DOI issue:
Nr. 4
DOI article:Morka, Mieczysław: [Rezension von: David Harris Cohen, The Chambre des Portraits designed by Victor Louis for the King of Poland]
DOI article:Grzybkowska, Teresa: Kolekcja Atanazego Raczyńskiego znów w Berlinie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48738#0561
PRZEGLĄD LITERATURY
i samego stołu oraz drugi wariant przypisywany jego współ-
pracownikowi Jean-Louis Prieurowi. W oparciu o dotychcza-
sowy stan badań, zachowane w Warszawie rysunki oraz
materiały ze Zbiorów Popielów w Archiwum Akt Dawnych,
autor szczegółowo analizuje projekt oraz szczegóły jego re-
alizacji przez Louisa. Poznanie okoliczności i szczegółów
realizacji królewskiego zamówienia wraz ze sprostowaniem
niektórych pomyłek Pariseta i Lorentza stało się możliwe,
dzięki uwzględnieniu przez Cohena niewykorzystanych do-
tychczas źródeł archiwalnych w Nationales Archives w Pary-
żu. Informacje zawarte w Visite et Estimation des Differeante
Entrep' de Paris sous Les Ordres de M Louis son arch" M
Mouchet Expert MMaugin G[reffier] obejmują okres od 14
lipca 1768 r. do lutego-marca 1769 r. i dają wgląd także w
koszta tego projektu.
Pariset poza egzemplarzem stołu wykonanym dla pol-
skiego monarchy wymienia pięć innych stołów zachowanych
we Francji. Egzemplarz do Warszawy wykonany był z pole-
rowanej stali zaś dekoracja ze złoconego brązu. Wykorzysta-
nie w architekturze elementów z polerowanej stali pojawiło
się we Francji na początku lat sześćdziesiątych XVIII wieku.
Georges Pariset uważał, że stół wykonał Joseph Perez, a
dekorację Jean Louis Prieur. Cohen prostuje pomyłkę Parise-
ta, bezspornie udowadniając, że jest on dziełem Pierre De-
meuriera, a złocona brązowa dekoracja Philippe Caffierłego.
Model stołu w naturalnej skali wykonał w Paryżu Jadot, zaś
cały mebel został ukończony i wysłany do Warszawy w 1769 r.
Wykonawcę udało się ustalić dzięki zamieszczonemu w
"L'Avantcoureur" z 16 listopada 1767 r. tekstowi, w którym
wymieniony jest pan Deumier "królewski ślusarz", który
właśnie pracuje nad stołem-konsolą z polerowanej stali prze-
znaczonym dla króla polskiego i mebel ten wzbudza po-
wszechne zainteresowanie znawców. Nabyty przez J. Paul
Getty Museum stół różni się nie tylko materiałem od egzem-
plarza królewskiego, lecz także umieszczeniem maski kobie-
cej w miejscu dekoracyjnej plakiety z monogramem i koroną
królewską. Jeżeli chodzi o mebel znajdujący się niegdyś w
Zamku Warszawskim to wymieniony był on w spisie z 1795
r. oraz inwentarzu pośmiertnym króla z 1798 r. Późniejsze
Ił. 1. V. Louis (proj.), fragm. stołu-konsoli. Malibu, J. P. Getty
Museum
III. 1. V. Louis (proj.), detail d'une table-console. Malibu
J. P. Getty Museum
jego dzieje nie są znane, należy jednak przypuszczać, że został
zabrany do Rosji. Po traktacie ryskim w 1921 r., kiedy zwra-
cano Polsce wiele zrabowanych dzieł sztuki, nie udało się go
odnaleźć. Artykuł przynosi jednak interesującą wzmiankę
także odnośnie ewentualności jego miejsca przechowywania.
Cohen pisze, że w sierpniu 1990 r. Karin Blanc oglądała w
magazynach Ermitażu Stół, który niestety nie posiadał już
plakiety z monogramem króla Stanisława Poniatowskiego. W
chwili opublikowania artykułu, autor nie otrzymał jeszcze
odpowiedzi od Tamary Rappe (kustosza działu mebli w Er-
mitażu) potwierdzającego lub wykluczającego, iż egzemplarz
ten może być tym, który był wykonany do Zamku Warsza-
wskiego. Być może warto, aby ślad ten sprawdzili pracownicy
Zamku Królewskiego i postarali się wyjaśnić tę kwestię.
Mieczysła w Morka
Kolekcja A tanazego Raczyńskiego znów w Berlinie
Kiedy w 1983 r. na łamach "Biuletynu Historii Sztuki"
(nr 3-4) postulowałam urządzenie w Berlinie, mieście w któ-
rym żył i które uświetnił schinklowską galerią Atanazy Ra-
czyński, wystawy wiernie ją rekonstruującej, nie sądziłam, że
choć w małym stopniu pomysł ten zostanie urzeczywistniony.
Zorganizowana w 1981 r. przez Annę Dobrzycką ekspozy-
cja całego malarstwa z Galerii Atanazego Raczyńskiego w
gmachu Muzeum Narodowego w Poznaniu była wydarze-
niem w europejskim muzealnictwie. Wtedy po raz pierwszy
można było zobaczyć zespół niemieckiego malarstwa XIX
wieku.
Po jedenastu latach Muzeum Narodowe w Poznaniu po-
kazało Malarstwo późnego romantyzmu ze zbiorów hrabiego
Raczyńskiego w trzech muzeach niemieckich. Od 2
października do 29 listopada 1992 r. w Neue Pinakothek w
Monachium, od 18 grudnia do 14 lutego 1993 r. w Alte
Nationalgalerie w Berlinie, wreszcie od 7 marca do 18 kwiet-
nia w Kunsthalle w Kilonii.
Organizatorom tych wystaw, zwłaszcza berlińskiej, oraz
Muzeum Narodowemu w Poznaniu należą się słowa uznania.
Po przeszło stu latach wystawą tą polski arystokrata, wybitny
kolekcjoner powraca do Berlina, gdzie przez lata pozostawał
547
i samego stołu oraz drugi wariant przypisywany jego współ-
pracownikowi Jean-Louis Prieurowi. W oparciu o dotychcza-
sowy stan badań, zachowane w Warszawie rysunki oraz
materiały ze Zbiorów Popielów w Archiwum Akt Dawnych,
autor szczegółowo analizuje projekt oraz szczegóły jego re-
alizacji przez Louisa. Poznanie okoliczności i szczegółów
realizacji królewskiego zamówienia wraz ze sprostowaniem
niektórych pomyłek Pariseta i Lorentza stało się możliwe,
dzięki uwzględnieniu przez Cohena niewykorzystanych do-
tychczas źródeł archiwalnych w Nationales Archives w Pary-
żu. Informacje zawarte w Visite et Estimation des Differeante
Entrep' de Paris sous Les Ordres de M Louis son arch" M
Mouchet Expert MMaugin G[reffier] obejmują okres od 14
lipca 1768 r. do lutego-marca 1769 r. i dają wgląd także w
koszta tego projektu.
Pariset poza egzemplarzem stołu wykonanym dla pol-
skiego monarchy wymienia pięć innych stołów zachowanych
we Francji. Egzemplarz do Warszawy wykonany był z pole-
rowanej stali zaś dekoracja ze złoconego brązu. Wykorzysta-
nie w architekturze elementów z polerowanej stali pojawiło
się we Francji na początku lat sześćdziesiątych XVIII wieku.
Georges Pariset uważał, że stół wykonał Joseph Perez, a
dekorację Jean Louis Prieur. Cohen prostuje pomyłkę Parise-
ta, bezspornie udowadniając, że jest on dziełem Pierre De-
meuriera, a złocona brązowa dekoracja Philippe Caffierłego.
Model stołu w naturalnej skali wykonał w Paryżu Jadot, zaś
cały mebel został ukończony i wysłany do Warszawy w 1769 r.
Wykonawcę udało się ustalić dzięki zamieszczonemu w
"L'Avantcoureur" z 16 listopada 1767 r. tekstowi, w którym
wymieniony jest pan Deumier "królewski ślusarz", który
właśnie pracuje nad stołem-konsolą z polerowanej stali prze-
znaczonym dla króla polskiego i mebel ten wzbudza po-
wszechne zainteresowanie znawców. Nabyty przez J. Paul
Getty Museum stół różni się nie tylko materiałem od egzem-
plarza królewskiego, lecz także umieszczeniem maski kobie-
cej w miejscu dekoracyjnej plakiety z monogramem i koroną
królewską. Jeżeli chodzi o mebel znajdujący się niegdyś w
Zamku Warszawskim to wymieniony był on w spisie z 1795
r. oraz inwentarzu pośmiertnym króla z 1798 r. Późniejsze
Ił. 1. V. Louis (proj.), fragm. stołu-konsoli. Malibu, J. P. Getty
Museum
III. 1. V. Louis (proj.), detail d'une table-console. Malibu
J. P. Getty Museum
jego dzieje nie są znane, należy jednak przypuszczać, że został
zabrany do Rosji. Po traktacie ryskim w 1921 r., kiedy zwra-
cano Polsce wiele zrabowanych dzieł sztuki, nie udało się go
odnaleźć. Artykuł przynosi jednak interesującą wzmiankę
także odnośnie ewentualności jego miejsca przechowywania.
Cohen pisze, że w sierpniu 1990 r. Karin Blanc oglądała w
magazynach Ermitażu Stół, który niestety nie posiadał już
plakiety z monogramem króla Stanisława Poniatowskiego. W
chwili opublikowania artykułu, autor nie otrzymał jeszcze
odpowiedzi od Tamary Rappe (kustosza działu mebli w Er-
mitażu) potwierdzającego lub wykluczającego, iż egzemplarz
ten może być tym, który był wykonany do Zamku Warsza-
wskiego. Być może warto, aby ślad ten sprawdzili pracownicy
Zamku Królewskiego i postarali się wyjaśnić tę kwestię.
Mieczysła w Morka
Kolekcja A tanazego Raczyńskiego znów w Berlinie
Kiedy w 1983 r. na łamach "Biuletynu Historii Sztuki"
(nr 3-4) postulowałam urządzenie w Berlinie, mieście w któ-
rym żył i które uświetnił schinklowską galerią Atanazy Ra-
czyński, wystawy wiernie ją rekonstruującej, nie sądziłam, że
choć w małym stopniu pomysł ten zostanie urzeczywistniony.
Zorganizowana w 1981 r. przez Annę Dobrzycką ekspozy-
cja całego malarstwa z Galerii Atanazego Raczyńskiego w
gmachu Muzeum Narodowego w Poznaniu była wydarze-
niem w europejskim muzealnictwie. Wtedy po raz pierwszy
można było zobaczyć zespół niemieckiego malarstwa XIX
wieku.
Po jedenastu latach Muzeum Narodowe w Poznaniu po-
kazało Malarstwo późnego romantyzmu ze zbiorów hrabiego
Raczyńskiego w trzech muzeach niemieckich. Od 2
października do 29 listopada 1992 r. w Neue Pinakothek w
Monachium, od 18 grudnia do 14 lutego 1993 r. w Alte
Nationalgalerie w Berlinie, wreszcie od 7 marca do 18 kwiet-
nia w Kunsthalle w Kilonii.
Organizatorom tych wystaw, zwłaszcza berlińskiej, oraz
Muzeum Narodowemu w Poznaniu należą się słowa uznania.
Po przeszło stu latach wystawą tą polski arystokrata, wybitny
kolekcjoner powraca do Berlina, gdzie przez lata pozostawał
547