENIE POW.
STOLIŃSKIEGO J7.VHI-12.IX 1933.
Sprawozdanie obejmuje wsie: Perebrody gm. Stolińskiej i Pere-
chodycze, Wieżyca, Stare Sioło, Berezów, Drozdyń, Głinne gm.
Berezowskiej, teren badany już przez prof. K. Moszyńskiego. Jego
pubiikacje „Połesie Wschodnie" oraz ^Kultura Materjatna Słowian"
pomogły podpisanemu przygotować się do badań samodziełnych.
Przy wszystkich pomiarach współpracował p. Wacław Węgrzyn, stu-
dent Wydz. Architektury Potitechniki Warszawskiej.
Wsie wyżej wymienione cechuje naogół tendencja do zabudo-
wań zwartych i do ustawiania chat szczytem do drogi. Droga głów-
na rozgałęzia się dopiero na krańcach wsi. Od tego schematu od-
biegają płany Starego Sioła i Głinnego, gdzie ułiczki nie zarysowa-
ne wyraźnie, kręte, gubią się między budynkami, stawianemi zupełnie
dowolnie. Nieregularne ustawienie budynków ludność tłumaczy ko-
niecznością wyboru suchych miejsc (ostrowów) pod chaty i budynki
gospodarcze. Te ostatnie tworzą często większe zgrupowania, jak
np. w Perebrodach zabudowania bogatej rodziny Zowkłych.
Zamknięto je dokoła mocnemi płotami z płach i okrąglaków, złą-
czonych na sumik z węgłami budynków.
Chaty bez wyjątku jednoizbowe o planie dokładnie kwadrato-
wym, nowsze z sienią, dobudowaną na sumik. W sieni spiżarnia
z odrębnym stropem, niższym od stropu chaty.
Przy każdej chacie kleć — spichrz i spiżarnia, latem sypialnia,
specjalnie nowożeńców, ustawiona niezależnie od chaty. Wyjątkiem
jest kilka przykładów ze wsi Glinne, gdzie kleć stoi drzwiami
w drzwi chaty, oraz chata E. Fumikowa, złączona sienią i wspól-
nym dachem z klecią. Zważywszy na analogiczne przeznaczenie
kleci i izby białej, wypadki powyższe można uważać za fazę po-
czątkową powstawania chaty dwuizbowej.
Plany budynków gospodarczych są nader elastyczne dzięki
sumikom, pozwalającym dowolnie przedłużać ich zręby. Od bar-
dziej lub mniej wydłużonych prostokątów ich rzutów poziomych
różnią się sześcioboczne plany wieńcowej stodoły Antona Pysznia-
ka ze Starego Sioła i Joachimy Ogiejewiczowej z Drozdynia.
Podwaliny chat normalnie z brusów, wiązanych tak, jak cały
zrąb. Kładzione są na palach bitych w ziemię, rzadziej na ziemi
bezpośrednio. W kieciach pale często zastąpione przez podłożone
pod węgieł głazy lub pniaki. W podwalinę, nie leżącą bezpośrednio
na ziemi, wcięte są legary, na nich ułożone deski podłogi. Winnych
wypadkach podłogę zastępuje polepa, czasem częściowo lub w ca-
łości pokryta deskami.
93
STOLIŃSKIEGO J7.VHI-12.IX 1933.
Sprawozdanie obejmuje wsie: Perebrody gm. Stolińskiej i Pere-
chodycze, Wieżyca, Stare Sioło, Berezów, Drozdyń, Głinne gm.
Berezowskiej, teren badany już przez prof. K. Moszyńskiego. Jego
pubiikacje „Połesie Wschodnie" oraz ^Kultura Materjatna Słowian"
pomogły podpisanemu przygotować się do badań samodziełnych.
Przy wszystkich pomiarach współpracował p. Wacław Węgrzyn, stu-
dent Wydz. Architektury Potitechniki Warszawskiej.
Wsie wyżej wymienione cechuje naogół tendencja do zabudo-
wań zwartych i do ustawiania chat szczytem do drogi. Droga głów-
na rozgałęzia się dopiero na krańcach wsi. Od tego schematu od-
biegają płany Starego Sioła i Głinnego, gdzie ułiczki nie zarysowa-
ne wyraźnie, kręte, gubią się między budynkami, stawianemi zupełnie
dowolnie. Nieregularne ustawienie budynków ludność tłumaczy ko-
niecznością wyboru suchych miejsc (ostrowów) pod chaty i budynki
gospodarcze. Te ostatnie tworzą często większe zgrupowania, jak
np. w Perebrodach zabudowania bogatej rodziny Zowkłych.
Zamknięto je dokoła mocnemi płotami z płach i okrąglaków, złą-
czonych na sumik z węgłami budynków.
Chaty bez wyjątku jednoizbowe o planie dokładnie kwadrato-
wym, nowsze z sienią, dobudowaną na sumik. W sieni spiżarnia
z odrębnym stropem, niższym od stropu chaty.
Przy każdej chacie kleć — spichrz i spiżarnia, latem sypialnia,
specjalnie nowożeńców, ustawiona niezależnie od chaty. Wyjątkiem
jest kilka przykładów ze wsi Glinne, gdzie kleć stoi drzwiami
w drzwi chaty, oraz chata E. Fumikowa, złączona sienią i wspól-
nym dachem z klecią. Zważywszy na analogiczne przeznaczenie
kleci i izby białej, wypadki powyższe można uważać za fazę po-
czątkową powstawania chaty dwuizbowej.
Plany budynków gospodarczych są nader elastyczne dzięki
sumikom, pozwalającym dowolnie przedłużać ich zręby. Od bar-
dziej lub mniej wydłużonych prostokątów ich rzutów poziomych
różnią się sześcioboczne plany wieńcowej stodoły Antona Pysznia-
ka ze Starego Sioła i Joachimy Ogiejewiczowej z Drozdynia.
Podwaliny chat normalnie z brusów, wiązanych tak, jak cały
zrąb. Kładzione są na palach bitych w ziemię, rzadziej na ziemi
bezpośrednio. W kieciach pale często zastąpione przez podłożone
pod węgieł głazy lub pniaki. W podwalinę, nie leżącą bezpośrednio
na ziemi, wcięte są legary, na nich ułożone deski podłogi. Winnych
wypadkach podłogę zastępuje polepa, czasem częściowo lub w ca-
łości pokryta deskami.
93