DOI Artikel:
Mączyński, Ryszard: Warszawska konfesia rzymskich me̜czenników
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48708#0067
WARSZAWSKA KONFESJA RZYMSKICH MĘCZENNIKÓW
porządków architektonicznych, a także kopułowy ro-
dzaj zwieńczenia. Podjęte zostały również oba zasad-
nicze, a wykształcone już dawniej, warianty kon-
strukcyjne: pierwszy z belkowaniem, czego przykła-
dem konfesja, projektowana być może przez Carlo
Madernę, w kościele S. Agnese przy Via Nomentana
w Rzymie (1614—1615)69 (il. 6), drugi z motywem ar-
chiwolty, jak to ma miejsce w innej rzymskiej kon-
fesji w kościele S. Crisogono (1627) (il. 7).
Jednakże cyboria baldachimowe o formach tak
skrajnie uproszczonych nie były w dobie baroku zbyt
popularne, bowiem już od schyłku XVI wieku typ
kopułowy, zwłaszcza w wariancie arkadowym, zaczął
podlegać tendencjom zmierzającym do rozbudowywa-
nia i komplikowania całej konstrukcji. Na terenie
Italii zachowało się wiele takich właśnie wzbogaco-
nych, operujących między innymi zwielokrotnionymi
podporami, cyboriów baldachimowych — przykładem
ołtarze w kościołach S. Spirito we Florencji (1600)
(il. 8) i S. Alessio w Rzymie (1600) (il. 9). Do tej grupy
zaliczyć należy także polską konfesję św. Stanisława
na Wawelu (1628—1630).
Bernini przekształcając tradycyjną strukturę bal-
dachimowego cyborium, poprzez wprowadzenie: spi-
ralnych kolumn, przerwanego, dekorowanego lambre-
kinem belkowania oraz ażurowego, wolutowego
zwieńczenia w miejsce ciężkiej kopuły, stworzył w
konfesji św. Piotra rozwiązanie zupełnie nowatorskie
(il. 10)70. Ukończony w 1633 roku ołtarz stał się na
wiele dziesiątków lat niedościgłym wzorcem dla pro-
jektantów konfesji, zaś poprzez liczne naśladowni-
ctwa ukonstytuował odrębny typ cyborium o znacz-
nie zredukowanej formie belkowania i baldachimu.
Powtórzenia były bądź to prawie wiernymi kopiami,
jak na przykład konfesja św. Wojciecha w katedrze
gnieźnieńskiej (1680—1681)71, bądź też dotyczyły tylko
Wybranych, najbardziej charakterystycznych elemen-
tów, co egzemplifikuje ołtarz w katedrze w Nami
(1720) (il. 11).
W XVIII stuleciu przykrywanie baldachimowych
cyboriów hełmami zamiast tradycyjnych kopuł, nie-
częste jeszcze w wieku poprzednim, stało się niemal
Powszechnie obowiązujące, niezależnie od typu, do
którego nawiązywała ogólna struktura dzieła. Przy-
kładem konfesji, której hełm, wsparty na przerwa-
nym belkowaniu, został ukształtowany pod wyraźnym
wpływem wolutowego zwieńczenia Piotrowego mau-
zoleum, jest ołtarz w kościele S. Prassede w Rzymie
(koniec XVII w.) (il. 12), innym, dowodzącym, iż
nawet starsze kopułowe cyboria dostosowywano do
nowych gustów estetycznych, jest konfesja w koście-
le S. Maria dell’Arco położonym na stokach Wezu-
wiusza (1632, przebudowa 1721)72.
Niezwykle prosta forma architektoniczna grobow-
ca śś. Pryma i Felicjana, pozbawiona odniesień za-
równo do dzieła Berniniego, jak i nurtu wzbogaca-
jącego konwencjonalne wzorce, wywodzi się z naj-
II. 15. Tylman ż Gameren, projekt ołtarza, rysu-
nek nr 835 recto. Fot. W. Wolny.
bardziej tradycyjnego typu cyboriów baldachimowych.
Konstrukcja ołtarza — cztery proste kolumny wspie-
rające ciągłe belkowanie —■ jest w zasadzie powtó-
rzeniem schematu reprezentowanego przez wspom-
nianą konfesję św. Agnieszki (il. 6), zmodernizowa-
89 Zob. B. HIBBARD, Carlo Maderno and the Roman Ar-
chitecture 1580—1630, London 1971, s. 203.
70 Zob. m.in. I. LAVIN, Bernini and the Crossing of
Saint Peter’s, New York 1968, s. 5 i nast.
71 Na temat stosunku struktury konfesji św. Wojciecha
do dzieła Berniniego zob. SWIECHOWSKA, SWIECHOWSKI,
o.c., s. 143.
71 Zob. A. BLUNT, Neapolitan Baroąue and Rococo Ar-
chitecture, London 1975, s. 106.
59
porządków architektonicznych, a także kopułowy ro-
dzaj zwieńczenia. Podjęte zostały również oba zasad-
nicze, a wykształcone już dawniej, warianty kon-
strukcyjne: pierwszy z belkowaniem, czego przykła-
dem konfesja, projektowana być może przez Carlo
Madernę, w kościele S. Agnese przy Via Nomentana
w Rzymie (1614—1615)69 (il. 6), drugi z motywem ar-
chiwolty, jak to ma miejsce w innej rzymskiej kon-
fesji w kościele S. Crisogono (1627) (il. 7).
Jednakże cyboria baldachimowe o formach tak
skrajnie uproszczonych nie były w dobie baroku zbyt
popularne, bowiem już od schyłku XVI wieku typ
kopułowy, zwłaszcza w wariancie arkadowym, zaczął
podlegać tendencjom zmierzającym do rozbudowywa-
nia i komplikowania całej konstrukcji. Na terenie
Italii zachowało się wiele takich właśnie wzbogaco-
nych, operujących między innymi zwielokrotnionymi
podporami, cyboriów baldachimowych — przykładem
ołtarze w kościołach S. Spirito we Florencji (1600)
(il. 8) i S. Alessio w Rzymie (1600) (il. 9). Do tej grupy
zaliczyć należy także polską konfesję św. Stanisława
na Wawelu (1628—1630).
Bernini przekształcając tradycyjną strukturę bal-
dachimowego cyborium, poprzez wprowadzenie: spi-
ralnych kolumn, przerwanego, dekorowanego lambre-
kinem belkowania oraz ażurowego, wolutowego
zwieńczenia w miejsce ciężkiej kopuły, stworzył w
konfesji św. Piotra rozwiązanie zupełnie nowatorskie
(il. 10)70. Ukończony w 1633 roku ołtarz stał się na
wiele dziesiątków lat niedościgłym wzorcem dla pro-
jektantów konfesji, zaś poprzez liczne naśladowni-
ctwa ukonstytuował odrębny typ cyborium o znacz-
nie zredukowanej formie belkowania i baldachimu.
Powtórzenia były bądź to prawie wiernymi kopiami,
jak na przykład konfesja św. Wojciecha w katedrze
gnieźnieńskiej (1680—1681)71, bądź też dotyczyły tylko
Wybranych, najbardziej charakterystycznych elemen-
tów, co egzemplifikuje ołtarz w katedrze w Nami
(1720) (il. 11).
W XVIII stuleciu przykrywanie baldachimowych
cyboriów hełmami zamiast tradycyjnych kopuł, nie-
częste jeszcze w wieku poprzednim, stało się niemal
Powszechnie obowiązujące, niezależnie od typu, do
którego nawiązywała ogólna struktura dzieła. Przy-
kładem konfesji, której hełm, wsparty na przerwa-
nym belkowaniu, został ukształtowany pod wyraźnym
wpływem wolutowego zwieńczenia Piotrowego mau-
zoleum, jest ołtarz w kościele S. Prassede w Rzymie
(koniec XVII w.) (il. 12), innym, dowodzącym, iż
nawet starsze kopułowe cyboria dostosowywano do
nowych gustów estetycznych, jest konfesja w koście-
le S. Maria dell’Arco położonym na stokach Wezu-
wiusza (1632, przebudowa 1721)72.
Niezwykle prosta forma architektoniczna grobow-
ca śś. Pryma i Felicjana, pozbawiona odniesień za-
równo do dzieła Berniniego, jak i nurtu wzbogaca-
jącego konwencjonalne wzorce, wywodzi się z naj-
II. 15. Tylman ż Gameren, projekt ołtarza, rysu-
nek nr 835 recto. Fot. W. Wolny.
bardziej tradycyjnego typu cyboriów baldachimowych.
Konstrukcja ołtarza — cztery proste kolumny wspie-
rające ciągłe belkowanie —■ jest w zasadzie powtó-
rzeniem schematu reprezentowanego przez wspom-
nianą konfesję św. Agnieszki (il. 6), zmodernizowa-
89 Zob. B. HIBBARD, Carlo Maderno and the Roman Ar-
chitecture 1580—1630, London 1971, s. 203.
70 Zob. m.in. I. LAVIN, Bernini and the Crossing of
Saint Peter’s, New York 1968, s. 5 i nast.
71 Na temat stosunku struktury konfesji św. Wojciecha
do dzieła Berniniego zob. SWIECHOWSKA, SWIECHOWSKI,
o.c., s. 143.
71 Zob. A. BLUNT, Neapolitan Baroąue and Rococo Ar-
chitecture, London 1975, s. 106.
59