DOI Artikel:
Woźniak, Michał F.: Wpływy augsburskie w zlotnictwie gdańskim XVII-XVIII stulecia
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48708#0110
MICHAŁ WOŹNIAK
l Hans Friedrich Schorer, Reliąuiensdirein mit Insigmen cines Bwliat*
Kat. Nr. 353
U. 7. Hans Friedrich S chor er, -projekt relikwiarza,
163), MiLnchen, Staatliche Graphische Sammlung.
Repr. wg Augsburger Barock...
o dość masywnym jeszcze kształcie i ciężkich, mię-
sistych formach dekoracji, jest dzban do Wieczerzy
Pańskiej Andreasa I Mackensena z połowy XVII
stulecia24. Rozkwit produkcji kufli przypada na ostat-
24 Zbiory Zamku Królewskiego..., o.c., il. 177; — A. FI-
SCHINGER, Gdańskie wyroby ze srebra, Warszawa 1981, il.
3; — SAMEK, O.C., S. 85, il. 49.
25 New York, Pierpont Morgan, por. M. ROSENBERG,
Der Goldschmiede Merkzeichen, t. II, Frankfurt 1923, wyd.
3, s. 12, nr 1579h, tabl. 33.
26 O kuflu z Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu
zob. FISCHINGER, Gdańskie wyroby..., o.c., il. 5; z Mu-
zeum Narodowego w Poznaniu zob. REMBOWSKA, Gdański
cech złotników..., o.c., s. 180, poz. 40, il. 42; z Muzeum Na-
rodowego w Warszawie zob. Kunst des Barock..., o.c., nr
kat. 76, il. 33.
27 Kufel w Muzeum Narodowym w Poznaniu, por. Na-
bytki i dary 1945—1967 ze zbiorów Muzeów Narodowych.
Katalog wystawy, Poznań 1967, s. 120, poz. 8.
28. Kufel w Muzeum Narodowym w Gdańsku, por. CZI-
HAK, o.c., s. 70, nr 395, poz. 18, tabl. 8; — A. BOCHNAK,
K. BUCZKOWSKI, Rzemiosło artystyczne w Polsce, War-
szawa 1971, il. 158; — SAMEK, o.c., S. 203, il. 122.
29 Kufel w Muzeum Narodowym w Gdańsku, por. BO-
CHNAK, BUCZKOWSKI, o.c., il. 157.
nią tercję stulecia. Jeden z zabytków jest autorstwa
wspomnianego już Andreasa Haidta, przybyłego z
Augsburga, czynnego jednak dopiero od 1686 r.25
Współczesne tacy wilanowskiej, lub nieco tylko póź-
niejsze są pochodzące z warsztatu Johanna Gottfrie-
da Holla kufle z medalionowymi wizerunkami Jana
III w nakrywach, przechowywane na Wawelu oraz
w Muzeum Narodowym Poznania i Warszawy (il. 4)26.
Podobnymi realizacjami wykazali się m.in.: pocho-
dzący z Norymbergii Benedict Clausen (czynny 1676—
—17 0 9)27, a także syn przybysza z Elbląga Natanael
Schlaubitz (czynny 169 0—17 26)28, urodzony w Lubli-
nie Christian I Pichgiel (czynny 1681—1700)29 oraz
rodowity gdańszczanin Hans Ophagen (czynny 1648—
—17O1)30. Inny znów przedstawiciel rodziny Hollów,
Hieronymus III, mistrz cechu gdańskiego w latach
1741—177631, wykonał dla kościoła w Łęgowie mon-
strancji2, której gloria zawiera wyobrażenie Matki
Boskiej Bolesnej, z wyciętym na wysokości Jej łona
otworem na reservaculum, zawierające eucharystycz-
ne Ciało Chrystusa. Taki typ ikonograficzny mon-
strancji słonecznej bywał stosowany w realizacjach
południowo-niemieckich, często augsburskich33, na
ziemiach polskich zaś pozostał prawie nieznany31.
Czy jednak wszystkie te dzieła mistrzów gdań-
skich powstały pod bezpośrednim wpływem złot-
nictwa augsburskiego? Odpowiedź na to pytanie jest
niezwykle trudna ze względu na wspomniane roz-
przestrzenianie się elementów „stylu augsburskiego”.
Dzieła te są jednak świadectwem, jeśli już nie mniej
lub bardziej świadomego zafascynowania sztuką u-
prawianą w Augsburgu, to w każdym razie — po-
dejmowania w odległym Gdańsku form i typów wy-
pracowanych czy powszechnie stosowanych w połud-
niowych Niemczech35.
Obecność impulsów augsburskich nie ograniczała
się bynajmniej do złotnictwa. Ok. roku 1700 czynny
był w Gdańsku Christoph Maucher, ur. w Schwa-
bisch-Gmiind, pracujący — a zapewne także wy-
’• Kufel w Muzeum Narodowym w Warszawie, por.
Kunst des Barock..., o.c., nr kat. 77, il. 40.
81 CZIHAK, O.C., S. 79, nr 462.
82 Między rokiem 1748 a 1766, por. REMBOWSKA, Gdań-.
ski cech..., o.c., s. 221, poz. 138.
88 Por. G. M. LECHNER, Marla Grauida. Zum Schwan-
gerschaftsmotiv in der blldenden Kunst, Munchen-Zurich
1981, s. 466—471, il. 247—256; — SELING, O.C./ il. 306—307.
34 Znane są tylko nieliczne monstrancje reprezentujące
ten typ, pochodzące z Polski płd.-zach, a przede wszyst-
kim Śląska (NP Maria ukazywana jest przy tym z reguły
jako Królowa względnie Immaculata); odnieść je można
mniej lub bardziej bezpośrednio do produkcji złotniczej
Niemiec płd; pozostają one także świadectwem dużego w
XVIII w. napływu do Polski importów augsburskich oraz
wzrastającego oddziaływania złotnictwa bawarskiego na
wytwórczość lokalną.
85 Podobne formy kufli realizowane były jednak dość
powszechnie także w Prusach, np. w Elblągu przez Jakoba
Zayuma w pocz. XVIII w., jak np. przechowywany w Mu-
zeum Narodowym w Gdańsku (CZIHAK, o.c., s. 165, nr 49,
102
l Hans Friedrich Schorer, Reliąuiensdirein mit Insigmen cines Bwliat*
Kat. Nr. 353
U. 7. Hans Friedrich S chor er, -projekt relikwiarza,
163), MiLnchen, Staatliche Graphische Sammlung.
Repr. wg Augsburger Barock...
o dość masywnym jeszcze kształcie i ciężkich, mię-
sistych formach dekoracji, jest dzban do Wieczerzy
Pańskiej Andreasa I Mackensena z połowy XVII
stulecia24. Rozkwit produkcji kufli przypada na ostat-
24 Zbiory Zamku Królewskiego..., o.c., il. 177; — A. FI-
SCHINGER, Gdańskie wyroby ze srebra, Warszawa 1981, il.
3; — SAMEK, O.C., S. 85, il. 49.
25 New York, Pierpont Morgan, por. M. ROSENBERG,
Der Goldschmiede Merkzeichen, t. II, Frankfurt 1923, wyd.
3, s. 12, nr 1579h, tabl. 33.
26 O kuflu z Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu
zob. FISCHINGER, Gdańskie wyroby..., o.c., il. 5; z Mu-
zeum Narodowego w Poznaniu zob. REMBOWSKA, Gdański
cech złotników..., o.c., s. 180, poz. 40, il. 42; z Muzeum Na-
rodowego w Warszawie zob. Kunst des Barock..., o.c., nr
kat. 76, il. 33.
27 Kufel w Muzeum Narodowym w Poznaniu, por. Na-
bytki i dary 1945—1967 ze zbiorów Muzeów Narodowych.
Katalog wystawy, Poznań 1967, s. 120, poz. 8.
28. Kufel w Muzeum Narodowym w Gdańsku, por. CZI-
HAK, o.c., s. 70, nr 395, poz. 18, tabl. 8; — A. BOCHNAK,
K. BUCZKOWSKI, Rzemiosło artystyczne w Polsce, War-
szawa 1971, il. 158; — SAMEK, o.c., S. 203, il. 122.
29 Kufel w Muzeum Narodowym w Gdańsku, por. BO-
CHNAK, BUCZKOWSKI, o.c., il. 157.
nią tercję stulecia. Jeden z zabytków jest autorstwa
wspomnianego już Andreasa Haidta, przybyłego z
Augsburga, czynnego jednak dopiero od 1686 r.25
Współczesne tacy wilanowskiej, lub nieco tylko póź-
niejsze są pochodzące z warsztatu Johanna Gottfrie-
da Holla kufle z medalionowymi wizerunkami Jana
III w nakrywach, przechowywane na Wawelu oraz
w Muzeum Narodowym Poznania i Warszawy (il. 4)26.
Podobnymi realizacjami wykazali się m.in.: pocho-
dzący z Norymbergii Benedict Clausen (czynny 1676—
—17 0 9)27, a także syn przybysza z Elbląga Natanael
Schlaubitz (czynny 169 0—17 26)28, urodzony w Lubli-
nie Christian I Pichgiel (czynny 1681—1700)29 oraz
rodowity gdańszczanin Hans Ophagen (czynny 1648—
—17O1)30. Inny znów przedstawiciel rodziny Hollów,
Hieronymus III, mistrz cechu gdańskiego w latach
1741—177631, wykonał dla kościoła w Łęgowie mon-
strancji2, której gloria zawiera wyobrażenie Matki
Boskiej Bolesnej, z wyciętym na wysokości Jej łona
otworem na reservaculum, zawierające eucharystycz-
ne Ciało Chrystusa. Taki typ ikonograficzny mon-
strancji słonecznej bywał stosowany w realizacjach
południowo-niemieckich, często augsburskich33, na
ziemiach polskich zaś pozostał prawie nieznany31.
Czy jednak wszystkie te dzieła mistrzów gdań-
skich powstały pod bezpośrednim wpływem złot-
nictwa augsburskiego? Odpowiedź na to pytanie jest
niezwykle trudna ze względu na wspomniane roz-
przestrzenianie się elementów „stylu augsburskiego”.
Dzieła te są jednak świadectwem, jeśli już nie mniej
lub bardziej świadomego zafascynowania sztuką u-
prawianą w Augsburgu, to w każdym razie — po-
dejmowania w odległym Gdańsku form i typów wy-
pracowanych czy powszechnie stosowanych w połud-
niowych Niemczech35.
Obecność impulsów augsburskich nie ograniczała
się bynajmniej do złotnictwa. Ok. roku 1700 czynny
był w Gdańsku Christoph Maucher, ur. w Schwa-
bisch-Gmiind, pracujący — a zapewne także wy-
’• Kufel w Muzeum Narodowym w Warszawie, por.
Kunst des Barock..., o.c., nr kat. 77, il. 40.
81 CZIHAK, O.C., S. 79, nr 462.
82 Między rokiem 1748 a 1766, por. REMBOWSKA, Gdań-.
ski cech..., o.c., s. 221, poz. 138.
88 Por. G. M. LECHNER, Marla Grauida. Zum Schwan-
gerschaftsmotiv in der blldenden Kunst, Munchen-Zurich
1981, s. 466—471, il. 247—256; — SELING, O.C./ il. 306—307.
34 Znane są tylko nieliczne monstrancje reprezentujące
ten typ, pochodzące z Polski płd.-zach, a przede wszyst-
kim Śląska (NP Maria ukazywana jest przy tym z reguły
jako Królowa względnie Immaculata); odnieść je można
mniej lub bardziej bezpośrednio do produkcji złotniczej
Niemiec płd; pozostają one także świadectwem dużego w
XVIII w. napływu do Polski importów augsburskich oraz
wzrastającego oddziaływania złotnictwa bawarskiego na
wytwórczość lokalną.
85 Podobne formy kufli realizowane były jednak dość
powszechnie także w Prusach, np. w Elblągu przez Jakoba
Zayuma w pocz. XVIII w., jak np. przechowywany w Mu-
zeum Narodowym w Gdańsku (CZIHAK, o.c., s. 165, nr 49,
102