DOI issue:
Nr. 2-3
DOI article:Kornecki, Marian: Obrazy i "ikony" Jana Medyckiego: przyczynek do dziejów malarstwa na karpackiej prowincji w początku XVIII wieku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48738#0259
Biuletyn Historii Sztuki
R.LV, 1993, Nr2-3
PL ISSN 0006-3967
MARIAN KORNECKI
Kraków
OBRAZY I "IKONY" JANA MEDYCKIEGO
Przyczynek do dziejów malarstwa na karpackiej prowincji w początku XVIII wieku
Temat niniejszego artykułu nie dotyczy zjawisk oce-
nianych w kategoriach tzw. wielkiej sztuki; jego przed-
miotem są przejawy twórczości będącej raczej jej dale-
kim refleksem. Niemniej - co jest bardzo interesujące -
są one silnie powiązane z lokalnymi stosunkami kultu-
rowymi, zależnymi od konkretnych uwarunkowań na-
tury geopolitycznej i społecznej. Przedmiot obserwacji
przenosi nas w atmosferę przenikania się prądów kultu-
rowych i artystycznych, typowych niegdyś dla stosun-
ków kresowych dawnej Rzeczypospolitej. Jednakże za-
bytki, o których będzie mowa, nie pochodzą z ziem
odległych; powstały na terenie najbardziej ku zacho-
dowi wysuniętej enklawy karpackiej, stosunkowo
późno zasiedlonej przez ludność pochodzenia wołosko-
ruskiego, zwłaszcza na terenie tzw. Kresu Muszyńskie-
go, wielkiej posiadłości ziemskiej biskupów krako-
wskich1.
Przedmiotem bezpośrednich obserwacji są zabytki
malarstwa sygnowane przez Jana Medyckiego. Rozpię-
tość czasu powstania dzieł autoryzowanych wynosi za-
ledwie pięć lat. Atrybucja zdawać się może jednak za-
skakująca, gdyż poszczególne zabytki przy powierz-
chownej percepcji zdają się nie wykazywać pokre-
wieństw. Dotyczy to zwłaszcza obrazu z Muszyny. Jest
to w zasadzie przeciętne dzieło prowincjonalnego ma-
larstwa barokowego, olejnego na płótnie, oparte być
może o niezidentyfikowany pierwowzór lub kompilację
motywów przejętych za pośrednictwem grafiki. Pozo-
stałe dzieła sygnowane przez Medyckiego zaliczyć na-
leży do tzw. ikon karpackich, abstrahując zresztą od
kwestii, czy w każdym przypadku można mówić o
ikonie w ścisłym znaczeniu2. Niemniej chodzi tu obra-
zy cerkiewne, wykonane w technice temperowej na
desce. Na zasadzie analogii Medyckiemu można będzie
przypisać inne jeszcze, nie sygnowane dzieła pokrewne.
Obraz wotywny Jana Szabliowskiego
Obraz ten, przechowywany w kościele parafialnym
w Muszynie, pochodzi z 1708 r.3 O fundacji świadczy
inskrypcja: Ten obraz sprawił Jan Szabliowski miesz-
czanin y kościelny muszyński 7 grudnia 1708. Maleńka,
klęcząca postać fundatora przedstawiona została w do-
lnym lewym narożniku pola.
Kompozycja przedstawia świętych Idziego i Bernar-
da, odzianych w habity, adorujących królującą w niebio-
sach Marię z Dzieciątkiem otoczoną chórem muzykują-
cych aniołów. Wątek treściowy jest jednak bardziej
pogłębiony: pośrodku na tle dalekiego pejzażu widnieją
trzy kwitnące lilie symbolizujące wieczne dziewictwo
Marii, co objaśniają trzy podpisy: Virgo ante partum,
Virgo in partu, Virgo post partum, potwierdza to rów-
nież wierszowana inskrypcja umieszczona u dołu obra-
zu. Św. Idzi wskazuje ją laską:
Śliczne za rozkazaniem Pana Najwyższego,
Rosną lilie znakiem wstydu Panieńskiego,
Trzy kroć ziemia ruszona trzy lilie rodzi,
Trzy kroć Maryi czystey Plemię się wywodzi,
Nie Idzi rzekł, nie wątpię przy Rodzeniu,
Panna y przed Panną y po Porodzeniu
Obraz ten, jako dotyczący w sferze ideowej prawd
teologicznych, sam w sobie zasługuje na uwagę, wątku
tego nie będę jednak tu podejmować, podobnie jak
dociekań związku wymowy ideowej z intencjami wo-
tywnymi fundatora. Pozostawiając również na uboczu
dociekania nad ewentualnym pierwowzorem lub jego
adaptacją, pragnę odnotować dwie jeszcze sprawy.
Obok bowiem cytowanej inskrypcji fundacyjnej znaj-
duje się podpis twórcy: łan Medycki Maliarz. Łaciński
charakter obrazu i polska inkrypcja nie zapowiadają
więc związku z malarstwem ikonowym. Z autorem tym,
249
R.LV, 1993, Nr2-3
PL ISSN 0006-3967
MARIAN KORNECKI
Kraków
OBRAZY I "IKONY" JANA MEDYCKIEGO
Przyczynek do dziejów malarstwa na karpackiej prowincji w początku XVIII wieku
Temat niniejszego artykułu nie dotyczy zjawisk oce-
nianych w kategoriach tzw. wielkiej sztuki; jego przed-
miotem są przejawy twórczości będącej raczej jej dale-
kim refleksem. Niemniej - co jest bardzo interesujące -
są one silnie powiązane z lokalnymi stosunkami kultu-
rowymi, zależnymi od konkretnych uwarunkowań na-
tury geopolitycznej i społecznej. Przedmiot obserwacji
przenosi nas w atmosferę przenikania się prądów kultu-
rowych i artystycznych, typowych niegdyś dla stosun-
ków kresowych dawnej Rzeczypospolitej. Jednakże za-
bytki, o których będzie mowa, nie pochodzą z ziem
odległych; powstały na terenie najbardziej ku zacho-
dowi wysuniętej enklawy karpackiej, stosunkowo
późno zasiedlonej przez ludność pochodzenia wołosko-
ruskiego, zwłaszcza na terenie tzw. Kresu Muszyńskie-
go, wielkiej posiadłości ziemskiej biskupów krako-
wskich1.
Przedmiotem bezpośrednich obserwacji są zabytki
malarstwa sygnowane przez Jana Medyckiego. Rozpię-
tość czasu powstania dzieł autoryzowanych wynosi za-
ledwie pięć lat. Atrybucja zdawać się może jednak za-
skakująca, gdyż poszczególne zabytki przy powierz-
chownej percepcji zdają się nie wykazywać pokre-
wieństw. Dotyczy to zwłaszcza obrazu z Muszyny. Jest
to w zasadzie przeciętne dzieło prowincjonalnego ma-
larstwa barokowego, olejnego na płótnie, oparte być
może o niezidentyfikowany pierwowzór lub kompilację
motywów przejętych za pośrednictwem grafiki. Pozo-
stałe dzieła sygnowane przez Medyckiego zaliczyć na-
leży do tzw. ikon karpackich, abstrahując zresztą od
kwestii, czy w każdym przypadku można mówić o
ikonie w ścisłym znaczeniu2. Niemniej chodzi tu obra-
zy cerkiewne, wykonane w technice temperowej na
desce. Na zasadzie analogii Medyckiemu można będzie
przypisać inne jeszcze, nie sygnowane dzieła pokrewne.
Obraz wotywny Jana Szabliowskiego
Obraz ten, przechowywany w kościele parafialnym
w Muszynie, pochodzi z 1708 r.3 O fundacji świadczy
inskrypcja: Ten obraz sprawił Jan Szabliowski miesz-
czanin y kościelny muszyński 7 grudnia 1708. Maleńka,
klęcząca postać fundatora przedstawiona została w do-
lnym lewym narożniku pola.
Kompozycja przedstawia świętych Idziego i Bernar-
da, odzianych w habity, adorujących królującą w niebio-
sach Marię z Dzieciątkiem otoczoną chórem muzykują-
cych aniołów. Wątek treściowy jest jednak bardziej
pogłębiony: pośrodku na tle dalekiego pejzażu widnieją
trzy kwitnące lilie symbolizujące wieczne dziewictwo
Marii, co objaśniają trzy podpisy: Virgo ante partum,
Virgo in partu, Virgo post partum, potwierdza to rów-
nież wierszowana inskrypcja umieszczona u dołu obra-
zu. Św. Idzi wskazuje ją laską:
Śliczne za rozkazaniem Pana Najwyższego,
Rosną lilie znakiem wstydu Panieńskiego,
Trzy kroć ziemia ruszona trzy lilie rodzi,
Trzy kroć Maryi czystey Plemię się wywodzi,
Nie Idzi rzekł, nie wątpię przy Rodzeniu,
Panna y przed Panną y po Porodzeniu
Obraz ten, jako dotyczący w sferze ideowej prawd
teologicznych, sam w sobie zasługuje na uwagę, wątku
tego nie będę jednak tu podejmować, podobnie jak
dociekań związku wymowy ideowej z intencjami wo-
tywnymi fundatora. Pozostawiając również na uboczu
dociekania nad ewentualnym pierwowzorem lub jego
adaptacją, pragnę odnotować dwie jeszcze sprawy.
Obok bowiem cytowanej inskrypcji fundacyjnej znaj-
duje się podpis twórcy: łan Medycki Maliarz. Łaciński
charakter obrazu i polska inkrypcja nie zapowiadają
więc związku z malarstwem ikonowym. Z autorem tym,
249