DOI article:
Mączyński, Ryszard: Warszawska konfesia rzymskich me̜czenników
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48708#0072
RYSZARD MĄCZYŃSKI
I!. 23. Festony dekorujące: a) ołtarz Słomczyński. Fot.
W. Wolny, b) ołtarz główny w kościele pijarów w Ło-
wiczu, c) ołtarz boczny w kościele misjonarzy w War-
szawie. Fot. R. Mączyński.
dekoracyjnie, szeroko rozwiewa się za plecami Chrys-
tusa.
Poza typowym dla polskiej rzeźby trzeciego dzie-
siątka lat XVIII wieku przenikaniem się nurtu sztu-
ki harmonijnej i emotywnej77, można w przedsta-
wieniu Zmartwychwstałego dostrzec analogie ze spe-
cyficznymi cechami snycerki samego Bernatowicza.
Wyraźne jest fizjonomiczne pokrewieństwo Chrystu-
sa i figur w glorii siemiatyckiego ołtarza głównego
(il. 26); powtarzają się też charakterystyczne, nieregu-
” Zob. M. KARPOWICZ, Uwagi o przemianach malar-
stwa i rzeźby polskiej w latach 1711—1740 [w:] Sztuka 1.
poi. XVIII wieku, Warszawa 1981, s. 104 i nast.
larnie poskręcane, grube pasma włosów. Podobień-
stwa wykazuje nie tylko zdynamizowany układ szat,
lecz przede wszystkim maniera ich formowania przy
pomocy niewielkich płaszczyzn łamanych grubymi,
kolistymi fałdami, dającymi w efekcie zróżnicowany
walor światłocieniowy. Bliski rzeźbom tego artysty
wydaj e się również subtelny modelunek ciała Zmar-
twychwstałego oraz sposób ukazania jego dłoni o
smukłych, nerwowych palcach.
Liczne analogie można też dostrzec pomiędzy
aniołkami dekorującymi ołtarz śś. Pryma i Felicjana
oraz ołtarze Bernatowiczowskie. Choć w wypadku
konfesji stanowią one stosunkowo spójny zespół,
powtarzające się schematy formalne umożliwiają wy-
odrębnienie dwóch zasadniczych grup figur.
Dużą jednolitością odznaczają się aniołki w glorii
umieszczonej ponad tabernakulum Słomczyńskiego oł-
tarza (il. 27). Żywe poruszenie postaci ujętych jak-
by w biegu, okrągłe pucułowate buzie, wydatne, często
rozchylone w uśmiechu wargi — nadają im charak-
ter typowo dziecięcej figlarności. Podobne cechy,
przy znacznie staranniejszym wykonawstwie, wyka-
zują aniołki w ołtarzach bocznych kościoła Św. Krzy-
ża w Warszawie (il. 28).
Pozostałe aniołki zdobiące baldachimowe cyborium
cechuje większa statyka, mniej naturalne gesty, pew-
na „klockowatość”, wynikająca z uproszczenia anato-
micznych niuansów (il. 29). Wyróżnia je także od-
mienny typ fizjonomiczny — pociągła buzia, podkreś-
lony, wysunięty spomiędzy głębokich fałd policzko-
wych podbórdek, małe usta, oczy wzniesione w górę
— sprawiający, iż mają one wyraz smutnego pół-
omdlenia. Pokrewnymi właściwościami odznaczają
się aniołki ołtarzy w ramionach transeptu warszaw-
skiego kościoła karmelitów, lecz są przy tym bardziej
krępe i nieco pulchniejsze, a poziomem snycerki
zaledwie dorównują najsłabszym spośród tego zes-
połu figur dekorujących konfesję (il. 30, 31).
II. 24. Kapitele: a) ołtarza Słomczyńskiego. Fot. W. Wolny, b) ołtarza w ramieniu transeptu w kościele kar-
melitów, c) ołtarza bocznego w kościele misjonarzy w Warszawie. Fot. R. Mączyński.
64
I!. 23. Festony dekorujące: a) ołtarz Słomczyński. Fot.
W. Wolny, b) ołtarz główny w kościele pijarów w Ło-
wiczu, c) ołtarz boczny w kościele misjonarzy w War-
szawie. Fot. R. Mączyński.
dekoracyjnie, szeroko rozwiewa się za plecami Chrys-
tusa.
Poza typowym dla polskiej rzeźby trzeciego dzie-
siątka lat XVIII wieku przenikaniem się nurtu sztu-
ki harmonijnej i emotywnej77, można w przedsta-
wieniu Zmartwychwstałego dostrzec analogie ze spe-
cyficznymi cechami snycerki samego Bernatowicza.
Wyraźne jest fizjonomiczne pokrewieństwo Chrystu-
sa i figur w glorii siemiatyckiego ołtarza głównego
(il. 26); powtarzają się też charakterystyczne, nieregu-
” Zob. M. KARPOWICZ, Uwagi o przemianach malar-
stwa i rzeźby polskiej w latach 1711—1740 [w:] Sztuka 1.
poi. XVIII wieku, Warszawa 1981, s. 104 i nast.
larnie poskręcane, grube pasma włosów. Podobień-
stwa wykazuje nie tylko zdynamizowany układ szat,
lecz przede wszystkim maniera ich formowania przy
pomocy niewielkich płaszczyzn łamanych grubymi,
kolistymi fałdami, dającymi w efekcie zróżnicowany
walor światłocieniowy. Bliski rzeźbom tego artysty
wydaj e się również subtelny modelunek ciała Zmar-
twychwstałego oraz sposób ukazania jego dłoni o
smukłych, nerwowych palcach.
Liczne analogie można też dostrzec pomiędzy
aniołkami dekorującymi ołtarz śś. Pryma i Felicjana
oraz ołtarze Bernatowiczowskie. Choć w wypadku
konfesji stanowią one stosunkowo spójny zespół,
powtarzające się schematy formalne umożliwiają wy-
odrębnienie dwóch zasadniczych grup figur.
Dużą jednolitością odznaczają się aniołki w glorii
umieszczonej ponad tabernakulum Słomczyńskiego oł-
tarza (il. 27). Żywe poruszenie postaci ujętych jak-
by w biegu, okrągłe pucułowate buzie, wydatne, często
rozchylone w uśmiechu wargi — nadają im charak-
ter typowo dziecięcej figlarności. Podobne cechy,
przy znacznie staranniejszym wykonawstwie, wyka-
zują aniołki w ołtarzach bocznych kościoła Św. Krzy-
ża w Warszawie (il. 28).
Pozostałe aniołki zdobiące baldachimowe cyborium
cechuje większa statyka, mniej naturalne gesty, pew-
na „klockowatość”, wynikająca z uproszczenia anato-
micznych niuansów (il. 29). Wyróżnia je także od-
mienny typ fizjonomiczny — pociągła buzia, podkreś-
lony, wysunięty spomiędzy głębokich fałd policzko-
wych podbórdek, małe usta, oczy wzniesione w górę
— sprawiający, iż mają one wyraz smutnego pół-
omdlenia. Pokrewnymi właściwościami odznaczają
się aniołki ołtarzy w ramionach transeptu warszaw-
skiego kościoła karmelitów, lecz są przy tym bardziej
krępe i nieco pulchniejsze, a poziomem snycerki
zaledwie dorównują najsłabszym spośród tego zes-
połu figur dekorujących konfesję (il. 30, 31).
II. 24. Kapitele: a) ołtarza Słomczyńskiego. Fot. W. Wolny, b) ołtarza w ramieniu transeptu w kościele kar-
melitów, c) ołtarza bocznego w kościele misjonarzy w Warszawie. Fot. R. Mączyński.
64