DOI Heft:
Nr. 1
DOI Artikel:Kobielus, Stanisław: Romańska kadzielnica z Trzebnicy jako symbol utraconego i odzyskanego raju
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48738#0030
STANISŁAW KOBIELUS
IL 1. Kadzielnica Gozberta, około 1100 r. Repr. S. Kobielus
wg. „Ornamenta Ecclesiae", t. I, Koln 1985
III. 1. L'encensoir de Gozbert, vers 1100. Reproduction
S. Kobielus, d'apres „Ornamenta Ecclesiae", t. I, Koln 1985
II. 2. Kadzielnica z Trzebnicy, początek XIII wieku.
Fot. S. Kobielus
III. 2. L'encensoir de Trzebnica, debut du XIIf siecle.
Photo S. Kobielus
sporządzania trybularzy baczniejszą uwagę warto zwrócić
na zalecenia ich dekoracji, przede wszystkim na osoby i
personifikacje oraz elementy struktuiy architektonicznej.
Średniowieczny autor jednoznacznie nawiązuje do opi-
su Niebiańskiej Jerozolimy z Apokalipsy 21, 9-21'5.
Dwanaście drogocennych kamieni, ośmioboczne mury,
czworoboczne i okrągłe wieże opatrzone blankami, pod-
łużne i okrągłe okienka, kolumienki, trójkątne szczyty,
kształty daszków oraz bramki i wnęki składać się po-
winny na materiał architektoniczny trybularza. Koło i
krzyż grecki stanowić mają plany rzutów kadzielnicy.
Wszystkie wspomniane elementy podane o wiele ob-
szerniej niż wspomina Apokalipsa miały na celu ukształ-
towanie w srebrnej blasze wyidealizowanej architektury
Miasta Bożego.
Autor zasiedlił, symbolizowaną przez kadzielnicę,
Niebiańską Jerozolimę wyobrażeniami proroków, figu-
rami apostołów trzymającymi w ręku osobne karty, przed-
stawieniami ewangelistów czy to w postaci aniołów,
czy w godłach zwierzęcych, aniołami z tarczami i dzi-
dami, personifikacjami cnót w popiersiach niewieścich
i uosobieniami rzek rajskich ze swymi urnami i niby z
nich płynącą wodą16. Podobizny kwiatów, ptaków i
zwierząt użyte mogły być najprawdopodobniej w ce-
lach czysto dekoracyjnych17. Postacią centralną i wią-
żącą formalnie i treściowo całą dekorację kadzielnicy
Teofila jest umieszczone na jej szczycie wyobrażenie
baranka z koroną na głowie i krzyżem18. Autor nie
zamierzał podawać ścisłych kanonów wyglądu aposto-
łów skoro pisał nadasz im rysy według woli19; można
przypuszczać, że uwaga ta dotyczyła także innych
postaci. Teofil Prezbiter wspomniał jednak, że poszcze-
gólne figury apostołów, proroków i personifikacji na-
leży opatrzyć imionami. Widoczna jest także dbałość
autora o wyeksponowanie idei zgodności między Sta-
rym i Nowym Testamentem, którą zauważyć można
22
IL 1. Kadzielnica Gozberta, około 1100 r. Repr. S. Kobielus
wg. „Ornamenta Ecclesiae", t. I, Koln 1985
III. 1. L'encensoir de Gozbert, vers 1100. Reproduction
S. Kobielus, d'apres „Ornamenta Ecclesiae", t. I, Koln 1985
II. 2. Kadzielnica z Trzebnicy, początek XIII wieku.
Fot. S. Kobielus
III. 2. L'encensoir de Trzebnica, debut du XIIf siecle.
Photo S. Kobielus
sporządzania trybularzy baczniejszą uwagę warto zwrócić
na zalecenia ich dekoracji, przede wszystkim na osoby i
personifikacje oraz elementy struktuiy architektonicznej.
Średniowieczny autor jednoznacznie nawiązuje do opi-
su Niebiańskiej Jerozolimy z Apokalipsy 21, 9-21'5.
Dwanaście drogocennych kamieni, ośmioboczne mury,
czworoboczne i okrągłe wieże opatrzone blankami, pod-
łużne i okrągłe okienka, kolumienki, trójkątne szczyty,
kształty daszków oraz bramki i wnęki składać się po-
winny na materiał architektoniczny trybularza. Koło i
krzyż grecki stanowić mają plany rzutów kadzielnicy.
Wszystkie wspomniane elementy podane o wiele ob-
szerniej niż wspomina Apokalipsa miały na celu ukształ-
towanie w srebrnej blasze wyidealizowanej architektury
Miasta Bożego.
Autor zasiedlił, symbolizowaną przez kadzielnicę,
Niebiańską Jerozolimę wyobrażeniami proroków, figu-
rami apostołów trzymającymi w ręku osobne karty, przed-
stawieniami ewangelistów czy to w postaci aniołów,
czy w godłach zwierzęcych, aniołami z tarczami i dzi-
dami, personifikacjami cnót w popiersiach niewieścich
i uosobieniami rzek rajskich ze swymi urnami i niby z
nich płynącą wodą16. Podobizny kwiatów, ptaków i
zwierząt użyte mogły być najprawdopodobniej w ce-
lach czysto dekoracyjnych17. Postacią centralną i wią-
żącą formalnie i treściowo całą dekorację kadzielnicy
Teofila jest umieszczone na jej szczycie wyobrażenie
baranka z koroną na głowie i krzyżem18. Autor nie
zamierzał podawać ścisłych kanonów wyglądu aposto-
łów skoro pisał nadasz im rysy według woli19; można
przypuszczać, że uwaga ta dotyczyła także innych
postaci. Teofil Prezbiter wspomniał jednak, że poszcze-
gólne figury apostołów, proroków i personifikacji na-
leży opatrzyć imionami. Widoczna jest także dbałość
autora o wyeksponowanie idei zgodności między Sta-
rym i Nowym Testamentem, którą zauważyć można
22