Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (47.1985)

K O M

U

N

I

ARKADIUSZ ANTONI KWIATKOWSKI
FERDINANDO MOLINARI, MINIATURZYSTA WARSZAWSKI?

Lista artystów obcych działających w Polsce poszerza się
o kolejne nazwisko, potwierdził się bowiem pobyt w naszym
kraju nieznanego szerzej Wiocha, Ferdinando Molinariogo
z Ferrary. Jedyna dotycłiczas znana praca tego artysty znaj-
duje się w Muzeum Mazowieckim w Płocku (nr inw. MMP
/S/355). Jest to owalna miniatura malowana gwaszem i akwa-
relą na kości słoniowej o wymiarach 75 X 56 mm. Przedstawia
starszego, zgarbionego mężczyznę w popiersiu prawym pro-
filem, o kremowej twarzy z niebieskawymi śladami zarostu,
siwych włosach zaczesanych do tyłu i splecionych w długie,
cienkie warkoczyki spadające na plecy. Portretowany ubrany
jest w białą koszulę z żabotem i białą chustką pod szyją,
niebieską kamizelkę i czarny frak. Umieszczony został na
neutralnym, zielonkawoszarym tle. Kostium i fryzura męż-
czyzny pozwalają datować miniaturę na rok około 1750 lub
lata następne. Miniatura oprawiona została wtórnie w drew-
nianą ramę ze złoconym ornamentem gipsowym. Na od-
wrociu oprawy znajduje się nalepka z napisem atramentem:
,,Malował Ferdinando Molinari”. Napis ten był od początku
XX w. podstawą do określenia autorstwa miniatury.
U schyłku XIX w. miniatura ta prawdopodobnie znaj-
dowała się w posiadaniu Antoniego Strzalockiego, znanego
warszawskiego malarza, konserwatora i kolekcjonera1. W
pierwszej ćwierci XX w. należała do wybitnego warszawskiego
historyka, Władysława Smoleńskiego (1851—1926). W 1926 r.
1 Przypuszczenie to nasuwa bilet z korespondencja A.J. (?) Strza-
lecklego z 1886 r., użyty jako wzmocnienie odwrocia miniatury. Antoni
Strzaiecki zajmował się także konserwacja swych miniatur i ich oprawą;
tłumaczyłoby to wykorzystanie jako makulatury korenspondoncji rodzinnej
Strzałeckich. Informację o konserwacji miniatur przez Strzaleckiego oraz
inne spostrzeżenia wykorzystane w niniejszym tekście zawdzięczam mgr
Halinie Kamińskiej-Krassowskiej, której składam serdeczne podzięko-
wanie.
2 Nr inw. TNP 35-1. Przekaz — spowodowany sentymentem do Płocka,
z którym Smoleński był blisko związany — obejmował bibliotekę, archi-
wum rodzinne, korespondencję i rękopisy prac uczonego. Była tam także
druga miniatura w podobnej oprawie z korespondencją (prawdopodobnie
Strzeleckich) wzmacniającą jej odwrocie, przedstawiająca oficera fran-
cuskiego w mundurze Republiki (późniejszego generała Charlesa Pichegru?)
nieokreślonego autora z ok. 1795 r., zob. Pamiętnik wystawy miniatur oraz
tkanin i haftów [...] TOnZp [...], Warszawa 1912 s. 46 nr 363; — A.A.

przekazana została przez rodzinę zmarłego profesora do
zbiorów Towarzystwa Naukowego w Płocku2. W 1949 r.,
■po upaństwowieniu zbiorów muzealnych Towarzystwa Nau-
kowego, znalazła się w Muzeum w Płocku (przemianowanym
w późniejszych latach na Muzeum Mazowieckie).
W roku 1912 miniatura, stanowiąca wówczas własność
prof. Smoleńskiego, pokazana została na wystawie miniatur,
tkanin i haftów urządzonej przez Towarzystwo Opieki nad
Zabytkami Przeszłości. W katalogu zaliczono ją do grupy
prac miniaturzystów polskich i obcych czynnych w Polsce,
umieszczając tuż za dziełami Aleksandra Molinariogo, jednak
nie przypisując żadnemu konkretnemu artyście3. Feliks
Kopera, opierając się na tej właśnie informacji katalogowej,
do malarzy obcych działających w Polsce, obok Aleksandra,
zaliczył Ferdinanda4. Z kolei Thieme-Becker prócz wzmianki,
że Ferdinando Molinari był miedziorytnikiem w Ferrarze
w 1735 roku5 podaje — za katalogiem TOnZP — jako przy-
kład twórczości artysty miniaturę z Płocka6. Podobnie czyni
słownik Benezita7. Miniatura nasza reprodukowana jest
w katalogu kolekcji miniatur Muzeum Mazowieckiego w Płoc-
ku, wydanym w 1982 roku, gdzie opisana jest także historia
obiektu i przytoczona bibliografia8.
W 1984 r. miniaturę poddano konserwacji9. Po wyjęciu
z oprawy ujawniła się, niewidoczna przy normalnym świetle,
KWIATKOWSKI, Miniatury w zbiorach Muzeum Mazowieckiego w Płocku.
Katalog Płock 1982, s. 13 nr 11, 11. 11
3 Pamiętnik... o.c., s. 23 nr 141.
4 F. KOPERA, Dzieje malarstwa w Polsce, t. III, Warszawa 1925—
1929 s. 48.
5 U. TIIIEME, F. BECKER, AUgemeines Lexikon der bildenden
Kiinstler eon der Antike bis zur Gegenwart t. XXV, Leipzig 1931, s. 35.
Informacja zaczerpnięta z; BARUFFALDT, Vite de’pittori etc., Ferraresi,
1846, II.
6 Ibidem.
7 E. BEXEZ.1T, Dictionnaire critigue et documentaire des peintres,
sculpteurs, dessinateurs et graeeurs..., t. VI, Paris 1966, s. 160.
8 KWIATKOWSKI (o.c., s. 11, nr 3, ii. 3) określa też przypusz-
czalne ramy czasowe działalności artysty w Ferrarze na drugą i trzecią
ćwierć XVIII wieku.
9 Konserwację przeprowadziła mgr Barbara Wojdyła w Pracowni
Konserwatorskiej Muzeum Mazowieckiego w Płocku.

327