DOI Artikel:
Gumiński, Samuel: O ideowej koncepcji późnobarokowego ołtarza głownego w toruńskim kościele NP Marii
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48708#0027
O IDEOWEJ KONCEPCJI OŁTARZA GŁÓWNEGO W TORUŃSKIM KOŚCIELE NP MARII
II. 4. Wrocław, katedra, ołtarz w kaplicy Elektor-
skiej. Fot. G. Wdowiak.
II. 5. Wrocław, katedra, ołtarz w kaplicy Elektor-
skiej, fragment. Fot. G. Wdowiak.
Bernarda Fischera von Erlach kaplicy Elektorskiej
przy katedrze wrocławskiej22. Jak w Toruniu, tak
i tu cyborium ma kształt walca flankowanego wolu-
tami i zwieńczonego Arką Przymierza (il. 4—5). Po
bokach cyborium umieszczono figury adorujących
aniołów, a dalej posągi Mojżesza i Aarona. Powyżej
Arki znajduje się kolista gładka tarcza promienistego
słońca, której w Toruniu odpowiada promienisty krąg
obłoków otaczający grupę Zwiastowania. Podobień-
stwo tych kompozycji podkreśla umieszczenie ich,
w obu przypadkach, pomiędzy kolumnami, choć we
Wrocławiu są to kolumny stanowiące integralną część
architektury kaplicy.
Słusznie już dawniej zauważono, że ołtarzowa część
kaplicy Elektorskiej jest transpozycją Świętego Swię-
22 S. MOSSAKOWSKI, Kaplica Elektorska przy katedrze
we Wrocławiu, „Zeszyty Naukowe UJ, Prace z Historii
Sztuki” I, 1962, s. 196. Artykuł J. WRABECA (Wrocławskie
projekty Pompea Ferrariego, „Biul. Hist. Sztuki XXXVII,
1975, nr 3, s. 295—298) znacznie poszerza naszą wiedzą o
wcześniejszych dziejach koncepcji kaplicy Elektorskiej.
22 MOSSAKOWSKI, O.C., S. 208.
tych jerozolimskiej świątyni23. Warto zatem zwrócić
uwagę na pewien szczegół, wspólny dla obu dzieł —
wrocławskiego i toruńskiego — mianowicie na formę
dekoracji ścian Arki (il. 2 i 5). Jest to skośna krata
wypełniona rodzajem rozet. Spotykamy ją i na in-
nych barokowych przedstawieniach Arki — jako
przykłady niech posłużą Arka wieńcząca zaprojekto-
wany przez Józefa Emanuela Fischera von Erlach
tzw. „Pomnik Pojednania” w Gyór na Węgrzech z lat
1729—1731 (il. 6). czy też Arka stanowiąca czarę pusz-
ki na komunikanty w Bielsku z r. 1760 (il. 7)24. Ów
szczególny ornament ma swoje źródło w rysunkowej
rekonstrukcji świątyni Salomona, zamieszczonej w
dziele J. B. Villalpanda z r. 1604 (il. 8). Taką właśnie
dekoracją pokrył Villalpando ściany wnętrza Swięte-
21 O pomniku w Gyor (niem.: Raab) por.: T. ZACHA-
RIAS, Joseph Emanuel Fischer von Erlach, Wien-Munchen
1960, s. 156 i 178 oraz P. VO1T, Der Barock in Ungarn,
Budapest 1971, s. 47 i 113, il. 5. Por. również niżej przypis
31. —■ o puszce w Bielsku por.: J. SAMEK, Puszka w
kształcie Arki Przymierza w kościele św. Mikołaja w Biel-
sku, „Biul. Hist. Sztuki” XXXI, 1969, nr 2, s. 199—207.
19
II. 4. Wrocław, katedra, ołtarz w kaplicy Elektor-
skiej. Fot. G. Wdowiak.
II. 5. Wrocław, katedra, ołtarz w kaplicy Elektor-
skiej, fragment. Fot. G. Wdowiak.
Bernarda Fischera von Erlach kaplicy Elektorskiej
przy katedrze wrocławskiej22. Jak w Toruniu, tak
i tu cyborium ma kształt walca flankowanego wolu-
tami i zwieńczonego Arką Przymierza (il. 4—5). Po
bokach cyborium umieszczono figury adorujących
aniołów, a dalej posągi Mojżesza i Aarona. Powyżej
Arki znajduje się kolista gładka tarcza promienistego
słońca, której w Toruniu odpowiada promienisty krąg
obłoków otaczający grupę Zwiastowania. Podobień-
stwo tych kompozycji podkreśla umieszczenie ich,
w obu przypadkach, pomiędzy kolumnami, choć we
Wrocławiu są to kolumny stanowiące integralną część
architektury kaplicy.
Słusznie już dawniej zauważono, że ołtarzowa część
kaplicy Elektorskiej jest transpozycją Świętego Swię-
22 S. MOSSAKOWSKI, Kaplica Elektorska przy katedrze
we Wrocławiu, „Zeszyty Naukowe UJ, Prace z Historii
Sztuki” I, 1962, s. 196. Artykuł J. WRABECA (Wrocławskie
projekty Pompea Ferrariego, „Biul. Hist. Sztuki XXXVII,
1975, nr 3, s. 295—298) znacznie poszerza naszą wiedzą o
wcześniejszych dziejach koncepcji kaplicy Elektorskiej.
22 MOSSAKOWSKI, O.C., S. 208.
tych jerozolimskiej świątyni23. Warto zatem zwrócić
uwagę na pewien szczegół, wspólny dla obu dzieł —
wrocławskiego i toruńskiego — mianowicie na formę
dekoracji ścian Arki (il. 2 i 5). Jest to skośna krata
wypełniona rodzajem rozet. Spotykamy ją i na in-
nych barokowych przedstawieniach Arki — jako
przykłady niech posłużą Arka wieńcząca zaprojekto-
wany przez Józefa Emanuela Fischera von Erlach
tzw. „Pomnik Pojednania” w Gyór na Węgrzech z lat
1729—1731 (il. 6). czy też Arka stanowiąca czarę pusz-
ki na komunikanty w Bielsku z r. 1760 (il. 7)24. Ów
szczególny ornament ma swoje źródło w rysunkowej
rekonstrukcji świątyni Salomona, zamieszczonej w
dziele J. B. Villalpanda z r. 1604 (il. 8). Taką właśnie
dekoracją pokrył Villalpando ściany wnętrza Swięte-
21 O pomniku w Gyor (niem.: Raab) por.: T. ZACHA-
RIAS, Joseph Emanuel Fischer von Erlach, Wien-Munchen
1960, s. 156 i 178 oraz P. VO1T, Der Barock in Ungarn,
Budapest 1971, s. 47 i 113, il. 5. Por. również niżej przypis
31. —■ o puszce w Bielsku por.: J. SAMEK, Puszka w
kształcie Arki Przymierza w kościele św. Mikołaja w Biel-
sku, „Biul. Hist. Sztuki” XXXI, 1969, nr 2, s. 199—207.
19