DOI Artikel:
Mączyński, Ryszard: Warszawska konfesia rzymskich me̜czenników
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48708#0062
RYSZARD MĄCZYŃSKI
II. 10. Konfesja św. Piotra w Rzymie. Repr. wg
Hubali.
45 Warto odnotować, że już NIEDZWIECKI (o.c., s. 5)
wysunął ze wszech miar słuszne, choć nieśmiałe przypusz-
czenie, iż relikwie śś. Pryma i Felicjana mogły być ozdobą
jednego z ołtarzy w kościele pi jarskim.
46 Zob. H. K., O.C., s. 276—277, 281.
47 List H. Orsellego z dn. 29 XI 1642 r. [w:] Epistulae
ad S. Josephum Calasanctium ..., o.c., s. 984. Zob. również
list tegoż z dn. 4 XII 1642 r., ibidem, s. 987.
48 List H. Orsellego z dn. 4 XII 1642 r., ibidem, s. 988
(podkreślenie moje — R.M.). Sprzęty te pijarzy otrzymali w
darze od króla, zob. list H. Orsellego z dn. 1 XI 1642 r.,
ibidem, s. 977.
48 Zob. załącznik nr I w pracy OLSZEWSKIEJ (o.c.) —
stanowiący odbitkę zachowanej w Archiwum Generalnym
Pijarów (Archivio Generalizio delle Scuole Pie) w Rzymie
kopii planu Tencalli z 1642 r., obejmującego całość posesji
pijarskiej wraz z rzutami obiektów istniejących (m.in.
kaplica) oraz projektowanych (m.in. kościół drewniany
i murowana świątynia centralna). Obszerne informacje o ry-
dzielonej przestrzeni przedmiotu. Niewątpliwie więc
szczątki obu męczenników umieszczone zostały w oł-
tarzu, którego retabulum znajduje się obecnie w
Słomczynie, słowem, dawny pi jarski ołtarz był k o n-
f e s j ą, czyli obok swych podstawowych funkcji li-
turgicznych pełnił jednocześnie rolę grobowego mau-
zoleum śś. Pryma i Felicjana45 46.
Można przypuszczać, iż zachowane baldachimowe
cyborium nie było pierwszą konfesją, jaką pijarzy
warszawscy wznieśli dla relikwii rzymskich męczen-
ników. Donacja królewska przypadła bowiem w mo-
mencie, gdy zaakceptowano już w Polsce postano-
wienia Soboru Trydenckiego, który podejmując prob-
lem czci oddawanej relikwiom świętych, ustanowił ją
jednym z głównych dogmatów wiary katolickiej40.
Nasilanie się zaś tendencji kontrreformacyjnych
wzmogło powszechne zainteresowanie ideą konfesji,
czego dowodzą liczne podówczas fundacje nowych
ołtarzy-grobowców, między innymi: św. Jacka (1583,
kolejny po 1626 r.) i św. Stanisława (1628—1630) w
Krakowie, św. Kazimierza w Wilnie (1632—1636) czy
św. Wojciecha w Gnieźnie (prace budowlane od
1646 r.).
Zrozumiały zatem staje się fakt, iż pijarzy nie
posiadając nawet jeszcze własnego kościoła, zatrosz-
czyli się o stworzenie prowizorycznej konfesji dla
relikwii śś. Pryma i Felicjana w tymczasowej kap-
licy. Przede wszystkim w jakimś, zapewne darowa-
nym im, starszym, ołtarzu umieścili obraz śś. Pryma
i Felicjana męczenników, który wykonał pewien
ksiądz augustianin, muzyk królewski, pochodzący z
PerugiP7 48. Postarali się też o odnowienie i ozdobienie
całej konstrukcji, a zwłaszcza o wyraziste zaznacze-
nie, że pełni ona funkcję symbolicznego grobowca.
Dnia 4 grudnia 1642 roku Hiacynt Orselli donosił
Józefowi Kalasantemu: pozostaje jeszcze [do wykona-
nia] dekoracja ołtarza baldachimem i predellą,
świecznikami i nowymi antependiamP3. Z rzutu pi-
larskiego oratorium wynika, że był to jedyny znaj-
dujący się w nim ołtarz, usytuowany jako przyścien-
ny, na zamknięciu niewielkiej, prostokątnej nawy
od północy49.
Niewykluczone, że tę właśnie skromną konfesję
przeniesiono następnie do ukończonego „na użytek
natychmiastowy” drewnianego kościółka, gdzie —
według wstępnych projektów — przewidywano u-
mieszczenie również tylko jednego przyściennego oł-
tarza50. Najprawdopodobniej uległ on zniszczeniu wraz
z zabudowaniami w 1656 roku.
Wystawienie znacznie okazalszej konfesji zostało
przewidziane w projekcie kopułowej świątyni założo-
sunku zob. OLSZEWSKA, o.c., s. 59 i nast.
50 Omówienie planu kościoła drewnianego zob. OL-
SZEWSKA, o.c., s. 61, oraz załącznik nr I.
54
II. 10. Konfesja św. Piotra w Rzymie. Repr. wg
Hubali.
45 Warto odnotować, że już NIEDZWIECKI (o.c., s. 5)
wysunął ze wszech miar słuszne, choć nieśmiałe przypusz-
czenie, iż relikwie śś. Pryma i Felicjana mogły być ozdobą
jednego z ołtarzy w kościele pi jarskim.
46 Zob. H. K., O.C., s. 276—277, 281.
47 List H. Orsellego z dn. 29 XI 1642 r. [w:] Epistulae
ad S. Josephum Calasanctium ..., o.c., s. 984. Zob. również
list tegoż z dn. 4 XII 1642 r., ibidem, s. 987.
48 List H. Orsellego z dn. 4 XII 1642 r., ibidem, s. 988
(podkreślenie moje — R.M.). Sprzęty te pijarzy otrzymali w
darze od króla, zob. list H. Orsellego z dn. 1 XI 1642 r.,
ibidem, s. 977.
48 Zob. załącznik nr I w pracy OLSZEWSKIEJ (o.c.) —
stanowiący odbitkę zachowanej w Archiwum Generalnym
Pijarów (Archivio Generalizio delle Scuole Pie) w Rzymie
kopii planu Tencalli z 1642 r., obejmującego całość posesji
pijarskiej wraz z rzutami obiektów istniejących (m.in.
kaplica) oraz projektowanych (m.in. kościół drewniany
i murowana świątynia centralna). Obszerne informacje o ry-
dzielonej przestrzeni przedmiotu. Niewątpliwie więc
szczątki obu męczenników umieszczone zostały w oł-
tarzu, którego retabulum znajduje się obecnie w
Słomczynie, słowem, dawny pi jarski ołtarz był k o n-
f e s j ą, czyli obok swych podstawowych funkcji li-
turgicznych pełnił jednocześnie rolę grobowego mau-
zoleum śś. Pryma i Felicjana45 46.
Można przypuszczać, iż zachowane baldachimowe
cyborium nie było pierwszą konfesją, jaką pijarzy
warszawscy wznieśli dla relikwii rzymskich męczen-
ników. Donacja królewska przypadła bowiem w mo-
mencie, gdy zaakceptowano już w Polsce postano-
wienia Soboru Trydenckiego, który podejmując prob-
lem czci oddawanej relikwiom świętych, ustanowił ją
jednym z głównych dogmatów wiary katolickiej40.
Nasilanie się zaś tendencji kontrreformacyjnych
wzmogło powszechne zainteresowanie ideą konfesji,
czego dowodzą liczne podówczas fundacje nowych
ołtarzy-grobowców, między innymi: św. Jacka (1583,
kolejny po 1626 r.) i św. Stanisława (1628—1630) w
Krakowie, św. Kazimierza w Wilnie (1632—1636) czy
św. Wojciecha w Gnieźnie (prace budowlane od
1646 r.).
Zrozumiały zatem staje się fakt, iż pijarzy nie
posiadając nawet jeszcze własnego kościoła, zatrosz-
czyli się o stworzenie prowizorycznej konfesji dla
relikwii śś. Pryma i Felicjana w tymczasowej kap-
licy. Przede wszystkim w jakimś, zapewne darowa-
nym im, starszym, ołtarzu umieścili obraz śś. Pryma
i Felicjana męczenników, który wykonał pewien
ksiądz augustianin, muzyk królewski, pochodzący z
PerugiP7 48. Postarali się też o odnowienie i ozdobienie
całej konstrukcji, a zwłaszcza o wyraziste zaznacze-
nie, że pełni ona funkcję symbolicznego grobowca.
Dnia 4 grudnia 1642 roku Hiacynt Orselli donosił
Józefowi Kalasantemu: pozostaje jeszcze [do wykona-
nia] dekoracja ołtarza baldachimem i predellą,
świecznikami i nowymi antependiamP3. Z rzutu pi-
larskiego oratorium wynika, że był to jedyny znaj-
dujący się w nim ołtarz, usytuowany jako przyścien-
ny, na zamknięciu niewielkiej, prostokątnej nawy
od północy49.
Niewykluczone, że tę właśnie skromną konfesję
przeniesiono następnie do ukończonego „na użytek
natychmiastowy” drewnianego kościółka, gdzie —
według wstępnych projektów — przewidywano u-
mieszczenie również tylko jednego przyściennego oł-
tarza50. Najprawdopodobniej uległ on zniszczeniu wraz
z zabudowaniami w 1656 roku.
Wystawienie znacznie okazalszej konfesji zostało
przewidziane w projekcie kopułowej świątyni założo-
sunku zob. OLSZEWSKA, o.c., s. 59 i nast.
50 Omówienie planu kościoła drewnianego zob. OL-
SZEWSKA, o.c., s. 61, oraz załącznik nr I.
54