DOI Artikel:
Gieysztor-Miłobędzka, Elżbieta: Nabożeństwo czterdziestogodzinne a sztuka
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48708#0018
ELŻBIETA GIEYSZTOR-MIŁOBĘDZKA
II. 7. Andrea Pozzo, projekt i rycina Nabożeństwa
Czterdziestogodzinnego w kościele II Gesu w Rzy-
mie (w:) Prospettiua de’pittori e architetti, 1685.
Fot. W. Wolny.
chitektury i wyposażenia. Można tu wyróżnić kilka
etapów: 1) w 1 ćwierci XVII w. — surowość liturgii,
skromność oprawy Nabożeństwa i takiż architekto-
niczny wyraz wnętrza kościoła jezuitów; 2) w 2 i 3
ćwierci wieku — apogeum „teatru totalnego” z sym-
boliczno-malarską dekoracją, zawierającą rozbudowa-
ny komentarz teologiczny, z perspektywiczno-kolum-
nową, rzeźbiarską architekturą; 3) stopniowo osiąga-
jące kulminację ok. 1700 r. — spłaszczenie dekoracji
analogicznie do „powierzchniowego” w tym czasie
kształtowania obudowy plastycznej wnętrza kościelne-
go; zastępowanie trójwymiarowych dekoracji począt-
“ BJURSTROM, O.C., S. 212.
25 Projekt do San Alesio jednoznacznie przypisuje Ber-
niniemu P. BJURSTROM (Espace scćnząue et durće de l’
action dans le thć&tre du XVI et de la premiere moitić
kowo wystrojem a potem wyposażeniem, zgodnie z
pełną dopiero teraz wymiennością i jakby unifikacją
technik.
Jak świadczą zachowane projekty oprawy arty-
stycznej Nabożeństwa Czterdziestogodzinnego wyko-
rzystywany jako scena chór kościoła II Gesu miał
takie same proporcje jak rzymska scena świecka.
Per Bjurstróm zwraca uwagę na zadziwiającą, jego
zdaniem, odpowiedniość architektury właśnie kończo-
nego kościoła ze współcześnie stosowaną sceną21.
W pełni barokowa, dynamiczna koncepcja prze-
strzeni w rysunku Berniniego do tekstu San Alessio
pochodzi już z roku 1632, zaś w projekcie Cortony
dla S. Lorenzo in Damasco — z 1633 r.25 W tym dru-
gim przypadku wnętrze kościoła było maksymalnie
ujednolicone przy pomocy m.in. porządku kolumno-
wego narastającego ku przeolbrzymionej glorii Eucha-
rystii utworzonej z obłoków. W nieoczekiwanych e-
II. 8. Rzym, kościół S. Spirito in Sassia, ołtarz
wielki, 2 połowa XVII w. Repr. wg Ricci.
du XVII siecle [w:] Le lieu theatral a la Renaissance. Ed.
J. JACQUOT, Paris 1964, s. 84, fig. 5), natomiast LAVIN
(o.c., przypis 13 na s. 147) skłonny jest raczej uznać autor-
stwo Cortony.
10
II. 7. Andrea Pozzo, projekt i rycina Nabożeństwa
Czterdziestogodzinnego w kościele II Gesu w Rzy-
mie (w:) Prospettiua de’pittori e architetti, 1685.
Fot. W. Wolny.
chitektury i wyposażenia. Można tu wyróżnić kilka
etapów: 1) w 1 ćwierci XVII w. — surowość liturgii,
skromność oprawy Nabożeństwa i takiż architekto-
niczny wyraz wnętrza kościoła jezuitów; 2) w 2 i 3
ćwierci wieku — apogeum „teatru totalnego” z sym-
boliczno-malarską dekoracją, zawierającą rozbudowa-
ny komentarz teologiczny, z perspektywiczno-kolum-
nową, rzeźbiarską architekturą; 3) stopniowo osiąga-
jące kulminację ok. 1700 r. — spłaszczenie dekoracji
analogicznie do „powierzchniowego” w tym czasie
kształtowania obudowy plastycznej wnętrza kościelne-
go; zastępowanie trójwymiarowych dekoracji począt-
“ BJURSTROM, O.C., S. 212.
25 Projekt do San Alesio jednoznacznie przypisuje Ber-
niniemu P. BJURSTROM (Espace scćnząue et durće de l’
action dans le thć&tre du XVI et de la premiere moitić
kowo wystrojem a potem wyposażeniem, zgodnie z
pełną dopiero teraz wymiennością i jakby unifikacją
technik.
Jak świadczą zachowane projekty oprawy arty-
stycznej Nabożeństwa Czterdziestogodzinnego wyko-
rzystywany jako scena chór kościoła II Gesu miał
takie same proporcje jak rzymska scena świecka.
Per Bjurstróm zwraca uwagę na zadziwiającą, jego
zdaniem, odpowiedniość architektury właśnie kończo-
nego kościoła ze współcześnie stosowaną sceną21.
W pełni barokowa, dynamiczna koncepcja prze-
strzeni w rysunku Berniniego do tekstu San Alessio
pochodzi już z roku 1632, zaś w projekcie Cortony
dla S. Lorenzo in Damasco — z 1633 r.25 W tym dru-
gim przypadku wnętrze kościoła było maksymalnie
ujednolicone przy pomocy m.in. porządku kolumno-
wego narastającego ku przeolbrzymionej glorii Eucha-
rystii utworzonej z obłoków. W nieoczekiwanych e-
II. 8. Rzym, kościół S. Spirito in Sassia, ołtarz
wielki, 2 połowa XVII w. Repr. wg Ricci.
du XVII siecle [w:] Le lieu theatral a la Renaissance. Ed.
J. JACQUOT, Paris 1964, s. 84, fig. 5), natomiast LAVIN
(o.c., przypis 13 na s. 147) skłonny jest raczej uznać autor-
stwo Cortony.
10