DOI article:
Mączyński, Ryszard: Warszawska konfesia rzymskich me̜czenników
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48708#0077
WARSZAWSKA KONFESJA RZYMSKICH MĘCZENNIKÓW
skich męczenników. Pijarzy ewakuując w 1834 roku
swój ruchomy dobytek do świątyni pojezuickiej, prze-
nieśli tam nie tylko zabytkową trumienkę z relikwia-
mi, ale i baldachimowe cyborium. Kurowski odnoto-
wał bowiem, iż pośród ołtarzy zabranych z poprzed-
niego kościoła, a usytuowanych w nawie bocznej
obecnego, znalazła się również owa „kaplica”, okreś-
lona mianem „kaplicy Ukrzyżowanego Chrystusa”02.
Nowy tytuł, związany z umieszczeniem w niej cudow-
nego, pochodzącego rzekomo z Lubeki, krucyfiksu03,
każę się domyślać iż ołtarz przestał wówczas służyć
jako sepulcrum dla szczątków śś. Pryma i Felicjana.
Świadczy o tym także wzmianka z początku lat pięć-
dziesiątych XIX stulecia, w której — wspominając
fakt wystawiania relikwii na pamiątkę śmierci obu
męczenników — podkreślano przede wszystkim moż-
liwość dokładnego obejrzenia relikwiarza przez wier-
nych, co dowodzi raczej jego stałego przechowywa-
nia w skarbcu, aniżeli w dawnej konfesji04.
Obecność baldachimowego cyborium w nawie
bocznej kościoła przy ulicy Świętojańskiej potwier-
dzona została przez Juliana Bartoszewicza jeszcze w
1855 roku05. Kilka lat później ołtarz rozebrano
i usunięto, gdyż pijarzy postanowili na jego miejscu
utworzyć dla otoczonego kultem krucyfiksu osobną,
wyodrębnioną poprzez przegrodzenie nawy, kaplicę
Pana Jezusa. Konsekracji nowego ołtarza do tejże
kaplicy, sporządzonego przez Walerego Jodłowskiego,
warszawskiego fabrykanta wyrobów pozłotniczych,
dokonano 17 czerwca 1864 roku06.
Przeniesienie baldachimowego cyborium do Słom-
czyna nastąpiło zapewne w związku z przygotowy-
waną w 1903 roku rozbudową tamtejszego kościoła,
kiedy to, dzięki inicjatywie proboszcza Wincentego
Tymienieckiego, jednonawowej świątyni nadano for-
mę bazyliki07. On też prawdopodobnie zlecił snyce-
rzowi warszawskiemu Wincentemu Bogaczykowi,
specjalizującemu się w utrzymanej w stylach histo-
rycznych rzeźbie sakralnej08, wykonanie figur: Chrys-
tusa na krzyżu, Matki Boskiej, św. Jana, św. Marii
Magdaleny (il. 32), a być może i ornamentalnej
dekoracji antependium". Baldachimowe cyborium
napowrót zmontowane, uzupełnione o mensę, wspar-
ty na cokole postument, oraz sporządzone w 1904
roku rzeźby, zaczęło służyć jako ołtarz główny para-
fialnego kościoła.
Natomiast relikwie śś. Pryma i Felicjana, jak
pisał w 1908 roku 'Władysław Niedźwiecki, nadal
znajdowały się na składzie dzisiejszego kościoła popi-
jarskiego przy ulicy Świętojańskiej100, gdzie kilka-
dziesiąt lat później uległy zniszczeniu w czasie pow-
stania warszawskiego101.
(1981 r.)
Warszawa, Instytut Sztuki PAN
U. 28. Rzeźby aniołków dekorujących ołtarz boczny
w kościele misjonarzy w Warszawie. Fot. R. Mączyń-
ski.
>- KUROWSKI, O.C., S. 95.
93 Nie pozbawione wielu nieścisłości informacje na te-
mat samego krucyfiksu podaje [L. DUNIN], Kościół Naj-
świętszej Marii Panny Łaskawej (oo. jezuitów) w Warsza-
wie, Warszawa 1951, maszynopis powielany, s. 25 1 nast.
94 Zob. Teki Korotyńskich, o.c., s. 47, wyc. 34.
95 Zob. J. BARTOSZEWICZ, Kościoły warszawskie rzym-
sko-katolickie opisane pod względem historycznym, War-
szawa 1855, s. 146.
99 Zob. Teki Przyborowskiego, o.c., t. VIII, s. 101, t. IX,
s. 99.
” Zob. ibidem, t. XIX, s. 27 oraz Rocznik Archidiecezji
Warszawskiej..: 1958, o.c., s. 362.
99 Podstawowe informacje na temat rzeźbiarza podaje
J. JANUSZKIEWICZ, Bogaczyk Wincenty [w:] Słownik ar-
tystów polskich..., o.c., t. I, s. 193.
99 Na podstawie krucyfiksu udało się odnaleźć sygna-
turę: W. BOGACZYK WARSZAWA 1904. Za niewątpliwe
dzieło tego artysty należy także uznać dwa anioły pod-
trzymujące lampy, ustawione w prezbiterium Słomczyńskiego
kościoła na wolno stojących cokołach.
>"» NIEDZWIEDZKI, O.C., S. 5.
Autor niniejszego artykułu przygotowuje obszerną
rozprawę poświęconą dziejom konfesji w Polsce.
69
skich męczenników. Pijarzy ewakuując w 1834 roku
swój ruchomy dobytek do świątyni pojezuickiej, prze-
nieśli tam nie tylko zabytkową trumienkę z relikwia-
mi, ale i baldachimowe cyborium. Kurowski odnoto-
wał bowiem, iż pośród ołtarzy zabranych z poprzed-
niego kościoła, a usytuowanych w nawie bocznej
obecnego, znalazła się również owa „kaplica”, okreś-
lona mianem „kaplicy Ukrzyżowanego Chrystusa”02.
Nowy tytuł, związany z umieszczeniem w niej cudow-
nego, pochodzącego rzekomo z Lubeki, krucyfiksu03,
każę się domyślać iż ołtarz przestał wówczas służyć
jako sepulcrum dla szczątków śś. Pryma i Felicjana.
Świadczy o tym także wzmianka z początku lat pięć-
dziesiątych XIX stulecia, w której — wspominając
fakt wystawiania relikwii na pamiątkę śmierci obu
męczenników — podkreślano przede wszystkim moż-
liwość dokładnego obejrzenia relikwiarza przez wier-
nych, co dowodzi raczej jego stałego przechowywa-
nia w skarbcu, aniżeli w dawnej konfesji04.
Obecność baldachimowego cyborium w nawie
bocznej kościoła przy ulicy Świętojańskiej potwier-
dzona została przez Juliana Bartoszewicza jeszcze w
1855 roku05. Kilka lat później ołtarz rozebrano
i usunięto, gdyż pijarzy postanowili na jego miejscu
utworzyć dla otoczonego kultem krucyfiksu osobną,
wyodrębnioną poprzez przegrodzenie nawy, kaplicę
Pana Jezusa. Konsekracji nowego ołtarza do tejże
kaplicy, sporządzonego przez Walerego Jodłowskiego,
warszawskiego fabrykanta wyrobów pozłotniczych,
dokonano 17 czerwca 1864 roku06.
Przeniesienie baldachimowego cyborium do Słom-
czyna nastąpiło zapewne w związku z przygotowy-
waną w 1903 roku rozbudową tamtejszego kościoła,
kiedy to, dzięki inicjatywie proboszcza Wincentego
Tymienieckiego, jednonawowej świątyni nadano for-
mę bazyliki07. On też prawdopodobnie zlecił snyce-
rzowi warszawskiemu Wincentemu Bogaczykowi,
specjalizującemu się w utrzymanej w stylach histo-
rycznych rzeźbie sakralnej08, wykonanie figur: Chrys-
tusa na krzyżu, Matki Boskiej, św. Jana, św. Marii
Magdaleny (il. 32), a być może i ornamentalnej
dekoracji antependium". Baldachimowe cyborium
napowrót zmontowane, uzupełnione o mensę, wspar-
ty na cokole postument, oraz sporządzone w 1904
roku rzeźby, zaczęło służyć jako ołtarz główny para-
fialnego kościoła.
Natomiast relikwie śś. Pryma i Felicjana, jak
pisał w 1908 roku 'Władysław Niedźwiecki, nadal
znajdowały się na składzie dzisiejszego kościoła popi-
jarskiego przy ulicy Świętojańskiej100, gdzie kilka-
dziesiąt lat później uległy zniszczeniu w czasie pow-
stania warszawskiego101.
(1981 r.)
Warszawa, Instytut Sztuki PAN
U. 28. Rzeźby aniołków dekorujących ołtarz boczny
w kościele misjonarzy w Warszawie. Fot. R. Mączyń-
ski.
>- KUROWSKI, O.C., S. 95.
93 Nie pozbawione wielu nieścisłości informacje na te-
mat samego krucyfiksu podaje [L. DUNIN], Kościół Naj-
świętszej Marii Panny Łaskawej (oo. jezuitów) w Warsza-
wie, Warszawa 1951, maszynopis powielany, s. 25 1 nast.
94 Zob. Teki Korotyńskich, o.c., s. 47, wyc. 34.
95 Zob. J. BARTOSZEWICZ, Kościoły warszawskie rzym-
sko-katolickie opisane pod względem historycznym, War-
szawa 1855, s. 146.
99 Zob. Teki Przyborowskiego, o.c., t. VIII, s. 101, t. IX,
s. 99.
” Zob. ibidem, t. XIX, s. 27 oraz Rocznik Archidiecezji
Warszawskiej..: 1958, o.c., s. 362.
99 Podstawowe informacje na temat rzeźbiarza podaje
J. JANUSZKIEWICZ, Bogaczyk Wincenty [w:] Słownik ar-
tystów polskich..., o.c., t. I, s. 193.
99 Na podstawie krucyfiksu udało się odnaleźć sygna-
turę: W. BOGACZYK WARSZAWA 1904. Za niewątpliwe
dzieło tego artysty należy także uznać dwa anioły pod-
trzymujące lampy, ustawione w prezbiterium Słomczyńskiego
kościoła na wolno stojących cokołach.
>"» NIEDZWIEDZKI, O.C., S. 5.
Autor niniejszego artykułu przygotowuje obszerną
rozprawę poświęconą dziejom konfesji w Polsce.
69