DOI Artikel:
Gumiński, Samuel: O ideowej koncepcji późnobarokowego ołtarza głownego w toruńskim kościele NP Marii
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48708#0035
O IDEOWEJ KONCEPCJI OŁTARZA GŁÓWNEGO W TORUŃSKIM KOŚCIELE NP MARII
U. 13. Briihl, kościół zamkowy, ołtarz główny.
Repr. J. Barski wg von Freedena.
U. 14. Ołtarz w kaplicy królewskiej w Wersalu.
Repr. J. Borski wg Cattau.
ła się z ośmiu kolumn otaczających kołem nieco wyż-
szą dziewiątą i podtrzymujących za pośrednictwem
wolut wielką cesarską koronę (il. 18)57. Formal e
zbieżności tej fontanny i toruńskiego ołtarza są ude-
rzające. W obu kompozycjach spotykamy grupy wol-
no stojących na smukłych impostach kolumn, z któ-
rych środkowa jest — względnie wydaje się —
wyższa od pozostałych; w obu zwieńczenie stanowi
wielka korona. Zachodzi też zbieżność w liczbowych
wartościach wymiarów fontanny wiedeńskiej i ołta-
rza toruńskiego; oba dzieła miały wysokość 24 jedno-
stek — pierwsza mierzona w stopach, druga w łok-
ciach. Można zatem przyjąć, iż obok „abrysu wroc-
ławskiego” twórca toruńskiego dzieła posłużył się
również publikacją Bócklera.
Być może, że koncepcja wspomnianej fontanny
wiedeńskiej była zależna od ołtarza w tamtejszym
franciszkańskim kościele św. Hieronima powstałego
w początku XVII wieku. Kolosalna korona tego oł-
tarza została świadomie powtórzona w r. 1633 nad
nagrobkiem św. Norberta umieszczonym pośrodku
kościoła premonstratensów na Strahowie w Pradze
(il. 19)68. Wyjdaje się, że rozwiązanie strahowskie
wpłynęło z kolei na formę ażurowej kompozycji bal-
dachimu nad hradczańskim nagrobkiem św. Jana
Nepomucena powstałym w latach 1692—-1694, a zna-
nym ze sztychu Andrzeja Macieja Wolffganga według
rysunku Krystiana Ditmanna59. Sylweta i detale ko-
rony, jaka wieńczy ów baldachim, są prawie iden-
tyczne z formami korony toruńskiej. Sugeruje to
57 G. A. BOCKLER, Architectura curiosa nova, Niirnberg
1664, przedruk: Leipzig 1968, cz. III, s. 7, tabl. 20. Kompo-
zycja ta symbolizowała cesarstwo Rzeszy z domem austria-
ckim i ośmioma elektoratami.
5S C. A. STRAKA, Nistoricky vyvin a vyzdoba ndhrobka
sv. Norberta v chramu strahouskem, „Pamatky archeologi-
cke” XXVI, 1914, s. 19—20, tabl. II; — Vita, mors et tran-
slatio S. Norberti, Pragae 1671, s. 151—152, tabl. po s. 148.
59 E. STITLER, A. PODLAHA, Album svatojanske, Pra-
ha 1896, tabl. 54—55; — O. J. BLAŻlCEK, Ndhrobek sv, Jana
Nepomuckeho, Praha 1940, passim; — F. MATSCHE, Das
Grabmal des hi. Johannes von Nepomuk im Prager Veits-
dom, ,,Wallraf-Richartz-Jahrbuch” XXXVIII, 1976, s. 98 -99,
il. 2.
27
U. 13. Briihl, kościół zamkowy, ołtarz główny.
Repr. J. Barski wg von Freedena.
U. 14. Ołtarz w kaplicy królewskiej w Wersalu.
Repr. J. Borski wg Cattau.
ła się z ośmiu kolumn otaczających kołem nieco wyż-
szą dziewiątą i podtrzymujących za pośrednictwem
wolut wielką cesarską koronę (il. 18)57. Formal e
zbieżności tej fontanny i toruńskiego ołtarza są ude-
rzające. W obu kompozycjach spotykamy grupy wol-
no stojących na smukłych impostach kolumn, z któ-
rych środkowa jest — względnie wydaje się —
wyższa od pozostałych; w obu zwieńczenie stanowi
wielka korona. Zachodzi też zbieżność w liczbowych
wartościach wymiarów fontanny wiedeńskiej i ołta-
rza toruńskiego; oba dzieła miały wysokość 24 jedno-
stek — pierwsza mierzona w stopach, druga w łok-
ciach. Można zatem przyjąć, iż obok „abrysu wroc-
ławskiego” twórca toruńskiego dzieła posłużył się
również publikacją Bócklera.
Być może, że koncepcja wspomnianej fontanny
wiedeńskiej była zależna od ołtarza w tamtejszym
franciszkańskim kościele św. Hieronima powstałego
w początku XVII wieku. Kolosalna korona tego oł-
tarza została świadomie powtórzona w r. 1633 nad
nagrobkiem św. Norberta umieszczonym pośrodku
kościoła premonstratensów na Strahowie w Pradze
(il. 19)68. Wyjdaje się, że rozwiązanie strahowskie
wpłynęło z kolei na formę ażurowej kompozycji bal-
dachimu nad hradczańskim nagrobkiem św. Jana
Nepomucena powstałym w latach 1692—-1694, a zna-
nym ze sztychu Andrzeja Macieja Wolffganga według
rysunku Krystiana Ditmanna59. Sylweta i detale ko-
rony, jaka wieńczy ów baldachim, są prawie iden-
tyczne z formami korony toruńskiej. Sugeruje to
57 G. A. BOCKLER, Architectura curiosa nova, Niirnberg
1664, przedruk: Leipzig 1968, cz. III, s. 7, tabl. 20. Kompo-
zycja ta symbolizowała cesarstwo Rzeszy z domem austria-
ckim i ośmioma elektoratami.
5S C. A. STRAKA, Nistoricky vyvin a vyzdoba ndhrobka
sv. Norberta v chramu strahouskem, „Pamatky archeologi-
cke” XXVI, 1914, s. 19—20, tabl. II; — Vita, mors et tran-
slatio S. Norberti, Pragae 1671, s. 151—152, tabl. po s. 148.
59 E. STITLER, A. PODLAHA, Album svatojanske, Pra-
ha 1896, tabl. 54—55; — O. J. BLAŻlCEK, Ndhrobek sv, Jana
Nepomuckeho, Praha 1940, passim; — F. MATSCHE, Das
Grabmal des hi. Johannes von Nepomuk im Prager Veits-
dom, ,,Wallraf-Richartz-Jahrbuch” XXXVIII, 1976, s. 98 -99,
il. 2.
27