DOI Heft:
Nr.2
DOI Artikel:Lanckorońska, Karolina: Przyczynki do badań nad religijną sztuką baroku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.34807#0218
PRZYCZYNKI DO BADAŃ NAD RELIGIJNĄ SZTUKĄ BAROKU.
Uwagi z powodu dzieła E. Małe: L'art religieux après )e Con-
cile de Trente. Paris 1932 oraz recenzji tego dzieła J. Starzyń-
ski: U podstaw religijnej sztuki baroku. Biuletyn Naukowy z. 2, r. 1
Dzieło Male's jest, jak to słusznie pisze P. Starzyński, pierw-
szem dziełem syntetycznem o religijnej ikonografji baroku. Chodzi
tu o indywidualny czyn naukowy wielkiego badacza, który sam ze-
brał materjał olbrzymi i sam stworzył syntezę. Trudno więc i od-
powiedzialnie jest wysuwać zastrzeżenia krytyczne wobec pracy ta-
kiego zakroju. Pragniemy też tylko omówić parę zagadnień, wcho-
dzących w zakres tego tematu.
ł.
P. Starzyński pisze, że „drogi badań ikonograficznych dla epo-
ki baroku muszą być opracowane odmiennie niż np. dla sztuki
średniowiecza". W przeciwieństwie do niej „w sztuce czasów no-
wożytnych właściwe zagadnienie religijnej transcedentalnoścP) za-
wiera się w formie, podczas gdy atrybuty zewnętrzne stanowią je-
dynie pozór osnuty na kanwie mniej lub więcej tradycyjnego wąt-
ku". Należy żałować, że recenzent nie wypowiada się wyraźniej
w tern miejscu. Wydaje nam się, jakoby ikonografja sztuki nowo-
żytnej różniła się od średniowiecznej z dwóch głównie przyczyn.
Pojęcia bowiem o jestestwie sztuki i o roli artysty uiegły zasadni-
czym zmianom w ciągu XIV, XV i XVI w.
1) Sztuka w średniowieczu była drogą mającą prowadzić
duszę do Boga, mało ją obchodziła zewnętrzna rzeczywistość objek-
tywna"). Z początkiem XV! w. powstaje we Włoszech (Giotto)
„sztuka nowa", to znaczy nowy styl, oparty na doświadczeniu ze-
wnętrznem, styl „idealny", proklamujący wyższą rzeczywistość wy-
niesioną ponad jednorazową rzeczywistość, nie zaś styl naturaii-
styczny jak później w Niderlandach. Czyn ten zmienił stanowisko
sztuki, zrobił z niej potęgę autonomiczną o wartościach immanent-
nych, artystycznych 3), która w ciągu 250 lat dalszego rozwoju zaz-
naczała się coraz bardziej.
2) Sztuka potem w nowej erze spirytualistycznej tych war-
tości wyrzec się już nie mogła. Proces ten jest ściśie związany
z rozwojem indywidualizmu. W średniowieczu rzeźbiarz był kamie-
niarzem, którego imię potomności nawet nie jest znane, a Condivi,
biograf Michała Anioła, przeciwstwawia żyjącego jeszcze mistrza
jako władcę „dełfarte del disegno" władcy chrześcijaństwa, Pawło
wi łł), jako równemu **).
154
Uwagi z powodu dzieła E. Małe: L'art religieux après )e Con-
cile de Trente. Paris 1932 oraz recenzji tego dzieła J. Starzyń-
ski: U podstaw religijnej sztuki baroku. Biuletyn Naukowy z. 2, r. 1
Dzieło Male's jest, jak to słusznie pisze P. Starzyński, pierw-
szem dziełem syntetycznem o religijnej ikonografji baroku. Chodzi
tu o indywidualny czyn naukowy wielkiego badacza, który sam ze-
brał materjał olbrzymi i sam stworzył syntezę. Trudno więc i od-
powiedzialnie jest wysuwać zastrzeżenia krytyczne wobec pracy ta-
kiego zakroju. Pragniemy też tylko omówić parę zagadnień, wcho-
dzących w zakres tego tematu.
ł.
P. Starzyński pisze, że „drogi badań ikonograficznych dla epo-
ki baroku muszą być opracowane odmiennie niż np. dla sztuki
średniowiecza". W przeciwieństwie do niej „w sztuce czasów no-
wożytnych właściwe zagadnienie religijnej transcedentalnoścP) za-
wiera się w formie, podczas gdy atrybuty zewnętrzne stanowią je-
dynie pozór osnuty na kanwie mniej lub więcej tradycyjnego wąt-
ku". Należy żałować, że recenzent nie wypowiada się wyraźniej
w tern miejscu. Wydaje nam się, jakoby ikonografja sztuki nowo-
żytnej różniła się od średniowiecznej z dwóch głównie przyczyn.
Pojęcia bowiem o jestestwie sztuki i o roli artysty uiegły zasadni-
czym zmianom w ciągu XIV, XV i XVI w.
1) Sztuka w średniowieczu była drogą mającą prowadzić
duszę do Boga, mało ją obchodziła zewnętrzna rzeczywistość objek-
tywna"). Z początkiem XV! w. powstaje we Włoszech (Giotto)
„sztuka nowa", to znaczy nowy styl, oparty na doświadczeniu ze-
wnętrznem, styl „idealny", proklamujący wyższą rzeczywistość wy-
niesioną ponad jednorazową rzeczywistość, nie zaś styl naturaii-
styczny jak później w Niderlandach. Czyn ten zmienił stanowisko
sztuki, zrobił z niej potęgę autonomiczną o wartościach immanent-
nych, artystycznych 3), która w ciągu 250 lat dalszego rozwoju zaz-
naczała się coraz bardziej.
2) Sztuka potem w nowej erze spirytualistycznej tych war-
tości wyrzec się już nie mogła. Proces ten jest ściśie związany
z rozwojem indywidualizmu. W średniowieczu rzeźbiarz był kamie-
niarzem, którego imię potomności nawet nie jest znane, a Condivi,
biograf Michała Anioła, przeciwstwawia żyjącego jeszcze mistrza
jako władcę „dełfarte del disegno" władcy chrześcijaństwa, Pawło
wi łł), jako równemu **).
154