DOI article:
Kałamajska-Saeed, Maria: Polichromia w Boćkach i jej domniemany twórca J.W. Neunhertz
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48708#0084
MARIA KAŁAMAJSKA-SAEED
U. 4. Jerzy W. Neunhertz, polichromia, wsch. część kopuły, 1738. Fot. M. Bro-
narski.
szych — św. Franciszek z Asyżu, któremu towarzy-
szy reformator reguły i założyciel odłamu francisz-
kanów obserwantów — św. Bernardyn ze Sieny.
Umieszczenie osoby św. Bernardyna tuż obok św.
Franciszka ma w polichromii boćkowskiej szczególne
uzasadnienie, ponieważ tutejszy kościół wzniesiony
został dla reformatów — zakonników reguły sfor-
mułowanej przez św. Bernardyna. Z tych samych
względów oczywiste jest wyróżnienie wśród kręgu
świętych osoby drugiego wielkiego propagatora ściś-
lejszej obserwy franciszkańskiej — św. Piotra z Al-
kantary, uznawanego za duchowego przywódcę pol-
skich reformatów oraz ucznia i następcy św. Bernar-
dyna — św. Jana Kapistrana, założyciela polskiej
prowincji franciszkanów obserwantów.
Jest rzeczą znamienną, że postaci owych świętych
franciszkańskich pełnią w kompozycji wielkiego pa-
noramicznego malowidła rolę jego ideowych i for-
malnych węzłów konstrukcyjnych. Rozmieszczone
zostały w czterech punktach obwodu koła, wyzna-
czonych przez podłużną i poprzeczną średnicę kopu-
ły. Na osi podłużej — od strony nawy — widnieją
franciszkańscy misjonarze Maroka, szeregowi żołnie-
rze Chrystusa, wielcy przez swą śmierć męczeńską.
Ich postaciom odpowiadają przedstawieni po prze-
ciwległej stronie, na osi prezbiterium, trzej najwięksi
ze świętych tego zakonu — Franciszek, Antoni i Ber-
nardyn. Na osi poprzecznej, a więc w miejscu rów-
nym hierachią ważności, znalazły się wyobrażenia
św. Piotra z Alkantary i św. Jana Kapistrana, pa-
tronów polskiej prowincji reformatów. W sensie ide-
owym takie rozmieszczenie świętych franciszkańskich
świadczy, iż przypisano im rolę podobną do tej, jaką
w polichromiach kopuł pełnią (umieszczone zazwy-
czaj na żaglach) postacie czterech Ewangelistów —
filarów Kościoła.
Oceniając z kolei czysto formalny aspekt kompo-
zycji malarskiej — należy zwrócić uwagę, że wspom-
niany efekt wyznaczenia i zaakcentowania jej czte-
rech punktów węzłowych, uzyskany został dzięki
przedstawieniu świętych franciszkańskich w pozycji
stojącej lub klęczącej, przez co górują nad siedzą-
cymi postaciami pozostałych świętych. Istotną rolę
odgrywa też kolor, bowiem brąz franciszkańskich
habitów odcina się bardzo wyraźnie na tle pastelo-
wej gamy barwnej całości malowidła. Tym samym
uwaga widza skupia się w pierwszym rzędzie na
osobach świętych franciszkanów.
Kolejne wnioski płyną z analizy treści przedsta-
wień rozmieszczonych na wschodniej i zachodniej
76
U. 4. Jerzy W. Neunhertz, polichromia, wsch. część kopuły, 1738. Fot. M. Bro-
narski.
szych — św. Franciszek z Asyżu, któremu towarzy-
szy reformator reguły i założyciel odłamu francisz-
kanów obserwantów — św. Bernardyn ze Sieny.
Umieszczenie osoby św. Bernardyna tuż obok św.
Franciszka ma w polichromii boćkowskiej szczególne
uzasadnienie, ponieważ tutejszy kościół wzniesiony
został dla reformatów — zakonników reguły sfor-
mułowanej przez św. Bernardyna. Z tych samych
względów oczywiste jest wyróżnienie wśród kręgu
świętych osoby drugiego wielkiego propagatora ściś-
lejszej obserwy franciszkańskiej — św. Piotra z Al-
kantary, uznawanego za duchowego przywódcę pol-
skich reformatów oraz ucznia i następcy św. Bernar-
dyna — św. Jana Kapistrana, założyciela polskiej
prowincji franciszkanów obserwantów.
Jest rzeczą znamienną, że postaci owych świętych
franciszkańskich pełnią w kompozycji wielkiego pa-
noramicznego malowidła rolę jego ideowych i for-
malnych węzłów konstrukcyjnych. Rozmieszczone
zostały w czterech punktach obwodu koła, wyzna-
czonych przez podłużną i poprzeczną średnicę kopu-
ły. Na osi podłużej — od strony nawy — widnieją
franciszkańscy misjonarze Maroka, szeregowi żołnie-
rze Chrystusa, wielcy przez swą śmierć męczeńską.
Ich postaciom odpowiadają przedstawieni po prze-
ciwległej stronie, na osi prezbiterium, trzej najwięksi
ze świętych tego zakonu — Franciszek, Antoni i Ber-
nardyn. Na osi poprzecznej, a więc w miejscu rów-
nym hierachią ważności, znalazły się wyobrażenia
św. Piotra z Alkantary i św. Jana Kapistrana, pa-
tronów polskiej prowincji reformatów. W sensie ide-
owym takie rozmieszczenie świętych franciszkańskich
świadczy, iż przypisano im rolę podobną do tej, jaką
w polichromiach kopuł pełnią (umieszczone zazwy-
czaj na żaglach) postacie czterech Ewangelistów —
filarów Kościoła.
Oceniając z kolei czysto formalny aspekt kompo-
zycji malarskiej — należy zwrócić uwagę, że wspom-
niany efekt wyznaczenia i zaakcentowania jej czte-
rech punktów węzłowych, uzyskany został dzięki
przedstawieniu świętych franciszkańskich w pozycji
stojącej lub klęczącej, przez co górują nad siedzą-
cymi postaciami pozostałych świętych. Istotną rolę
odgrywa też kolor, bowiem brąz franciszkańskich
habitów odcina się bardzo wyraźnie na tle pastelo-
wej gamy barwnej całości malowidła. Tym samym
uwaga widza skupia się w pierwszym rzędzie na
osobach świętych franciszkanów.
Kolejne wnioski płyną z analizy treści przedsta-
wień rozmieszczonych na wschodniej i zachodniej
76