Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (47.1985)

MATERIAŁY

Z

S

E

S J I

DYREKTOR INSTYTUTU PROPAGANDY SZTUKI

Instytut Propagandy Sztuki, założony w 1929 r. z ini-
cjatywy artystów jako przeciwwaga dla zachowawczego
Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, przeżył na początku
marca 1935 r. silny wstrząs, jakim stał się pożar na terenie
budynku IPS-u przy ul. Królewskiej 13. Na zebraniu nad-
zwyczajnym Rady IPS w dniu 17 marca zatwierdzona zo-
stała dymisja dotychczasowego dyrektora, Szczęsnego Rut-
kowskiego, z udzieleniem mu pełnego absolutorium. Na
jego miejsce Komitet Główny zapropowował dra Juliusza
Starzyńskiego, który z dniem 1 kwietnia 1935 r. objął to
stanowisko.
W ciągu dziesięciu lat swego istnienia Instytut był za-
wsze placówką dynamiczną, ale początek pracy dyrektora
Starzyńskiego zbiegł się z toczącą się właśnie wewnątrz
Instytutu wyjątkowo ożywioną dyskusją nad jego dalszym
kształtem i planowanymi przeobrażeniami.
Istniał już wówczas projekt dokonania zmian w statucie
IPS-u, omawiane były nowe zadania, które Instytut zamie-
rzał podjąć, kładziono nacisk na działalność naukowo-ba-
dawczą. Na zebraniu Komitetu Głównego IPS dnia 1 kwie-
tnia ustalono zakres obowiązków nowego dyrektora po-
wierzając mu opracowanie — wspólnie z prezesom, Boh-
danem Pniewskim — rewizji statutu, zmierzającej do re-
formy dotychczasowych władz. Pożar uczynił pilną konie-
czność zdobycia nowego lokalu, ewentualnie budowy no-
wego gmachu — niezależnie od szybkiego rozwiązania sprawy
magazynu zniszczonego przez ogień. Uchwalono też po-
wołanie biura prasowego IPS i obarczono tym dyrektora.
Do zagadnień z zakresu podstawowej działalności Instytutu
należało zorganizowanie wcześniej zaplanowanej wystawy
sztuki gotyckiej oraz opracowanie programu na przyszłość.
Już w pierwszych miesiącach swego urzędowania Ju-
liusz Starzyński wystąpił z kilkoma propozycjami zaakce-
ptowanymi przez Radę. Od początku toż został wciągnięty
w prace zmierzające do reorganizacji Instytutu, co znalazło
odbicie w przygotowaniu nowej redakcji statutu. Po ty-
godniu swej działalności Dyrektor przedstawił Radzie pro-
jekt dwóch syntetycznych wystaw retrospektywnych. Je-
dna z nich miała objąć malarstwo polskie XVII w. (jej fra-

gmentem byłaby wystawa anonimowego portretu), druga
— klasycyzm warszawski 1795-1830 z centralną postacią
Antoniego Brodowskiego. Kolejna propozycja dotyczyła
wystawy wybitnych dziel dawnego malarstwa obcego ze
zbiorów warszawskich. Realizacji doczekała się jedynie
wystawa Malarstwo warszawskie pierwszej połowy XIX
wieku w opracowaniu Jerzego Sienkiewicza.
W tym pierwszym okresie wyraźnie widać troskę dyre-
ktora Starzyńskiego o naukowy status IPS-u, co zresztą
było zgodno z wcześniejszymi deklaracjami Zarządu. Pro-
tokół 118 zebrania Komitetu Głównego IPS z dnia 27 V 1935
odnotowuje: W związku z projektem dyr. Starzyńskiego zor-
ganizowania kartoteki artystów żyjących, Komitet prosi
go o przedstawienie kosztorysu. Wcześniej jeszcze, bo 15 IV
tegoż roku Dyrektor przedłożył Komitetowi konieczność
wszczęcia natychmiastowych prac w kierunku zorganizo-
wania archiwum fotograficznego nadmieniając przy tym,
że potrzebną szafę oraz zbiory na razie można by pomieścić
w lokalu T-wa Opieki nad Zabytkami Przeszłości. W mie-
siąc później Dyrektor mógł już poinformować Komitet,
że do archiwum fotograficznego zaangażowany został Sta-
nisław Rogoyski. Od strony mertyorycznej projekt zakładał,
że archiwum IPS-u będzie kontynuować działalność Cen-
tralnego Biura Inwentaryzacji gromadzącego materiały
fotograficzne do końca XVIII w.
Realizacja tego projektu przeprowadzona została zgo-
dnie z ówczesnymi możliwościami Instytutu. O stanie prac
w tym zakresie dowiadujemy się z protokółu trzydziestego
drugiego zebrania Rady w dniu 26 X 1936. Czytamy w nim:
Założono archiwum fotograficzne dzięki stałemu miesię-
cznemu zasiłkowi FKN, co pozwala odtąd na wykonywanie
zdjęć z wystaw bieżących i gromadzenie materiału klisz. Za-
łożono archiwum druków wydawanych przez Instytut. [...]
Uporządkowano zaczątek biblioteki, który w dzisiejszych mo-
żliwościach ma raczej znaczenie konserwacji dziel uzyskiwanych
przygodnie. Archiwum fotograficzne w tym czasie posia-
dało 054 klisze i 910 odbitek nabywanych każdorazowo
od fotografów, ponieważ na własną pracownię Instytut
nie posiadał ani funduszów, ani miejsca. Ten sam protokół

401