DOI Artikel:
Kałamajska-Saeed, Maria: Polichromia w Boćkach i jej domniemany twórca J.W. Neunhertz
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48708#0082
MARIA KAŁAMAJSKA-SAEED
II. 1. Jerzy W. Neunhertz, polichromia w kopule,
1738, Boćki, kościół par. Fot. M. Bronarski.
nie wielofigurowe malowidło wypełniające krąg wo-
kół jej podstawy.
Na południowym wycinku koła (il. 5), na prawo
od postaci św. Antoniego, wyobrażeni są Apostoło-
wie — św. Piotr i św. Paweł siedzący obok siebie
i pogrążeni w’ rozmowie. Dalej na prawo grupa
trzech Ojców i Doktorów Kościoła. Na przedzie ge-
nerał franciszkanów, św. Bonawentura w kardynal-
skiej pelerynce i kapeluszu, trzymający potrójny
papieski krzyż. Obok niego —- wspaniała postać w
biskupich szatach, która w prawej dłoni ma pióro.
Przy lewej ręce widnieje serce. Ten ostatni atrybut
wskazywałby bez wątpienia na osobę św. Augustyna,
gdyby nie dwa szczegóły przeczące takiej identyfi-
kacji. Po pierwsze — ręka świętego wcale nie uj-
muje serca, ale swobodnie spoczywa na udzie, zwró-
cona palcami ku dołowi, nie jest to więc gest trzy-
mania czegokolwiek i wspomniane serce jest wyraźnie
do niej sztucznie „dolepione”. Po drugie — obok stóp
świętego, wśród niedbale rozrzuconych foliałów, wid-
nieje trójrzemienna dyscyplina, będąca atrybutem
innego z Ojców Kościoła — św. Ambrożego. Sądzę,
że omawiana postać przedstawia św. Ambrożego,
natomiast namalowane nad jego dłonią serce może
być zakamuflowaną sygnaturą autora malowidła.
Trzecią z postaci w opisywanej grupie jest św.
Jan Chryzostom w szatach biskupich i paliuszu uży-
wanym w Kościele Wschodnim, wskazujący na trzy-
maną w ręku otwartą księgę. Drugi plan zajmują
postacie świętych patronów Trzeciego Zakonu fran-
ciszkańskiego: św. Elżbiety z Turyngii w szarym
tercjarskim habicie z białym welonem, noszącej jed-
nak koronę, symbol świeckiej godności oraz św. Lud-
wika francuskiego, również w habicie tercjarza.
Obok św. Elżbiety druga — nieokreślona — święta
tercjarka.
Następną w kolejności jest grupa trzech zakon-
ników franciszkańskich, jej centralna postać to św.
Jan Kapistran, trzymający w ręku sztandar krzy-
żowca (czerwony z białym krzyżem) jako symbol
uczestnictwa w krucjacie przeciw Turkom. Towarzy-
sze św. Jana Kapistrana są trudni do zidentyfiko-
wania. Stojący z tyłu został ledwie naszkicowany,
natomiast drugi, wysunięty ku przodowi jest męczen-
nikiem, o czym świadczy sztylet tkwiący w krwa-
wiącej ranie na piersiach (może bl. Jan z Prado,
beatyfikowany w 1728 r.?). Grupa ta zamyka połud-
niowy wycinek luku kopuły.
W części zachodniej, ponad lewą konsolą (żaglem
pd.-zach.) patron Litwy św. Kazimierz Jagiellończyk
— w mitrze książęcej i płaszczu gronostajowym, lecz
w stroju modnym w czasach powstania malowidła,
nosi bowiem spodnie do kolan i białe pończochy z
ozdobnymi podwiązkami, zaś stopy ma obute w nis-
kie buciki z klamrami. Spod jego ręki wychyla się
putto trzymające atrybut świętego —■ kwiat lilii. Obok
św. Kazimeirza zasiada brodaty starzec w kapie i ko-
ronie cesarskiej — św. Zygmunt, patron dynastii
Jagiellonów.
Na osi nawy grupa pięciu pierwszych męczenni-
ków franciszkańskich, misjonarzy w Maroku. Nad
ich głowami putta niosące liście i wieńce palmowe
— symbole męczeństwa i nieśmiertelności. U nóg za-
konnika po lewej leży duży drewniany krzyż, zakon-
nik klęczący po prawej wspiera się na włóczni.
Ponad prawą konsolą (żaglem pn.-zach.) siedzą
ubrani w szaty biskupie dwaj patronowie Polski —
św. Stanisław z palmą w lewej ręce i mieczem,
narzędziem kaźni — w prawej, obok niego św. Woj-
ciech z wiosłem i otwartą księgą. Pomiędzy głowami
świętych widoczny biały orzeł z rozpostartymi
skrzydłami, który może tu występować w podwój-
nym sensie: jako symbol Korony Polskiej lub atry-
but św. Stanisława.
Na północnym wycinku koła (il. 6) jako pierwsza
wyróżnia się wielkością postać franciszkanina, św.
Piotra z Alkantary, klęczącego u stóp prostego krzy-
ża, którego drzewce obejmuje lewą dłonią; prawa
ręka uniesiona jest nad pochyloną głową świętego.
Dalej grupa świętych zakonników i zakonnic, wśród
których jako pierwsza od lewej przedstawiona została
postać kobieca w stroju świeckim, trzymająca palmę
74
II. 1. Jerzy W. Neunhertz, polichromia w kopule,
1738, Boćki, kościół par. Fot. M. Bronarski.
nie wielofigurowe malowidło wypełniające krąg wo-
kół jej podstawy.
Na południowym wycinku koła (il. 5), na prawo
od postaci św. Antoniego, wyobrażeni są Apostoło-
wie — św. Piotr i św. Paweł siedzący obok siebie
i pogrążeni w’ rozmowie. Dalej na prawo grupa
trzech Ojców i Doktorów Kościoła. Na przedzie ge-
nerał franciszkanów, św. Bonawentura w kardynal-
skiej pelerynce i kapeluszu, trzymający potrójny
papieski krzyż. Obok niego —- wspaniała postać w
biskupich szatach, która w prawej dłoni ma pióro.
Przy lewej ręce widnieje serce. Ten ostatni atrybut
wskazywałby bez wątpienia na osobę św. Augustyna,
gdyby nie dwa szczegóły przeczące takiej identyfi-
kacji. Po pierwsze — ręka świętego wcale nie uj-
muje serca, ale swobodnie spoczywa na udzie, zwró-
cona palcami ku dołowi, nie jest to więc gest trzy-
mania czegokolwiek i wspomniane serce jest wyraźnie
do niej sztucznie „dolepione”. Po drugie — obok stóp
świętego, wśród niedbale rozrzuconych foliałów, wid-
nieje trójrzemienna dyscyplina, będąca atrybutem
innego z Ojców Kościoła — św. Ambrożego. Sądzę,
że omawiana postać przedstawia św. Ambrożego,
natomiast namalowane nad jego dłonią serce może
być zakamuflowaną sygnaturą autora malowidła.
Trzecią z postaci w opisywanej grupie jest św.
Jan Chryzostom w szatach biskupich i paliuszu uży-
wanym w Kościele Wschodnim, wskazujący na trzy-
maną w ręku otwartą księgę. Drugi plan zajmują
postacie świętych patronów Trzeciego Zakonu fran-
ciszkańskiego: św. Elżbiety z Turyngii w szarym
tercjarskim habicie z białym welonem, noszącej jed-
nak koronę, symbol świeckiej godności oraz św. Lud-
wika francuskiego, również w habicie tercjarza.
Obok św. Elżbiety druga — nieokreślona — święta
tercjarka.
Następną w kolejności jest grupa trzech zakon-
ników franciszkańskich, jej centralna postać to św.
Jan Kapistran, trzymający w ręku sztandar krzy-
żowca (czerwony z białym krzyżem) jako symbol
uczestnictwa w krucjacie przeciw Turkom. Towarzy-
sze św. Jana Kapistrana są trudni do zidentyfiko-
wania. Stojący z tyłu został ledwie naszkicowany,
natomiast drugi, wysunięty ku przodowi jest męczen-
nikiem, o czym świadczy sztylet tkwiący w krwa-
wiącej ranie na piersiach (może bl. Jan z Prado,
beatyfikowany w 1728 r.?). Grupa ta zamyka połud-
niowy wycinek luku kopuły.
W części zachodniej, ponad lewą konsolą (żaglem
pd.-zach.) patron Litwy św. Kazimierz Jagiellończyk
— w mitrze książęcej i płaszczu gronostajowym, lecz
w stroju modnym w czasach powstania malowidła,
nosi bowiem spodnie do kolan i białe pończochy z
ozdobnymi podwiązkami, zaś stopy ma obute w nis-
kie buciki z klamrami. Spod jego ręki wychyla się
putto trzymające atrybut świętego —■ kwiat lilii. Obok
św. Kazimeirza zasiada brodaty starzec w kapie i ko-
ronie cesarskiej — św. Zygmunt, patron dynastii
Jagiellonów.
Na osi nawy grupa pięciu pierwszych męczenni-
ków franciszkańskich, misjonarzy w Maroku. Nad
ich głowami putta niosące liście i wieńce palmowe
— symbole męczeństwa i nieśmiertelności. U nóg za-
konnika po lewej leży duży drewniany krzyż, zakon-
nik klęczący po prawej wspiera się na włóczni.
Ponad prawą konsolą (żaglem pn.-zach.) siedzą
ubrani w szaty biskupie dwaj patronowie Polski —
św. Stanisław z palmą w lewej ręce i mieczem,
narzędziem kaźni — w prawej, obok niego św. Woj-
ciech z wiosłem i otwartą księgą. Pomiędzy głowami
świętych widoczny biały orzeł z rozpostartymi
skrzydłami, który może tu występować w podwój-
nym sensie: jako symbol Korony Polskiej lub atry-
but św. Stanisława.
Na północnym wycinku koła (il. 6) jako pierwsza
wyróżnia się wielkością postać franciszkanina, św.
Piotra z Alkantary, klęczącego u stóp prostego krzy-
ża, którego drzewce obejmuje lewą dłonią; prawa
ręka uniesiona jest nad pochyloną głową świętego.
Dalej grupa świętych zakonników i zakonnic, wśród
których jako pierwsza od lewej przedstawiona została
postać kobieca w stroju świeckim, trzymająca palmę
74