DOI Artikel:
Woźniak, Michał F.: Wpływy augsburskie w zlotnictwie gdańskim XVII-XVIII stulecia
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48708#0109
WPŁYWY AUGSBURSKIE W ZŁOTNICTWIE GDAŃSKIM XVII I XVIII STULECIA
II. 6. Peter von der Rennen, relikwiarz św. Wojciecha, 1662, Gniezno, katedra.
kołnierzu, gdzie listowie bardziej plastyczne, na osi
wzdłużnej dwa pęki owoców, na osi poprzecznej
herb sapieżyński z klejnotami, trzymaczami i palu-
damentum.
Jeszcze większą popularnością cieszyły się w XVII
w. kufle srebrne, przejmujące w 2 połowie stulecia,
funkcję podstawowego naczynia reprezentacyjnego.
Ich cylindryczne, rzadziej koniczne, korpusy zdobio-
ne były reliefem (sporadycznie grawerunkiem, czy
inkrustacją numizmatami) trojakiego rodzaju: ciągłą
sceną figuralną, wyobrażeniami zamkniętymi w me-
dalionach oddzielanych od siebie ornamentem, lub też
pokrywającym cały obwód listowiem. Ze względu na
powszechność występowania kufli trudno precyzyj-
nie rozdzielić poszczególne warianty (w grę wchodzi
także różne ukształtowanie podstawy, nakrywy i uch-
wytu) i związać je z określonymi środowiskami ar-
tystycznymi. Można jednak skonstatować w Europie
północnej, łącznie ze Skandynawią i Anglią, prefero-
wanie form cięższych, zaopatrywanie naczyń w ma-
sywne, gładkie ucha o przekroju czworokątnym i
często wsparcie naczynia na trzech kulkach uchwy-
conych w szpony — zamiast cokolika w kształcie
ćwierćwałka, obiegającego dołem korpus.
Pośród zabytków hamburskich spotyka się także
zastosowanie ucha utworzonego z ornamentu małżo-
winowego, czasem z wtopioną hermą lub główką,
czy z elementami roślinnymi, ale prawie zawsze
kształtu umiarowego, bez mała półkola22. Lekkie,
wytworne formy uchwytów w kuflach gdańskich,
podobnie utworzone z ornamentu, ale o linii podcię-
tej, wklęsło-wypukłej, esownicowej, znajdują ana-
logie przede wszystkim w wyrobach augsburskich23.
Jedną z pierwszych takich realizacji w Gdańsku,
a Np. kufle z 2 poł. XVII w.: Petera Serrarensa 1653/54
(K. HUSELER, Hamburger Silber 1600—1800, Darmstadt b.r.w.,
11. 23) i Adolfa Steinwega 1663/64 w Museum fiir Hamburgi-
sche Geschichte (ibidem, il. 26), dalej 3 kufle Jurgena Ri-
chelsa: dwa z ok. 1670 i 1696 w Hamburgisches Museum fiir
Kunst und Gewerbe (ibidem, il. 25 1 24) oraz jeden z końca
XVII w. w zachodnio-berlińskim Kunstgewerbemuseum
(HERNMARCK, o.c., il. 215) czy Christiana Mundta z ok.
1680 w londyńskim Victoria and Albert Museum (ibidem,
U. 214).
Przykładowo kufle: Esaiasa I Buscha ok. 1645—50 w
zbiorach F.K.A. Huelsmanna w Hamburgu (SELING, o.c.,
11. 435), Davida I Schwestermiillera z 2 tercji XVII w. w
Orużejnoj Pałatje (MARKOWA, o.c., il. 68) oraz z roku
1689 w Staatliche Kunstsammlungen w Kassel i z roku 1690
w zbiorach Augusta Neresheimera w Zurychu (SELING, o.
c., il. 432 i 434), dalej w tychże zbiorach roboty Ferdinan-
da Schonfelda 1686—89 (SELING, o.c. il. 433); — por. też dzban
monogramisty HB z ok. 1630—40 na Wawelu (Zbiory Zamku
Królewskiego na Wawelu. Oprać. J. SZABŁOWSKI i A.
FISCHINGER, wyd. 2, Warszawa 1974, il. 175) i identyczny
w Orużejnoj Pałatje (MARKOWA, o.c., il. 37).
101
II. 6. Peter von der Rennen, relikwiarz św. Wojciecha, 1662, Gniezno, katedra.
kołnierzu, gdzie listowie bardziej plastyczne, na osi
wzdłużnej dwa pęki owoców, na osi poprzecznej
herb sapieżyński z klejnotami, trzymaczami i palu-
damentum.
Jeszcze większą popularnością cieszyły się w XVII
w. kufle srebrne, przejmujące w 2 połowie stulecia,
funkcję podstawowego naczynia reprezentacyjnego.
Ich cylindryczne, rzadziej koniczne, korpusy zdobio-
ne były reliefem (sporadycznie grawerunkiem, czy
inkrustacją numizmatami) trojakiego rodzaju: ciągłą
sceną figuralną, wyobrażeniami zamkniętymi w me-
dalionach oddzielanych od siebie ornamentem, lub też
pokrywającym cały obwód listowiem. Ze względu na
powszechność występowania kufli trudno precyzyj-
nie rozdzielić poszczególne warianty (w grę wchodzi
także różne ukształtowanie podstawy, nakrywy i uch-
wytu) i związać je z określonymi środowiskami ar-
tystycznymi. Można jednak skonstatować w Europie
północnej, łącznie ze Skandynawią i Anglią, prefero-
wanie form cięższych, zaopatrywanie naczyń w ma-
sywne, gładkie ucha o przekroju czworokątnym i
często wsparcie naczynia na trzech kulkach uchwy-
conych w szpony — zamiast cokolika w kształcie
ćwierćwałka, obiegającego dołem korpus.
Pośród zabytków hamburskich spotyka się także
zastosowanie ucha utworzonego z ornamentu małżo-
winowego, czasem z wtopioną hermą lub główką,
czy z elementami roślinnymi, ale prawie zawsze
kształtu umiarowego, bez mała półkola22. Lekkie,
wytworne formy uchwytów w kuflach gdańskich,
podobnie utworzone z ornamentu, ale o linii podcię-
tej, wklęsło-wypukłej, esownicowej, znajdują ana-
logie przede wszystkim w wyrobach augsburskich23.
Jedną z pierwszych takich realizacji w Gdańsku,
a Np. kufle z 2 poł. XVII w.: Petera Serrarensa 1653/54
(K. HUSELER, Hamburger Silber 1600—1800, Darmstadt b.r.w.,
11. 23) i Adolfa Steinwega 1663/64 w Museum fiir Hamburgi-
sche Geschichte (ibidem, il. 26), dalej 3 kufle Jurgena Ri-
chelsa: dwa z ok. 1670 i 1696 w Hamburgisches Museum fiir
Kunst und Gewerbe (ibidem, il. 25 1 24) oraz jeden z końca
XVII w. w zachodnio-berlińskim Kunstgewerbemuseum
(HERNMARCK, o.c., il. 215) czy Christiana Mundta z ok.
1680 w londyńskim Victoria and Albert Museum (ibidem,
U. 214).
Przykładowo kufle: Esaiasa I Buscha ok. 1645—50 w
zbiorach F.K.A. Huelsmanna w Hamburgu (SELING, o.c.,
11. 435), Davida I Schwestermiillera z 2 tercji XVII w. w
Orużejnoj Pałatje (MARKOWA, o.c., il. 68) oraz z roku
1689 w Staatliche Kunstsammlungen w Kassel i z roku 1690
w zbiorach Augusta Neresheimera w Zurychu (SELING, o.
c., il. 432 i 434), dalej w tychże zbiorach roboty Ferdinan-
da Schonfelda 1686—89 (SELING, o.c. il. 433); — por. też dzban
monogramisty HB z ok. 1630—40 na Wawelu (Zbiory Zamku
Królewskiego na Wawelu. Oprać. J. SZABŁOWSKI i A.
FISCHINGER, wyd. 2, Warszawa 1974, il. 175) i identyczny
w Orużejnoj Pałatje (MARKOWA, o.c., il. 37).
101