DOI Artikel:
Rudziński, Piotr: Awangardowa twórczość Henryka Berlewiego w latach 1922-1925, 2
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48235#0402
PIOTR RUDZIŃSKI
II. 8. Strona „Prospektu Czekolada Plutos”, War-
szawa 1925, ze zb. B. i A. Wojciechowskich, War-
szawa. (Fot. J. Chodyna)
UWAGA|
PALACZE I
CZEKOLADKI KAWOWE PLUTOS
II. 9. Strona „Prospektu Czekolada Plutos”, War-
szawa 1925, ze zb. B. i A. Wojciechowskich, War-
szawa. (Fot. J. Chodyna)
CZEKOLADA
GORZKA EXTRA
II. 10. Strona „Prospektu Czekolada Plutos”, War-
szawa 1925, ze zb. B. i A. Wojciechowskich. (Fot.
J. Chodyna)
nie dopuści do ukazania się tekstu. Gacki obawiając się ze
strony Szczuki poczynań godzących w interesy pisma, ustąpił
i sam napisał recenzję40. Incydent zaostrzył konflikt między
artystami, zwołano sąd honorowy41.
Gdy Berlewi, jako jeden z ostatnich „Mohikanów” spo-
śród coraz szczuplejszego grona byłych członków awangardy,
snuł po latach refleksje na temat tamtych czasów, różnie się
■wyrażał o konfiktach w łonie „Bloku”. Najostrzejszą i za-
razem najbardziej szczegółową wypowiedzią był cytowany
artykuł Nieco o dawnej awangardzie, ogłoszony w „Życiu
Literackim” (1957), jako sprostowanie fałszywych —■ zda-
niem artysty — wiadomości o genezie „Bloku”, podanych
przez Andrzeja Wata w jednym z wcześniejszych numerów
„Życia...42. Poruszane przez krytyka wydarzenia sprzed 34
lat jakby ożywiły w Berlewim dawne urazy. Odsłonił wtedy
kulisy awangardowych poczynań, obwiniając nie tyle Szczu-
kę, co Teresę Żarnowerównę, która miała być „duszą wszyst-
kich intryg” pchającą Szczukę do zagarnięcia „praw autor-
skich” idei, głoszonych przez Berlewiego. U Żarnowerówny,
o czym wspomniał wyżej, podobno przez dłuższy czas leżały
obrazy berlińskie Berlewiego, jeszcze wtedy w Polsce nie wy-
stawiane43. Autor mechanofaktury widział w tym przyczynę
zbytniego pokrewieństwa niektórych prac artystki z rozwią-
zaniami mechanofakturowymi. Albowiem, jeżeli Szczuce za-
rzucał plagiat idei, to Żarnowerównie, której twórczość za-
wsze zadziwiająco nisko cenił — plagiaty w konkretnych po-
zycjach jej dorobku. Na jeden wskazuje jeszcze w 1961 r.
opierając się na reprodukowanej w „Bloku” kompozycji
typograficznej Teresy Żarnowerówny. Tworzą ją m.in. takie
składniki, jak równoległe uporządkowanie linii prostych i fa-
lujących, i zęstaw zwielokrotnionych kółek, ułożone w po-
rządku mechancfakturowym**. Elementy seryjne Żarno-
40 Ibidem; — S. K. G[ACKI], „Almanach Nowej Sztuki” 1924, nr 2,
s. 58.
41 BERLEWI, Wspomnienia..., o.c., s. 10.
42 Tenże, Nieco o dawnej awangardzie, o.c.,
43 Tenże, Wspomnienia..., o.c., s. 8.
44 Tenże, Eunktionelle Grafik..., o.c., s. 15; — „Blok” 1924, nr 2,
s. 3.
382
II. 8. Strona „Prospektu Czekolada Plutos”, War-
szawa 1925, ze zb. B. i A. Wojciechowskich, War-
szawa. (Fot. J. Chodyna)
UWAGA|
PALACZE I
CZEKOLADKI KAWOWE PLUTOS
II. 9. Strona „Prospektu Czekolada Plutos”, War-
szawa 1925, ze zb. B. i A. Wojciechowskich, War-
szawa. (Fot. J. Chodyna)
CZEKOLADA
GORZKA EXTRA
II. 10. Strona „Prospektu Czekolada Plutos”, War-
szawa 1925, ze zb. B. i A. Wojciechowskich. (Fot.
J. Chodyna)
nie dopuści do ukazania się tekstu. Gacki obawiając się ze
strony Szczuki poczynań godzących w interesy pisma, ustąpił
i sam napisał recenzję40. Incydent zaostrzył konflikt między
artystami, zwołano sąd honorowy41.
Gdy Berlewi, jako jeden z ostatnich „Mohikanów” spo-
śród coraz szczuplejszego grona byłych członków awangardy,
snuł po latach refleksje na temat tamtych czasów, różnie się
■wyrażał o konfiktach w łonie „Bloku”. Najostrzejszą i za-
razem najbardziej szczegółową wypowiedzią był cytowany
artykuł Nieco o dawnej awangardzie, ogłoszony w „Życiu
Literackim” (1957), jako sprostowanie fałszywych —■ zda-
niem artysty — wiadomości o genezie „Bloku”, podanych
przez Andrzeja Wata w jednym z wcześniejszych numerów
„Życia...42. Poruszane przez krytyka wydarzenia sprzed 34
lat jakby ożywiły w Berlewim dawne urazy. Odsłonił wtedy
kulisy awangardowych poczynań, obwiniając nie tyle Szczu-
kę, co Teresę Żarnowerównę, która miała być „duszą wszyst-
kich intryg” pchającą Szczukę do zagarnięcia „praw autor-
skich” idei, głoszonych przez Berlewiego. U Żarnowerówny,
o czym wspomniał wyżej, podobno przez dłuższy czas leżały
obrazy berlińskie Berlewiego, jeszcze wtedy w Polsce nie wy-
stawiane43. Autor mechanofaktury widział w tym przyczynę
zbytniego pokrewieństwa niektórych prac artystki z rozwią-
zaniami mechanofakturowymi. Albowiem, jeżeli Szczuce za-
rzucał plagiat idei, to Żarnowerównie, której twórczość za-
wsze zadziwiająco nisko cenił — plagiaty w konkretnych po-
zycjach jej dorobku. Na jeden wskazuje jeszcze w 1961 r.
opierając się na reprodukowanej w „Bloku” kompozycji
typograficznej Teresy Żarnowerówny. Tworzą ją m.in. takie
składniki, jak równoległe uporządkowanie linii prostych i fa-
lujących, i zęstaw zwielokrotnionych kółek, ułożone w po-
rządku mechancfakturowym**. Elementy seryjne Żarno-
40 Ibidem; — S. K. G[ACKI], „Almanach Nowej Sztuki” 1924, nr 2,
s. 58.
41 BERLEWI, Wspomnienia..., o.c., s. 10.
42 Tenże, Nieco o dawnej awangardzie, o.c.,
43 Tenże, Wspomnienia..., o.c., s. 8.
44 Tenże, Eunktionelle Grafik..., o.c., s. 15; — „Blok” 1924, nr 2,
s. 3.
382