DOI Heft:
Nr. 2-3
DOI Artikel:Krzymuska-Fafius, Zofia: Eugeniusz Krygier
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48738#0327
IN MEMORIAM
Pomorskim z siedzibą w Toruniu, od kwietnia w Bydgoszczy.
Od 1 marca 1946 r. był też wykładowcą historii sztuki w
bydgoskim Państwowym Liceum Technik Plastycznych.
Bydgoszcz opuścił 29 lutego 1948 r., by 1 marca objąć
stanowisko Konserwatora Zabytków Sztuki przy Urzędzie
Wojewódzkim w Kielcach. Funkcję tę pełnił do 30 czerwca
1954 r., przez dwa pierwsze lata łącząc ją z obowiązkami
stałego zastępcy Naczelnika Wydziału Kultury i Sztuki tegoż
Urzędu. Warunki pracy były trudne: urząd do października
1953 r. jednoosobowy, zabytki - poza powiatem Jędrzejów -
nie zinwentaryzowane. Ich rejstrację dla tomu kieleckiego
Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce - w której Eugeniusz
Krygier także uczestniczył jako współautor zeszytu powiatu
Radom - dopiero rozpoczęto. Równocześnie nasilał się ruch
turystyczny i rolę Konserwatora Krygiera, który jako gospo-
darz "odkrywanej" wówczas Kielecczyzny ułatwiał poznawa-
nie jej zabytków licznym wycieczkom artystów-plastyków,
architektów i naukowców z całej Polski, trudno przecenić
Również aktywnie uczestniczył w lokalnych akcjach popula-
ryzacji wiedzy o zabytkach sztuki regionu i ich ochronie w
prasie, poprzez prelekcje i wycieczki organizowane głównie
przez Kielecki Oddział PTTK, do zarządu którego należał.
Powołanie na członka Diecezjalnych Komisji: Artystyczno-
Budowlanej przy Kurii Kieleckiej w 1948 r. i Konserwatorskiej
przy Kurii Sandomierskiej w 1949 r. było wyrazem uznania i
zaufania, jakim darzyły Eugeniusza Krygiera tamtejsze władze
kościelne. Także w kręgach zawodowych wysoko były oceniane
Jego kwalifikacje i doświadczenie konserwatorskie: w 1950 r.
zabiegał o ściągnięcie Go z Kielc do Torunia Urząd Wojewódzki
Pomorski, zaś po przeniesieniu się do Poznania został On powo-
łany na członka Rad Konserwatorskich (od 1961 r. Rady Ochro-
ny Dóbr Kultury) przy Konserwatorach Zabytków Województwa
Poznańskiego (w 1955 r.) i Miasta Poznania (w 1957 r.). Funkcje
te pełnił do końca 1979 r.
Pracował jako Konserwator Kielecki do końca 1953 r. Od
1 stycznia roku następnego przyjęto Go na etat pracownika
naukowego w utworzonym wówczas Instytucie Historii Kul-
tury Materialnej PAN w Warszawie, w którym pracował jako
starszy dyplomowany dokumentalista naukowy do czasu
przejścia na emeryturę dnia 31 grudnia 1977 r.
Przeniesienie się do Instytutu wiązało się z zupełnie nową
specjalizacją, jakiej wymagało podjęcie pionierskiej - i to w
europejskiej skali - akcji inwentaryzowania zabytków tech-
niki i przemysłu w Polsce. Głównym jej celem było udostę-
pnienie tych zabytków jako źródeł materialnych do badań
historycznych. Program akcji zrealizował publikowany np. od
1958 r. pod redakcją prof. dr. Jana Pazdura Katalog zabytków
budownictwa przemysłowego w Polsce, który w 1979 r. zam-
knął się dwudziestym zeszytem - szóstym autorstwa Euge-
niusza Krygiera. Wytyczne do Katalogu zostały ujęte w
opracowanej wspólnie z mgr Teresą Ruszczyńską instrukcji,
która określiła jego topograficzny charakter, zakres i metody,
zilustrowane w dołączonych do niej dwu pierwszych zeszy-
tach. Zabytkom górniczym, które ze względu na specyficzne
problemy i mniejsze zagrożenie świadomie wyłączono z in-
strukcji, poświęcony został, potraktowany wzorcowo, zeszyt
powiatu Olkusz (cz. 1), opublikowany w 1971 r., zawierający
wytyczne do zasad ich rejestracji, zawarte we wstępie. Prace
nad nim rozpoczęto w 1963 r. pod kierunkiem E. Krygiera w
zespole złożonym z historyka górnictwa, dr Danuty Molendy,
i historyka techniki górniczej, mgr. Aleksandra Saładziaka -
współautorów katalogu zabytków.
Działalność Eugeniusza Krygiera w Instytucie i związane
z powierzonymi Mu zadaniami publikacje zostały szerzej
omówione we wspomnieniu o Nim pióra prof. Jana Pazdura,
które ukazało się w "Kwartalniku Historii Kultury Material-
nej" (nr 4/1992 s. 605-608). Dla historyka sztuki szczególnie
interesujące ze względów metodologicznych jest studium
zakładu wielkopiecowego w Samsonowie (1817-1822), pro-
blematyka architektoniczna czołowej metarulgicznej inwes-
tycji rządowej w Królestwie Polskim ukazana została w
kontekście specyficznych uwarunkowań technicznych wyni-
kających z jej funkcji. Żałować należy, że obszerna monogra-
fia budownictwa hutniczego XVIII w. i pierwszej połowy
wieku XIX w Zagłębiu Staropolskim, którą to studium zapo-
wiadało, nie została ukończona; poza wstępem i pierwszym
rozdziałem pozostały z niej tylko fragmenty oraz bogate
materiały z kwerend archiwalnych, wizji terenowych i lektur
(obecnie w Bibliotece Kórnickiej PAN).
Praca Eugeniusza Krygiera w Instytucie Historii Kultury
Materialnej była związana również z ochroną zabytków. Tutaj
jednak mógł ją realizować tylko pośrednio: głównie poprzez
utrwaloną w Katalogu ewidencję, doraźne interwencje u od-
nośnych władz czy instytucji, a także udział w pracach Komi-
sji Zabytków Techniki przy Radzie Naukowej Muzeum
Techniki NOT w Warszawie, w skład której został powołany
w 1958 r. Za zasługi na tym polu otrzymał w 1976 r. Złotą
Odznakę za Opiekę nad Zabytkami - Ministra Kultury i Sztu-
ki. Przyznany Mu w 1979 r. przez IHKM PAN Medal 25-lecia
"za zasługi dla rozwoju historii kultury materialnej" wieńczył
ćwierćwiecze uczestnictwa w ważkich naukowo inicjatywach
Instytutu, takich jak Katalog czy sześciotomowa Historia
kultury materialnej Polski w zarysie, wydana już po przejściu
jej Współautora na emeryturę.
* * *
Główne osiągnięcia Eugeniusza Krygiera wiążą się jed-
nak z Jego pracą w "terenie". Studia u prof. Dettloffa nauczyły
Go doceniać poznania z autopsji, możność obcowania z za-
bytkami w jej naturalnym otoczeniu dawały Mu największą
zawodową satysfakcję, a inwentaryzacja realizowała najpeł-
niej Jego wrodzone dyspozycje: poznawczą ciekawość i za-
miłowanie do wędrówki oraz wrażliwość na krajobraz. Już we
wczesnej młodości zwiedzał pieszo, rowerem i kajakiem ma-
lownicze, bogate w zabytki okolice wielkopolsko-kujawskie-
go pogranicza i Pałuk. Po wojnie uprawiał turystykę górską;
w 1950 r. został nawet członkiem kieleckiego oddziału Pol-
skiego Towarzystwa Tatrzańskiego, po jego zaś likwidacji
należał do PTTK i zdobywał Górskie Odznaki Turystyczne.
Wiele tras zawodowych - zwłaszcza po pasjonującym Go
obszarze Zagłębia Staropolskiego - odbywał, jak w młodości,
pieszo lub na rowerze. Miał wybitną łatwość postrzegania i
dobrą pamięć wzrokową. Był przy tym zamiłowanym foto-
grafem-dokumentalistą. Z czasów studiów zachowały się al-
317
Pomorskim z siedzibą w Toruniu, od kwietnia w Bydgoszczy.
Od 1 marca 1946 r. był też wykładowcą historii sztuki w
bydgoskim Państwowym Liceum Technik Plastycznych.
Bydgoszcz opuścił 29 lutego 1948 r., by 1 marca objąć
stanowisko Konserwatora Zabytków Sztuki przy Urzędzie
Wojewódzkim w Kielcach. Funkcję tę pełnił do 30 czerwca
1954 r., przez dwa pierwsze lata łącząc ją z obowiązkami
stałego zastępcy Naczelnika Wydziału Kultury i Sztuki tegoż
Urzędu. Warunki pracy były trudne: urząd do października
1953 r. jednoosobowy, zabytki - poza powiatem Jędrzejów -
nie zinwentaryzowane. Ich rejstrację dla tomu kieleckiego
Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce - w której Eugeniusz
Krygier także uczestniczył jako współautor zeszytu powiatu
Radom - dopiero rozpoczęto. Równocześnie nasilał się ruch
turystyczny i rolę Konserwatora Krygiera, który jako gospo-
darz "odkrywanej" wówczas Kielecczyzny ułatwiał poznawa-
nie jej zabytków licznym wycieczkom artystów-plastyków,
architektów i naukowców z całej Polski, trudno przecenić
Również aktywnie uczestniczył w lokalnych akcjach popula-
ryzacji wiedzy o zabytkach sztuki regionu i ich ochronie w
prasie, poprzez prelekcje i wycieczki organizowane głównie
przez Kielecki Oddział PTTK, do zarządu którego należał.
Powołanie na członka Diecezjalnych Komisji: Artystyczno-
Budowlanej przy Kurii Kieleckiej w 1948 r. i Konserwatorskiej
przy Kurii Sandomierskiej w 1949 r. było wyrazem uznania i
zaufania, jakim darzyły Eugeniusza Krygiera tamtejsze władze
kościelne. Także w kręgach zawodowych wysoko były oceniane
Jego kwalifikacje i doświadczenie konserwatorskie: w 1950 r.
zabiegał o ściągnięcie Go z Kielc do Torunia Urząd Wojewódzki
Pomorski, zaś po przeniesieniu się do Poznania został On powo-
łany na członka Rad Konserwatorskich (od 1961 r. Rady Ochro-
ny Dóbr Kultury) przy Konserwatorach Zabytków Województwa
Poznańskiego (w 1955 r.) i Miasta Poznania (w 1957 r.). Funkcje
te pełnił do końca 1979 r.
Pracował jako Konserwator Kielecki do końca 1953 r. Od
1 stycznia roku następnego przyjęto Go na etat pracownika
naukowego w utworzonym wówczas Instytucie Historii Kul-
tury Materialnej PAN w Warszawie, w którym pracował jako
starszy dyplomowany dokumentalista naukowy do czasu
przejścia na emeryturę dnia 31 grudnia 1977 r.
Przeniesienie się do Instytutu wiązało się z zupełnie nową
specjalizacją, jakiej wymagało podjęcie pionierskiej - i to w
europejskiej skali - akcji inwentaryzowania zabytków tech-
niki i przemysłu w Polsce. Głównym jej celem było udostę-
pnienie tych zabytków jako źródeł materialnych do badań
historycznych. Program akcji zrealizował publikowany np. od
1958 r. pod redakcją prof. dr. Jana Pazdura Katalog zabytków
budownictwa przemysłowego w Polsce, który w 1979 r. zam-
knął się dwudziestym zeszytem - szóstym autorstwa Euge-
niusza Krygiera. Wytyczne do Katalogu zostały ujęte w
opracowanej wspólnie z mgr Teresą Ruszczyńską instrukcji,
która określiła jego topograficzny charakter, zakres i metody,
zilustrowane w dołączonych do niej dwu pierwszych zeszy-
tach. Zabytkom górniczym, które ze względu na specyficzne
problemy i mniejsze zagrożenie świadomie wyłączono z in-
strukcji, poświęcony został, potraktowany wzorcowo, zeszyt
powiatu Olkusz (cz. 1), opublikowany w 1971 r., zawierający
wytyczne do zasad ich rejestracji, zawarte we wstępie. Prace
nad nim rozpoczęto w 1963 r. pod kierunkiem E. Krygiera w
zespole złożonym z historyka górnictwa, dr Danuty Molendy,
i historyka techniki górniczej, mgr. Aleksandra Saładziaka -
współautorów katalogu zabytków.
Działalność Eugeniusza Krygiera w Instytucie i związane
z powierzonymi Mu zadaniami publikacje zostały szerzej
omówione we wspomnieniu o Nim pióra prof. Jana Pazdura,
które ukazało się w "Kwartalniku Historii Kultury Material-
nej" (nr 4/1992 s. 605-608). Dla historyka sztuki szczególnie
interesujące ze względów metodologicznych jest studium
zakładu wielkopiecowego w Samsonowie (1817-1822), pro-
blematyka architektoniczna czołowej metarulgicznej inwes-
tycji rządowej w Królestwie Polskim ukazana została w
kontekście specyficznych uwarunkowań technicznych wyni-
kających z jej funkcji. Żałować należy, że obszerna monogra-
fia budownictwa hutniczego XVIII w. i pierwszej połowy
wieku XIX w Zagłębiu Staropolskim, którą to studium zapo-
wiadało, nie została ukończona; poza wstępem i pierwszym
rozdziałem pozostały z niej tylko fragmenty oraz bogate
materiały z kwerend archiwalnych, wizji terenowych i lektur
(obecnie w Bibliotece Kórnickiej PAN).
Praca Eugeniusza Krygiera w Instytucie Historii Kultury
Materialnej była związana również z ochroną zabytków. Tutaj
jednak mógł ją realizować tylko pośrednio: głównie poprzez
utrwaloną w Katalogu ewidencję, doraźne interwencje u od-
nośnych władz czy instytucji, a także udział w pracach Komi-
sji Zabytków Techniki przy Radzie Naukowej Muzeum
Techniki NOT w Warszawie, w skład której został powołany
w 1958 r. Za zasługi na tym polu otrzymał w 1976 r. Złotą
Odznakę za Opiekę nad Zabytkami - Ministra Kultury i Sztu-
ki. Przyznany Mu w 1979 r. przez IHKM PAN Medal 25-lecia
"za zasługi dla rozwoju historii kultury materialnej" wieńczył
ćwierćwiecze uczestnictwa w ważkich naukowo inicjatywach
Instytutu, takich jak Katalog czy sześciotomowa Historia
kultury materialnej Polski w zarysie, wydana już po przejściu
jej Współautora na emeryturę.
* * *
Główne osiągnięcia Eugeniusza Krygiera wiążą się jed-
nak z Jego pracą w "terenie". Studia u prof. Dettloffa nauczyły
Go doceniać poznania z autopsji, możność obcowania z za-
bytkami w jej naturalnym otoczeniu dawały Mu największą
zawodową satysfakcję, a inwentaryzacja realizowała najpeł-
niej Jego wrodzone dyspozycje: poznawczą ciekawość i za-
miłowanie do wędrówki oraz wrażliwość na krajobraz. Już we
wczesnej młodości zwiedzał pieszo, rowerem i kajakiem ma-
lownicze, bogate w zabytki okolice wielkopolsko-kujawskie-
go pogranicza i Pałuk. Po wojnie uprawiał turystykę górską;
w 1950 r. został nawet członkiem kieleckiego oddziału Pol-
skiego Towarzystwa Tatrzańskiego, po jego zaś likwidacji
należał do PTTK i zdobywał Górskie Odznaki Turystyczne.
Wiele tras zawodowych - zwłaszcza po pasjonującym Go
obszarze Zagłębia Staropolskiego - odbywał, jak w młodości,
pieszo lub na rowerze. Miał wybitną łatwość postrzegania i
dobrą pamięć wzrokową. Był przy tym zamiłowanym foto-
grafem-dokumentalistą. Z czasów studiów zachowały się al-
317