Instytut Sztuki (Warschau) [Editor]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Editor]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Editor]: Biuletyn Historii Sztuki (55.1993)

PRZEGLĄD LITERATURY I WYSTAW

omówił wpływ ASP w Petersburgu i jej profesora Dymitra
Kardowskiego na twórczość Ludomira Ślendzińskiego. Praca
Laimy Laućkajte-Surgaliene pt. Zaranie sztuki litewskiej
przedstawia pierwszych artystów litewskich z kręgu Lite-
wskiego Stowarzyszenia Sztuk Pięknych założonego w 1907 r.
w Wilnie, w tym twórczość M. K. Czurlanisa oraz problem
inspiracji sztuką ludową. Dwa artykuły poświęcone zostały
sylwetce Ferdynanda Ruszczyca. Edward Ruszczyć zawad
swoje wspomnienia o ojcu w pracy Ferdynand Ruszczyć,
syn Ziemi Wileńskiej, a Helmutas Śabasevićius w artykule
zatytułowanym Sen o pięknie omówił projekty scenogra-
ficzne, wykonane przez artystę dla teatru wileńskiego. Ka-
rol Podezaszyński i historyzm to tytuł pracy Vytautasa
Levandauskasa, który dokonał próby nowego spojrzenia na
twórczość architekta i jego uczniów. Artykuł Krzysztofa
Stefańskiego pt: Twórczość architektoniczna i rzeźbiarska
Antoniego Wiwulskiego na Litwie omawia projekt kościoła
Serca Jezusowego, pomnika Trzech Krzyży oraz kaplicy w
Szydłowie na Żmudzi. Wileńska grafika lat dwudziestych to
temat zaprezentowany przez Jana Kotłowskiego, który za-
nalizował prace graficzne wychowanków Wydziału Sztuk
Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego. W pracy Jerzego
Malinowskiego Żydowskie życie artystyczne w Wilnie przed-
stawiona została twórczość artystów pochodzenia żydo-

wskiego działających od poł. XIX w do zagłady getta w
1943 r. Artykuł Artura Zaguły pt: Stanisław Bogusz-Sie-
strzencewicz to z kolei pierwsze opracowanie twórczości
znanego niegdyś wileńskiego malarza i rysownika. Przecho-
wywanym w Palazzo Chigi w Aricci akwarelom przedstawia-
jącym widoki wnętrza pałcu Wittgensteinów, które stały się
podstawą do litografii zamieszczonych w Album Wileńskim
J. K. Wilczyńskiego, poświęciła swój artykuł Album z Werek
Wasyla Sadownikowa Giovanna Pignatelli-Lozoraitis. Wy-
drukowane w "Krantai" prace zamyka omówienie Vidy Ba-
kutyte pt: Stary teatr i mieszkańcy Wilna, w którym autorka
ukazała panoramę życia teatralnego Wilna w XVIII i XIX w.
Opublikowanie powyższych artykułów w języku lite-
wskim (teksty do druku przygotowywali i tłumaczyli: Ruta
Janoniene, Jolanta Śirkaite oraz Gierde Jankevićiute, Laima
Laućkaite-Surgaliene i Helmutas Śabasevićius) wydaje się
ważnym wydarzeniem w kontaktach między środowiskami
historyków sztuki Polski i Litwy. Po raz pierwszy przedmio-
tem wspólnego zainteresowania stał się okres sztuki związany
z polsko-litewskimi konfliktami narodowymi i państwowy-
mi. Czytelnik litewski uzyskał także możność poznania kul-
tury artystycznej międzywojennego Wilna.
Jerzy Malinowski

"W 70. Rocznicę Wystawy Nowej Sztuki - Wilno 1923". Muzeum Sztuki w Łodzi

W maju 1993 r. minęła 70-ta rocznica zorganizowania
w kino-teatrze Corso w Wilnie Wystawy Nowej Sztuki. Ini-
cjatorami wystawy byli: Vytatas Kairiukstis i Władysław
Strzemiński, a ponadto uczestniczyli w niej młodzi artyści z
Warszawy: Henryk Stażewski, Mieczysław Szczuka, Teresa
Żarnower, Karol Kryński i Maria Puciatycka z Wilna, której
twórczość nie zachowała się. Wileńska Nowa Sztuka była
momentem wkroczenia konstruktywizmu na artystyczną sce-
nę w Polsce, momentem niezmiernie ważnym ze wzglę-
du na współpracę przedstawicieli dwóch środowisk - Litwy
i Polski. Inicjatywa upamiętnienia i częściowej rekonstru-
kcji Wystawy Nowej Sztuki zrealizowana została w wyniku
współpracy pomiędzy Ministerstwem Kultury i Edukacji
Republiki Litewskiej, Centrum Sztuki Współczesnej w Wil-
nie i Muzeum Sztuki w Łodzi w Polsce. Wystawa prezento-
wana była w Wilnie w Centrum Sztuki Współczesnej (4 V
- 30 V 1993) oraz w Muzeum Sztuki w Łodzi (15 VI -
11 VII 1993).
Wystawie wileńskiej w 1923 r. towarzyszył katalog sta-
nowiący bardzo interesujący przykład typografii suprematy-
cznej, futurystycznej i konstruktywistycznej. Vytautas
Kairiukstis był redaktorem katalogu - każdy jednak uczestnik
wystawy zamieścił w nim tekst we własnym układzie typo-
graficznym - mimo różnic, wszystkie one mówiły jednym
głosem o konieczności nowej sztuki w nowych czasach.
Muzeum Sztuki w Łodzi z okazji wystawy wydaje reprint tego

historycznego katalogu, który również będzie dostępny pod-
czas trwania wystawy w Centrum Sztuki Współczesnej w
Wilnie.
Niewiele zachowało się obiektów, co do których może-
my mieć pewność, że uczestniczyły w 1923 r. w wileńskiej
wystawie. Katalog nie miał ilustracji. Dlatego też organizato-
rzy obecnej ekspozycji byli zgodni, że "rekonstrukcja" wystawy
powinna obejmować dzieła uczestników powstałe w latach
1921-1926.
Pragnieniem organizatorów było ukazanie atmosfery ro-
dzącej się awangardy konstruktywistycznej w Polsce. Etapem
i pierwszym wyrazem jej konsolidacji była wystawa wileń-
ska, zaś pełną i programową konsolidacją - grupa "BLOK",
zrzeszająca kubistów, konstruktywistów w latach 1924-1926.
Organizatorami grupy byli oczywiście uczestnicy wystawy wi-
leńskiej. Kluczem i głównym trzonem prezentowanej wystawy
była twórczość Vytautasa Kairiukstisa i Władysława Strzemiń-
skiego. Twórczość Henryka Stażewskiego, Mieczysława Szczu-
ki, Teresy Żarnower i Karola Kryńskiego zachowała się w
niewielu obiektach. Dlatego też, trzydzieści dwa dzieła zapre-
zentowano w formie fotografii - choć to tylko cienie zaginio-
nych obrazów, rysunków i rzeźb.
Muzeum Sztuki w Lodzi pragnęło równocześnie szerzej
ukazać dorobek Vytautasa Kairiukstisa - artysty działającego
w Wilnie w latach 1921-1930, następnie zaś w Kownie.
Twórczość tego artysty - niezmiernie zasłużonego dla roz-

296