DOI article:
Woźniak, Michał F.: Wpływy augsburskie w zlotnictwie gdańskim XVII-XVIII stulecia
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.48708#0114
MICHAŁ WOŻNIAK
II. 10. Johann Ignaz Onnensorg, kielich z kolegiaty
w Łowiczu, ok. 1681. Fot. W. Górski.
Rennen nie był pomysłodawcą ani formy całości,
ani kompozycji reliefów. Wobec powyższego ź dużym
prawdopodobieństwem możemy wskazać pierwotny
zapewne projekt (ił. 7) dla trumny z daru Zygmun-
towego, sporządzony przez augsburskiego rysownika
i sztycharza Hansa Friedricha Schorera (zm. 1646
lub — wg innych źródeł :— po 165 3)62, a zarazem
uściślić jego datowanie. Po środku znajduje się słabo
czytelna data 16.0 z całkowicie niewidoczną trzecią
cyfrą, którą wg Heinricha Geisslera, autora noty
katalogowej, należy interpretować jako 4. Zakładając
zależność trumny od tego rysunku trzeba by jednak
przesunąć czas jego powstania na r. 1630.
Podobieństwo projektu do obecnego relikwiarza
jest uderzające, różnice dotyczą jedynie szczegółów:
taneczna poza aniołów w przeciwieństwie do statycz-
nej w wersji Rennena, odmienny profil wieka, wy-
raźne zaakcentowanie środkowego medalionu. Cieka-
we byłoby jeszcze, czy Rennen zwrócił się do Jagera
z własnej inicjatywy, czy też zasugerował mu to ka-
nonik Magnuski, zawierający w imieniu kapituły
umowę. A może ów złotnik augsburski pracował już
przy poprzednim relikwiarzu i stąd jego udział? O
wyborze Rennena na realizatora dzieła zadecydowało
zapewne wykonanie przezeń relikwiarza św. Wojcie-
cha, natomiast kontakty i powiązania z artystycznym
środowiskiem augsburskim zostały mu narzucone
i określone przez kapitułę.
IV. Elementy augsburskiej proweniencji odnajdu-
jemy nieoczekiwanie w cyborium przechowywanym
w kościele kapucynów w Rywałdzie k. Wąbrzeźna,
a pochodzącym z fundacji (1771 r.) Tomasza i Marii
Czapskich (il. 8)63. Na cokoliku stopy opatrzone jest
ono przeoczonym przez inwentaryzatorów znakiem
„LVND/GREN” odnoszącym się do Conrada Daniela
Lundgreena, mistrza gdańskiego cechu złotniczego od
1756 do ok. 1766, kiedy to opuścił miasto64. Brak
cechy gwarancyjnej miejskiej mógłby skłaniać do
przypuszczenia, że Lundgreen w sobie tylko wiado-
my sposób wszedł w posiadanie tego dzieła, a sprze-
dając je Czapskim wybił swój znak, stwierdzający
poprawność zastosowanego stopu srebra. Taką inter-
pretację należy jednak odrzucić z dwóch co najmniej
względów: po pierwsze, cyborium powstało najpraw-
dopodobniej ok. roku 1771, może w 1770, a wtedy
jego wykonawca nie podlegał już jurysdykcji cecho-
wej, po drugie zaś na stopie uwidacznia się dużych
rozmiarów pięciopolowa tarcza z herbami małżonków
wraz z klejnotami, nie nakładana, lecz repusowana
w jednym kawałku blachy wraz z całością płaszcza,
co dowodzi bezpośredniej realizacji zamówienia. Uży-
te tu medaliony z przedstawieniami figuralnymi wy-
konane techniką malowania na emalii są analogiczne
82 Rysunek przechowywany w StaaCiche Graphische Sam-
mlung, Monachium, Iny. — Nr. 47, por. H. GEISSLER [w:]
Augsburger Barock. Ausstcllung, Augsburg 1968, nr 353, il.
145, tu rysunek datowany na r. 1640.
85 Według Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce, t. XI,
woj. bydgoskie, pod red. T. CHRZANOWSKIEGO i M. KOR-
NECKIEGO, z. 19, pow. wąbrzeski, inw. przepr. T. CHRZA-
NOWSKI i M. KORNECKI, Warszawa 1967, s. VII: do-
tychczas nieustalonego wyrobu, s. 39, il. 191. Srebrne, zło-
cone, z wyjątkiem ornamentu, plakiety wykonane techni-
ką malowania na emalii, wyobrażające kolejno: św. Jó-
zefa z Dzieciątkiem (na stopie), św. Franciszka z Asyżu (na
nodusie), Ostatnią Wieczerzę, Biczowanie, Złożenie do gro-
bu, Cierniem korowanie, Ecce homo, Ukrzyżowanie (na
czaszy) oraz Zmartwychwstanie (na nakrywie). H. 45; 0
Stopy 14,8; 0 czaszy max 16,5; 0 wargi 12,1 (wszystkie wy-
miary w centymetrach). Znakowane na kryzie stopy ce-
chą imienną „LVND/GREN” w prostokącie. Pod spodem sto-
py punktowana inskrypcja: Dana Roku 1771 orno przez To-
masza y Maryą Czapską z Bękowa Czapskich Małżonków,
Knyszyńskich, Radzynskich, Bratyanskich, Łąkorskich Sta-
rostów, do Kościoła Rywałdzkiego OO: Kapucynów oraz
upraszaią aby za każdym razem co będzie zażywana trzy
zdrować Marya przed Ołtarzem N: Matki za nich były zmó-
wione. Waży Grzywien 7 lotow 10 same srebro.
«< CZIHAK, O.C., s. 82, nr 482.
106
II. 10. Johann Ignaz Onnensorg, kielich z kolegiaty
w Łowiczu, ok. 1681. Fot. W. Górski.
Rennen nie był pomysłodawcą ani formy całości,
ani kompozycji reliefów. Wobec powyższego ź dużym
prawdopodobieństwem możemy wskazać pierwotny
zapewne projekt (ił. 7) dla trumny z daru Zygmun-
towego, sporządzony przez augsburskiego rysownika
i sztycharza Hansa Friedricha Schorera (zm. 1646
lub — wg innych źródeł :— po 165 3)62, a zarazem
uściślić jego datowanie. Po środku znajduje się słabo
czytelna data 16.0 z całkowicie niewidoczną trzecią
cyfrą, którą wg Heinricha Geisslera, autora noty
katalogowej, należy interpretować jako 4. Zakładając
zależność trumny od tego rysunku trzeba by jednak
przesunąć czas jego powstania na r. 1630.
Podobieństwo projektu do obecnego relikwiarza
jest uderzające, różnice dotyczą jedynie szczegółów:
taneczna poza aniołów w przeciwieństwie do statycz-
nej w wersji Rennena, odmienny profil wieka, wy-
raźne zaakcentowanie środkowego medalionu. Cieka-
we byłoby jeszcze, czy Rennen zwrócił się do Jagera
z własnej inicjatywy, czy też zasugerował mu to ka-
nonik Magnuski, zawierający w imieniu kapituły
umowę. A może ów złotnik augsburski pracował już
przy poprzednim relikwiarzu i stąd jego udział? O
wyborze Rennena na realizatora dzieła zadecydowało
zapewne wykonanie przezeń relikwiarza św. Wojcie-
cha, natomiast kontakty i powiązania z artystycznym
środowiskiem augsburskim zostały mu narzucone
i określone przez kapitułę.
IV. Elementy augsburskiej proweniencji odnajdu-
jemy nieoczekiwanie w cyborium przechowywanym
w kościele kapucynów w Rywałdzie k. Wąbrzeźna,
a pochodzącym z fundacji (1771 r.) Tomasza i Marii
Czapskich (il. 8)63. Na cokoliku stopy opatrzone jest
ono przeoczonym przez inwentaryzatorów znakiem
„LVND/GREN” odnoszącym się do Conrada Daniela
Lundgreena, mistrza gdańskiego cechu złotniczego od
1756 do ok. 1766, kiedy to opuścił miasto64. Brak
cechy gwarancyjnej miejskiej mógłby skłaniać do
przypuszczenia, że Lundgreen w sobie tylko wiado-
my sposób wszedł w posiadanie tego dzieła, a sprze-
dając je Czapskim wybił swój znak, stwierdzający
poprawność zastosowanego stopu srebra. Taką inter-
pretację należy jednak odrzucić z dwóch co najmniej
względów: po pierwsze, cyborium powstało najpraw-
dopodobniej ok. roku 1771, może w 1770, a wtedy
jego wykonawca nie podlegał już jurysdykcji cecho-
wej, po drugie zaś na stopie uwidacznia się dużych
rozmiarów pięciopolowa tarcza z herbami małżonków
wraz z klejnotami, nie nakładana, lecz repusowana
w jednym kawałku blachy wraz z całością płaszcza,
co dowodzi bezpośredniej realizacji zamówienia. Uży-
te tu medaliony z przedstawieniami figuralnymi wy-
konane techniką malowania na emalii są analogiczne
82 Rysunek przechowywany w StaaCiche Graphische Sam-
mlung, Monachium, Iny. — Nr. 47, por. H. GEISSLER [w:]
Augsburger Barock. Ausstcllung, Augsburg 1968, nr 353, il.
145, tu rysunek datowany na r. 1640.
85 Według Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce, t. XI,
woj. bydgoskie, pod red. T. CHRZANOWSKIEGO i M. KOR-
NECKIEGO, z. 19, pow. wąbrzeski, inw. przepr. T. CHRZA-
NOWSKI i M. KORNECKI, Warszawa 1967, s. VII: do-
tychczas nieustalonego wyrobu, s. 39, il. 191. Srebrne, zło-
cone, z wyjątkiem ornamentu, plakiety wykonane techni-
ką malowania na emalii, wyobrażające kolejno: św. Jó-
zefa z Dzieciątkiem (na stopie), św. Franciszka z Asyżu (na
nodusie), Ostatnią Wieczerzę, Biczowanie, Złożenie do gro-
bu, Cierniem korowanie, Ecce homo, Ukrzyżowanie (na
czaszy) oraz Zmartwychwstanie (na nakrywie). H. 45; 0
Stopy 14,8; 0 czaszy max 16,5; 0 wargi 12,1 (wszystkie wy-
miary w centymetrach). Znakowane na kryzie stopy ce-
chą imienną „LVND/GREN” w prostokącie. Pod spodem sto-
py punktowana inskrypcja: Dana Roku 1771 orno przez To-
masza y Maryą Czapską z Bękowa Czapskich Małżonków,
Knyszyńskich, Radzynskich, Bratyanskich, Łąkorskich Sta-
rostów, do Kościoła Rywałdzkiego OO: Kapucynów oraz
upraszaią aby za każdym razem co będzie zażywana trzy
zdrować Marya przed Ołtarzem N: Matki za nich były zmó-
wione. Waży Grzywien 7 lotow 10 same srebro.
«< CZIHAK, O.C., s. 82, nr 482.
106