DOI Heft:
Nr. 4
DOI Artikel:Mańkowski, Tadeusz: Plany dawnych zamków Halicza i Przemyśla
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.34807#0391
TADEUSZ MAŃKOWSKł (Lwów) - PLANY DAWNYCH ZAMKÓW
HAUCZA ! PRZEMYŚLA.
W ]at kiłkanaście po pierwszym rozbiorze Poiski rząd
austrjacki, przystępując do organizacji sądownictwa w nowym kraju
koronnym Gałicji, pomyśiał również o urządzeniu budynków sądo-
wych i więziennych w każdym z obwodów (cyrkułów), na które
kraj cały podziełono. Zwłaszcza więzienia wymagały odmiennych
od innych budynków urządzeń. By zatem oszczędzić wkładów po-
stanowiono przeistoczyć na te cełe istniejące jeszcze ^w niektórych
miastach obwodowych ratusze, kłasztory i zamki.
Z chwiią przejścia południowych województw Rzpłtej pod pa-
nowanie austrjackie, znajdowało się tam jeszcze sporo zamków
w miastach, które były siedzibą starostów grodowych. Na te prze-
dewszystkiem zwrócono uwagę w sferach napływowej biurokracji
i, o iłe zamki nie znajdowały się w ruinie, pomyśłano o przemienie-
niu ich na budynki sądowe i więzienne. Rok 1788 jest datą naj-
bardziej ożywionej w tym kierunku działałności władz austrjackich.
Wyszukiwano dawne budynki, nadające się do rekonstrukcji, spo-
rządzano piany, wymieniano opinje o tern między władzami i t. p.
Ten stan rzeczy stwierdzają odszukane niedawno w Archiwum
Państwowem we Lwowie przez jego dyrektora d-ra Eugenjusza
Barwińskiego akta zatytułowane „Gerichts und Arrest-Gebaude",
oznaczone sygnaturą 42/C.
Treść ich sama przez się zazwyczaj niewiełe mówi. Koszto-
rysy rekonstrukcyj dła ceiów przeistoczenia danego budynku na
sąd czy więzienie, sprawozdania niższych organów techniczno-bu-
dowłanych, przeważnie inżynierów ówczesnej Dyrekcji Budownictwa
(k. k. Bau-Direktion) przedkładane wyższym władzom, nie zawie-
rają materjału interesującego. Nie znajdujemy niestety nigdzie
opisów dawnego stanu budynków, przeznaczonych na przeistocze-
nie, co mogłoby nas szczegółnie interesować. Ten brak w niewiełu
tyłko wypadkach wynagradzają dochowane w aktach płany archi-
tektoniczne zamierzonych przeróbek i remontów, które dają zara-
zem obraz budynków, przeznaczonych do przebudowy i zmiany ich
użytkowania.
Pod datą 1788 znajdujemy mianowicie:
płan przerobienia ratusza w Żółkwi na więzienie (2 płany);
„ „ kłasztoru jezuickiego w Krośnie na wię-
zienie (3 płany);
płan przerobienia ratusza w Rzeszowie na więzienie
(Vorschtag einer Frohnfeste wełche in Rzeszów beym Ring auf dem
Płatz des von preisischen Mauern bereits baufaełłigen Rath-Hauses,
288
HAUCZA ! PRZEMYŚLA.
W ]at kiłkanaście po pierwszym rozbiorze Poiski rząd
austrjacki, przystępując do organizacji sądownictwa w nowym kraju
koronnym Gałicji, pomyśiał również o urządzeniu budynków sądo-
wych i więziennych w każdym z obwodów (cyrkułów), na które
kraj cały podziełono. Zwłaszcza więzienia wymagały odmiennych
od innych budynków urządzeń. By zatem oszczędzić wkładów po-
stanowiono przeistoczyć na te cełe istniejące jeszcze ^w niektórych
miastach obwodowych ratusze, kłasztory i zamki.
Z chwiią przejścia południowych województw Rzpłtej pod pa-
nowanie austrjackie, znajdowało się tam jeszcze sporo zamków
w miastach, które były siedzibą starostów grodowych. Na te prze-
dewszystkiem zwrócono uwagę w sferach napływowej biurokracji
i, o iłe zamki nie znajdowały się w ruinie, pomyśłano o przemienie-
niu ich na budynki sądowe i więzienne. Rok 1788 jest datą naj-
bardziej ożywionej w tym kierunku działałności władz austrjackich.
Wyszukiwano dawne budynki, nadające się do rekonstrukcji, spo-
rządzano piany, wymieniano opinje o tern między władzami i t. p.
Ten stan rzeczy stwierdzają odszukane niedawno w Archiwum
Państwowem we Lwowie przez jego dyrektora d-ra Eugenjusza
Barwińskiego akta zatytułowane „Gerichts und Arrest-Gebaude",
oznaczone sygnaturą 42/C.
Treść ich sama przez się zazwyczaj niewiełe mówi. Koszto-
rysy rekonstrukcyj dła ceiów przeistoczenia danego budynku na
sąd czy więzienie, sprawozdania niższych organów techniczno-bu-
dowłanych, przeważnie inżynierów ówczesnej Dyrekcji Budownictwa
(k. k. Bau-Direktion) przedkładane wyższym władzom, nie zawie-
rają materjału interesującego. Nie znajdujemy niestety nigdzie
opisów dawnego stanu budynków, przeznaczonych na przeistocze-
nie, co mogłoby nas szczegółnie interesować. Ten brak w niewiełu
tyłko wypadkach wynagradzają dochowane w aktach płany archi-
tektoniczne zamierzonych przeróbek i remontów, które dają zara-
zem obraz budynków, przeznaczonych do przebudowy i zmiany ich
użytkowania.
Pod datą 1788 znajdujemy mianowicie:
płan przerobienia ratusza w Żółkwi na więzienie (2 płany);
„ „ kłasztoru jezuickiego w Krośnie na wię-
zienie (3 płany);
płan przerobienia ratusza w Rzeszowie na więzienie
(Vorschtag einer Frohnfeste wełche in Rzeszów beym Ring auf dem
Płatz des von preisischen Mauern bereits baufaełłigen Rath-Hauses,
288