Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (58.1996)

Biuletyn Historii Sztuki
R.LVIII, 1996, Nr 1-2
PL ISSN 0006-3967

ANNA WIERZBICKA
Warszawa, IS PAN

ALEKSANDER RZEWUSKI
RYSOWNIK I GRAFIK DZIAŁAJĄCY W PARYŻU

Aleksander Rzewuski (1893 - 1983; w zakonie
przyjął imię Czesław) był wychowanym w Rosji pol-
skim arystokratą, którego rysunki i grafiki cieszyły się
dużą popularnością zarówno we Francji, jak i w Anglii1.
Był także barwną postacią Paryża "szalonych lat dwu-
dziestych". Życiorys Rzewuskiego wydaje się równie,
interesujący, jak twórczość. Sądzę, że warto przybliżyć
jego sylwetkę polskiemu czytelnikowi.
Urodzony 12 marca 1893 w Karsie (Turcja) jako
syn Adama, komendanta rosyjskiej twierdzy i jego dru-
giej żony - Katarzyny z Lubarskich Fluki, Aleksander
zmieniał miejsce pobytu w zależności od tego, dokąd
wysyłano ojca - generała. Uczył się w gimnazjum w
Piatigorsku, gdzie mieszkał w latach 1899 - 1903, i we
Władykaukazie. Następnie uczęszczał do Liceum Ce-
sarskiego w Petersburgu.
Jednocześnie pobierał lekcje rysunku u Mścisława
Dobużyńskiego i Kuźmy Pietrow-Wodkina. Liceum
ukończył w 1913 r. Dzięki spadkowi po matce stał się
niezależny materialnie i wiódł życie złotego młodzień-
ca. Wiele podrożował - zwiedził Turcję, Indie i Tybet.
Skłonny do mistycyzmu, interesował się okultyzmem i
spirytyzmem, próbował narkotyków. Pierwsza wojna
światowa zastała go w Berlinie, skąd powrócił do Pe-
tersburga. Został wówczas komendantem pociągu sani-
tarnego; Czerwony Krzyż skierował go na front rosyj-
sko-turecki do Kaukazu. Droga wiodła przez Kijów,
gdzie rezydował ojciec artysty. Tu Rzewuskiego poznał
Jarosław Iwaszkiewicz udzielający lekcji polskiego je-
go siostrze Adzie (późniejszej Adamowej Lubomirskiej
z Równego), który tak go opisuje: Przy lekcjach asysto-
wał czasami młodszy brat panny Ady, Aleksander Rze-
wuski, wysoki, szczupły, bardzo elegancki młodzieniec
o zniewieściałych manierach [...] Mała wystawka jego
portretów i karykatur, urządzona w Kijowie, była rewe-
lacją talentu niewielkiego, ale eleganckiego, błyskotli-

wego, umiejącego się narzucić. Jego karykatury księż-
ny Izabeli Radziwiłłowej, wielkiej księżny Marii Pa-
włowny, modnej podówczas w Kijowie księżny Murat -
były w miarę pochlebne, w miarę interesujące, w sam
raz stworzone pour le grand monde. Toteż rozchwyty-
wano je i Sasza był małą kijowską sławą ~.


II. 1. Aleksander Rzewuski, "Scena paryska ",
rys. repr. w: "Tęcza", 1935 nr 8, s. 42
111. 1. Aleksander Rzewuski, "A scene in Paris",
drawing reprod. in: "Tęcza", 1935 no 8, p. 42

145