DOI Artikel:
Mączyński, Ryszard: Warszawska konfesia rzymskich me̜czenników
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48708#0055
WARSZAWSKA KONFESJA RZYMSKICH MĘCZENNIKÓW
nie niewielkim przekształceniom, przez długi czas nie
poddając się żadnym znaczniejszym modyfikacjom7.
Zastosowanie w ołtarzu Słomczyńskim obarczonej
tak doniosłą wymową formy architektonicznej, nie
mogło być sprawą przypadku, lecz wyjaśnienie tej
kwestii wymaga dotarcia do ideowej genezy dzieła.
Wspomniana niejednorodność elementów składo-
wych zabytku oraz jego niewłaściwe usytuowanie
wskazują jedynie, iż był on przebudowywany i prze-
mieszczany. Niemniej obecność tak okazałej kon-
strukcji ołtarzowej w skromnym, parafialnym, do
początków XX wieku jednonawowym kościele8, na-
suwa uzasadnione wątpliwości, czy baldachimowe
cyborium było pierwotnie przeznaczone dla Słomczy-
na. Przekonywające zatem wydaje się stwierdzenie
podane w Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce, iż
ołtarz przeniesiony został z warszawskiego kościoła
pijarów. Choć nie powiodły się próby odszukania
źródła tej informacji9, sugestię należy przyjąć, by w
toku dalszych rozważań znaleźć dla niej ewentualne
uzasadnienie i potwierdzenie.
Zakonników z założonego przez Józefa Kalasan-
tego Congregationis Clericorum Regularium Pauperum
Matris Dei Scholarum Piarum sprowadzono do Polski
z inicjatywy Władysława IV10. Dla przybyłych do War-
’ Rozwój formy baldachimowego cyborium prześledzony
został w pracach: A. NOWOWIEJSKI, Wykład liturgii Koś-
cioła katolickiego, t. I, cz. 1, Warszawa 1893, s. 307 i nast.;
— J. BRAUN, Der christliche Altar in seiner geschlchtli-
ehen Entwicklung, t. II, Miinchen 1924, s. 189 i nast.; —
tenże, Altarciborium in der katholischen Kirche [w:] Re-
allezikon zur deutschen Kunstgeschichte. Pod red. O.
SCHMITTA, t. I, Stuttgart 1937, szp. 473 i nast.
8 Zob. Rocznik Archidiecezji Warszawskiej zawierający
sPis duchowieństwa i parafii w roku 1958. Pod red. W. MA-
LEJĄ, Warszawa 1958, s. 362.
• Nie zawiera jej żadna z wymienionych w bibliografii
zeszytu pozycji; nie przyniosła także efektu żmudna kwe-
renda archiwalna. Prawdopodobnie autorzy Katalogu Za-
bytków Sztuki w Polsce oparli się na ustnym przekazie
ówczesnego proboszcza, bądź też zaczerpnęli tę wiadomość
z istniejących dawniej, a obecnie częściowo zagubionych (?)
archiwaliów Słomczyńskiego kościoła. Por. dane na te-
mat tamtejszego archiwum: Rocznik Archidiecezji Warszaw-
skiej ... 1958, o.c., s. 362 oraz Katalog Archidiecezji War-
szawskiej zawierający spis duchowieństwa i parafii. 1981.
Pod red. W. WOJDECKIEGO, Warszawa 1981, s. 415.
« Brak miejsca nie pozwala na wymienienie licznych
drobnych artykułów tyczących dziejów pijarów i ich sto-
łecznej świątyni, odnotowanych m.in. w monumentalnym
wydawnictwie Bibliografia Warszawy oraz w zestawieniach
bibliograficznych zawartych w kolejnych tomach ,.Rocz-
nika Warszawskiego”. Można jedynie wspomnieć podsta-
wowe, choć nieco już zdezaktualizowane, sumujące daw-
niejsze ustalenia opracowanie A. KARCZEWSKIEGO, Z
działalności budowlanej i artystycznej oo. pijarów w Pol-
sce, ,.Nasza Przeszłość” XV, 1962, s. 217—255. Należy nato-
miast wskazać interesującą, nie publikowaną monografię,
która ujawnia wiele nie znanych uprzednio faktów z historii
U. 1. Ołtarz główny kościoła parafialnego w Słom-
czynie. Fot. W. Wolny.
warszawskiego konwentu, zob. Archiwum Główne Uniwer-
sytetu Warszawskiego, B. OLSZEWSKA, Kościół pi-
jarów w Warszawie, praca magisterska pisana pod kierun-
kiem prof. dr S. Lorentza, Warszawa 1971, maszynopis, syg-
natura: WH 71656, s. 2—120. Autorce należą się z mej stro-
ny serdeczne słowa podziękowania za wyrażoną zgodę na
skorzystanie z rozprawy.
47
nie niewielkim przekształceniom, przez długi czas nie
poddając się żadnym znaczniejszym modyfikacjom7.
Zastosowanie w ołtarzu Słomczyńskim obarczonej
tak doniosłą wymową formy architektonicznej, nie
mogło być sprawą przypadku, lecz wyjaśnienie tej
kwestii wymaga dotarcia do ideowej genezy dzieła.
Wspomniana niejednorodność elementów składo-
wych zabytku oraz jego niewłaściwe usytuowanie
wskazują jedynie, iż był on przebudowywany i prze-
mieszczany. Niemniej obecność tak okazałej kon-
strukcji ołtarzowej w skromnym, parafialnym, do
początków XX wieku jednonawowym kościele8, na-
suwa uzasadnione wątpliwości, czy baldachimowe
cyborium było pierwotnie przeznaczone dla Słomczy-
na. Przekonywające zatem wydaje się stwierdzenie
podane w Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce, iż
ołtarz przeniesiony został z warszawskiego kościoła
pijarów. Choć nie powiodły się próby odszukania
źródła tej informacji9, sugestię należy przyjąć, by w
toku dalszych rozważań znaleźć dla niej ewentualne
uzasadnienie i potwierdzenie.
Zakonników z założonego przez Józefa Kalasan-
tego Congregationis Clericorum Regularium Pauperum
Matris Dei Scholarum Piarum sprowadzono do Polski
z inicjatywy Władysława IV10. Dla przybyłych do War-
’ Rozwój formy baldachimowego cyborium prześledzony
został w pracach: A. NOWOWIEJSKI, Wykład liturgii Koś-
cioła katolickiego, t. I, cz. 1, Warszawa 1893, s. 307 i nast.;
— J. BRAUN, Der christliche Altar in seiner geschlchtli-
ehen Entwicklung, t. II, Miinchen 1924, s. 189 i nast.; —
tenże, Altarciborium in der katholischen Kirche [w:] Re-
allezikon zur deutschen Kunstgeschichte. Pod red. O.
SCHMITTA, t. I, Stuttgart 1937, szp. 473 i nast.
8 Zob. Rocznik Archidiecezji Warszawskiej zawierający
sPis duchowieństwa i parafii w roku 1958. Pod red. W. MA-
LEJĄ, Warszawa 1958, s. 362.
• Nie zawiera jej żadna z wymienionych w bibliografii
zeszytu pozycji; nie przyniosła także efektu żmudna kwe-
renda archiwalna. Prawdopodobnie autorzy Katalogu Za-
bytków Sztuki w Polsce oparli się na ustnym przekazie
ówczesnego proboszcza, bądź też zaczerpnęli tę wiadomość
z istniejących dawniej, a obecnie częściowo zagubionych (?)
archiwaliów Słomczyńskiego kościoła. Por. dane na te-
mat tamtejszego archiwum: Rocznik Archidiecezji Warszaw-
skiej ... 1958, o.c., s. 362 oraz Katalog Archidiecezji War-
szawskiej zawierający spis duchowieństwa i parafii. 1981.
Pod red. W. WOJDECKIEGO, Warszawa 1981, s. 415.
« Brak miejsca nie pozwala na wymienienie licznych
drobnych artykułów tyczących dziejów pijarów i ich sto-
łecznej świątyni, odnotowanych m.in. w monumentalnym
wydawnictwie Bibliografia Warszawy oraz w zestawieniach
bibliograficznych zawartych w kolejnych tomach ,.Rocz-
nika Warszawskiego”. Można jedynie wspomnieć podsta-
wowe, choć nieco już zdezaktualizowane, sumujące daw-
niejsze ustalenia opracowanie A. KARCZEWSKIEGO, Z
działalności budowlanej i artystycznej oo. pijarów w Pol-
sce, ,.Nasza Przeszłość” XV, 1962, s. 217—255. Należy nato-
miast wskazać interesującą, nie publikowaną monografię,
która ujawnia wiele nie znanych uprzednio faktów z historii
U. 1. Ołtarz główny kościoła parafialnego w Słom-
czynie. Fot. W. Wolny.
warszawskiego konwentu, zob. Archiwum Główne Uniwer-
sytetu Warszawskiego, B. OLSZEWSKA, Kościół pi-
jarów w Warszawie, praca magisterska pisana pod kierun-
kiem prof. dr S. Lorentza, Warszawa 1971, maszynopis, syg-
natura: WH 71656, s. 2—120. Autorce należą się z mej stro-
ny serdeczne słowa podziękowania za wyrażoną zgodę na
skorzystanie z rozprawy.
47