Instytut Sztuki (Warschau) [Editor]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Editor]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Editor]: Biuletyn Historii Sztuki (55.1993)

KRONIKA NAUKOWA

przezeń funkcji. Następnie wystąpił mgr Maciej Kilarski oma-
wiając techniczne i konserwatorskie zagadnienia związane ze
zniszczoną dziś monumentalną rzeźbą Madonny, zdobiącą do
1945 r. zewnętrzną ścianę prezbiterium kaplicy zamkowej w
Malborku. Dr Katarzyna Cieślak zajęła się ikonografią cyklu
scen starotestamentowych (Potop, Pijaństwo Noego, Rozej-
ście się ludów po nieudanej budowie wieży Babel) z kamlarii
Ratusza Głównomiejskiego. Mgr Elżbieta Kilarska wykazała
zależność dekoracji na nowożytnych kaflach pomorskich od

wzorów graficznych (portrety, alegorie zmysłów). Mgr Bar-
bara Włodarska w referacie Reprezentacyjne srebra stołowe
Z gdańskich warsztatów XVII w. omówiła sposób eksponowa-
nia i wybrane przykłady wyrobów złotnictwa gdańskiego,
szczególnie uwzględniając problem treści ich dekoracji.
Po tej części uroczystości nastąpiło spotkanie towarzy-
skie, które przebiegało w nadzwyczaj miłej atmosferze i stwo-
rzyło okazję do zetknięcia się z Jubilatką dla wszystkich
pokoleń gdańskich historyków sztuki.
Katarzyna Cieślak

OGÓLNOPOLSKIE SEMINARIUM NAUKOWE "EKLEKTYZM I EKLEKTYZMY"
ŁÓDŹ, 20 LISTOPADA 1992 R.

W dniu 20 listopada 1992 r. odbyło się w Łodzi Ogólnopol-
skie Seminarium Naukowe Eklektyzm i eklektyzmy, zorganizowa-
ne przez Łódzki Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki.
Obrady toczyły się w reprezentacyjnej Sali Lustrzanej Muzeum
Historii Miasta Łodzi, dawnej rezydencji fabrykanta Izraela Kal-
manowicza Poznańskiego. W seminarium wzięli udział pracow-
nicy Zakładu Historii Sztuki Uniwersytetu Łódzkiego, Instytutu
Architektury i Urbanistyki Politechniki Łódzkiej oraz Muzeum
Sztuki w Łodzi, a także goście z Katowic i Krakowa.
Pierwszej części obrad przewodniczyła prof. Wanda No-
wakowska (Łódź), która w słowie wstępnym omówiła chara-
kter zjawiska eklektyzmu w sztuce i ewolucję poglądów na
jego temat. Później głos zabrała prof. Irena Popławska (Łódź)
prezentując Eklektyzm w architekturze łódzkiej. Autorka scha-
rakteryzowała główne cechy architektury XIX w. podkreślając
zróżnicowany stosunek do zjawiska eklektyzmu ówczesnych
twórców i krytyków sztuki. Na tym tle zarysowana została
działalność czołowych łódzkich architektów, przedstawicieli
eklektyzmu. Hilary Majewski (1838-1892), łódzki architekt
miejski, preferował formy renesansu włoskiego, ale wprowa-
dzał także motywy renesansu francuskiego, manieryzmu i
baroku. Interesująco prezentują się budowle fabryczne proje-
ktu Majewskiego, w których stosował formy architektury
średniowiecznej. Reprezentant młodszego pokolenia Dawid
Lande (1868-1928), autor wielu kamienic o eklektycznych
elewacjach wznoszonych zarówno w Łodzi, jak i w Warsza-
wie, na początku XX w. zaczął wprowadzać motywy sece-
syjne. Zbliżony charakter miała twórczość Gustawa
Landau-Gutentegera (1870-1917), który działając na przeło-
mie stuleci, przeszedł od stosowania form eklektycznych ku
secesji.
Mgr Barbara Klajmon (Katowice) przedstawiła temat
Sztuka wnętrza - aranżacje wnętrz w Katowicach w latach
1870-1930. Autorka omówiła przykłady eklektycznego wy-
stroju wnętrz katowickich z końca XIX w. - willa Goldstei-
nów o wystroju neorenesansowym - oraz z okresu
międzywojennego. W dwudziestoleciu międzywojennym
najbogatszy wystrój zyskiwały budynki użyteczności publi-
cznej: banki i siedziby władz. Najciekawszymi przykładami
są banki przy ul. Warszawskiej 7 i Mickiewicza 3 oraz wes-

tybul i sala obrad dawnego Sejmu Śląskiego (1927-28). W
dekoracji dominują elementy neoklasyczne łączone z akcen-
tami modernistycznymi, a w Sejmie Śląskim także z motywa-
mi ludowymi.
Następnie dr Krzysztof Stefański (Łódź) wygłosił referat
Między Wschodem a Zachodem. Uwarunkowania wyboru
formy architektonicznej w budownictwie synagogalnym XIX
wieku. Autor zaprezentował w nim bogactwo form architekto-
nicznych występujących w budownictwie synagogalnym
epoki historyzmu oraz związane z nimi konotacje ideowe.
Formy te tworzą dwie zasadnicze grupy: jedną o charakterze
orientalnym, drugą okcydentalnym. Wybór którejś z nich
łączył się zazwyczaj z wyborem określonej opcji światopo-
glądowej i wyrażał rozdarcie XIX-wiecznej społeczności ży-
dowskiej między tendencjami asymilacyjnymi, a wiernością
tradycji. Uwarunkowanie formy architektonicznej opcją
światopoglądową dobrze oddaje budownictwo synagogalne
Łodzi.
W przerwie obrad pracownicy Muzeum Historii Miasta
Łodzi, Małgorzata Laurentowicz, Jadwiga Szewczyk i Jerzy
Weinberg, oprowadzali uczestników sesji po wnętrzach daw-
nego Pałacu Poznańskich, prezentując zarówno ich bogaty
wystrój o charakterze eklektycznym, jak i eksponowane w
nich zbiory muzealne.
Popołudniowa część obrad, której przewodniczyła prof.
I. Popławska, koncentrowała się wokół zjawiska eklektyzmu
w sztuce najnowszej. Prof. Grzegorz Sztabiński (Łódź) w
wystąpieniu Eklektyzm dawny i współczesny naszkicował
ewolucję pojmowania eklektyzmu w filozofii i teorii sztuki
na przestrzeni wieków skupiając uwagę na renesansie tego
zjawiska w sztuce współczesnej. Podkreślił, że o ile dawniej
celem eklektyzmu było osiągnięcie wyższego stopnia dosko-
nałości, to obecnie jest to zjawisko o wiele bardziej złożone.
Dominuje cytowanie poszczególnych elementów bez wiary
w ich wartość, podkreślanie ironicznego dystansu. Kryje się
za tym zwątpienie, brak nadziei na znalezienie trwałych war-
tości.
Następnie mgr Anna Baranowa (Kraków) zaprezentowa-
ła Eklektyzm ostatniej dekady. Postawy ideowe i artystyczne
lat 1980-1990. Autorka stwierdzając częste stosowanie w

130