DOI Artikel:
Woźniak, Michał F.: Wpływy augsburskie w zlotnictwie gdańskim XVII-XVIII stulecia
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48708#0123
WPŁYWY AUGSBURSKIE W ZŁOTNICTWIE GDAŃSKIM XVII I XVIII STULECIA
Ii. 19c), Figurka anioła monstrancji w Połańcu, fragm.
U. 17. Fot. M. Woźniak.
du na dużą dojrzałość form kompozycji, trudną do
osiągnięcia we wczesnym stadium rozwoju osten-
soriów promienistych.
Poprawne datowanie tych zabytków byłoby jed-
nakże możliwe dopiero po uwzględnieniu okoliczności
ich fundacji. Monstrancja czerneńska ofiarowana
została przez Agnieszkę z Łęczyńskich Firlejową,
fundatorkę całego eremu erygowanego w 1631 roku.
Kościół konsekrowany był 26 września 1640 r., a w
kilka dni później ogłoszono dekret wieczystej klau-
zury. Fundatorka hojnie wyposażyła także kościół,
sprawiając nie tylko ołtarze, ale i komplet apara-
tów, m.in. srebrne tabernakulum, dwie złote puszki,
dwa srebrne kielichy, złoty relikwiarz św. Teresy,
osiem srebrnych lichtarzy, a także monstrancję za
niebagatelną sumę 1360 złp.; koszt ten wynikał z du-
żego zużycia srebra, jako że obiekt wykonany jest
w odlewie. Najprawdopodobniej wszystkie te sprzęty
znajdowały się w zakrystii kościelnej już w dniu
konsekracji, a najpóźniej przed śmiercią Firlejowej
w dniu 16 czerwca 1644 roku93. Na kryzie wybite są
dwa znaki: mocno zatarty, o zarysie szyszki pinii
używanej jako motyw znaku Augsburga oraz mono-
gram „MB”, odnoszący się najpewniej do Matthausa
Blanka (mistrza w latach 1615 do 1657), ew. Melchiora
Baira (1576—1634) lub może do Marxa Merzenbacha
(mistrza od ok. 1642)04.
Monstrancja w Łasku posiada w jednym z pól
stopy zamiast kwiatonu przeoczony przez inwenta-
ryzatorów herb Jelita. Umieszczony on jest w mał-
żowinowym kartuszu zwieńczonym infułą i pastora-
łem, a uzupełniony po bokach literami I R /P L/ S C,
odnoszącymi się do Jana Romiszewskiego (vel Remi-
szewskiego, Romiszowskiego), proboszcza-prepozyta
łaskiego, scholastyka krakowskiego, a zarazem ka-
nonika gnieźnieńskiego i łęczyckiego. Brak przy her-
bie liter odnoszących się do dwu ostatnich godności
nie pozwala uściślić datowania, gdyż te prebendy
inkorporowane były do prepozytury łaskiej bez osob-
nej prezenty95. Remiszewski, będąc już — od 1636 r.
— kanonikiem krakowskim i sekretarzem królewskim
uzyskał od Korabitów probostwo kolegiaty łaskiej,
na które został instalowany 30 września 1640 r., w
dwa miesiące później zaś uzyskał godność scholasty-
ka krakowskiego. Był bardzo czynny w pracach ka-
Z1ŃSKI, T. PRZYPKOWSKI, Warszawa 1962, s. 40, il. 349,
tu cała monstrancja datowana na ok. 1680 r. jako dar ka-
nonika sandomierskiego Pawła złomańskiego. Srebro zło-
cone z wyjątkiem tła w polach stopy, aplikowanych orna-
mentów, karnacji i skrzydeł w figurkach aniołów, główek
obręczy glorii; stopa repusowana, pozostałe partie, w
tym również plakiety i aplikowana dekoracja odlewane;
w koronie imitacje kamieni: białe, różowe, czerwone, nie-
bieskie i zielonkawe. H. 95,5; H. glorii 64,6; szer. max 38;
H. korony 19; rozpiętość stopy 28,4 X 23,5. Znakowana w kil-
ku miejscach cechą kontrybucyjną austriacką, jak w przyp.
90. Na kryzie stopy grawerowany napis: R:PAVLVS ZŁO-
MANSKI PLE:STRZ: EX LEGATO R:OLIM LAYRENT:
PATRVI SVI COMPARAVIT.
95 B.J. WANAT, Zakon Karmelitów Bosych w Polsce.
Klasztory karmelitów i karmelitanek bosych 1605—1975, Kra-
ków 1979, s. 303n; — tenże, Maryjne Sanktuarium Kar-
melitów Bosych w Czernej. Przewodnik, Kraków 1981, s.
12—14, 78.
u SELING, o.c., nr 1298, 895, 1517.
95 Prepozyt kapituły łaskiej, erygowanej w 1525 r. przez
J. Łaskiego, nosił od 1531 r. tytuł infułata z prawem ubio-
rów i innych przywilejów biskupich; uposażony był na
dochodach kanonii oraz prebendy kolegiaty łęczyckiej fun-
dii Kołacin, zaś w 1614 r. prymas Baranowski inkorporo-
wał do tej prałatury łaskiej także i kanonię metropolital-
ną gnieźnieńską fundii Kłecko, co zatwierdził Ubrań VIII
w 1637 r.. Por. J. K. KOŁDOWSKI, Wiadomości o kościele
i injułacyi w Łasku, „Pamiętnik Religijno-Moralny”, seria
druga, t. VI, R. XX, 1860, seria nowa nr 11, marzec-listo-
pad, cz. 1, s. 481—526; — A. OTRĘBA, Dzieje niższych kole-
giów duchownych przy kolegiacie w Łasku 1525—1819 [w:]
Studia z Historii Kościoła w Polsce, t. II, Warszawa 1973.
S. 323—326.
115
Ii. 19c), Figurka anioła monstrancji w Połańcu, fragm.
U. 17. Fot. M. Woźniak.
du na dużą dojrzałość form kompozycji, trudną do
osiągnięcia we wczesnym stadium rozwoju osten-
soriów promienistych.
Poprawne datowanie tych zabytków byłoby jed-
nakże możliwe dopiero po uwzględnieniu okoliczności
ich fundacji. Monstrancja czerneńska ofiarowana
została przez Agnieszkę z Łęczyńskich Firlejową,
fundatorkę całego eremu erygowanego w 1631 roku.
Kościół konsekrowany był 26 września 1640 r., a w
kilka dni później ogłoszono dekret wieczystej klau-
zury. Fundatorka hojnie wyposażyła także kościół,
sprawiając nie tylko ołtarze, ale i komplet apara-
tów, m.in. srebrne tabernakulum, dwie złote puszki,
dwa srebrne kielichy, złoty relikwiarz św. Teresy,
osiem srebrnych lichtarzy, a także monstrancję za
niebagatelną sumę 1360 złp.; koszt ten wynikał z du-
żego zużycia srebra, jako że obiekt wykonany jest
w odlewie. Najprawdopodobniej wszystkie te sprzęty
znajdowały się w zakrystii kościelnej już w dniu
konsekracji, a najpóźniej przed śmiercią Firlejowej
w dniu 16 czerwca 1644 roku93. Na kryzie wybite są
dwa znaki: mocno zatarty, o zarysie szyszki pinii
używanej jako motyw znaku Augsburga oraz mono-
gram „MB”, odnoszący się najpewniej do Matthausa
Blanka (mistrza w latach 1615 do 1657), ew. Melchiora
Baira (1576—1634) lub może do Marxa Merzenbacha
(mistrza od ok. 1642)04.
Monstrancja w Łasku posiada w jednym z pól
stopy zamiast kwiatonu przeoczony przez inwenta-
ryzatorów herb Jelita. Umieszczony on jest w mał-
żowinowym kartuszu zwieńczonym infułą i pastora-
łem, a uzupełniony po bokach literami I R /P L/ S C,
odnoszącymi się do Jana Romiszewskiego (vel Remi-
szewskiego, Romiszowskiego), proboszcza-prepozyta
łaskiego, scholastyka krakowskiego, a zarazem ka-
nonika gnieźnieńskiego i łęczyckiego. Brak przy her-
bie liter odnoszących się do dwu ostatnich godności
nie pozwala uściślić datowania, gdyż te prebendy
inkorporowane były do prepozytury łaskiej bez osob-
nej prezenty95. Remiszewski, będąc już — od 1636 r.
— kanonikiem krakowskim i sekretarzem królewskim
uzyskał od Korabitów probostwo kolegiaty łaskiej,
na które został instalowany 30 września 1640 r., w
dwa miesiące później zaś uzyskał godność scholasty-
ka krakowskiego. Był bardzo czynny w pracach ka-
Z1ŃSKI, T. PRZYPKOWSKI, Warszawa 1962, s. 40, il. 349,
tu cała monstrancja datowana na ok. 1680 r. jako dar ka-
nonika sandomierskiego Pawła złomańskiego. Srebro zło-
cone z wyjątkiem tła w polach stopy, aplikowanych orna-
mentów, karnacji i skrzydeł w figurkach aniołów, główek
obręczy glorii; stopa repusowana, pozostałe partie, w
tym również plakiety i aplikowana dekoracja odlewane;
w koronie imitacje kamieni: białe, różowe, czerwone, nie-
bieskie i zielonkawe. H. 95,5; H. glorii 64,6; szer. max 38;
H. korony 19; rozpiętość stopy 28,4 X 23,5. Znakowana w kil-
ku miejscach cechą kontrybucyjną austriacką, jak w przyp.
90. Na kryzie stopy grawerowany napis: R:PAVLVS ZŁO-
MANSKI PLE:STRZ: EX LEGATO R:OLIM LAYRENT:
PATRVI SVI COMPARAVIT.
95 B.J. WANAT, Zakon Karmelitów Bosych w Polsce.
Klasztory karmelitów i karmelitanek bosych 1605—1975, Kra-
ków 1979, s. 303n; — tenże, Maryjne Sanktuarium Kar-
melitów Bosych w Czernej. Przewodnik, Kraków 1981, s.
12—14, 78.
u SELING, o.c., nr 1298, 895, 1517.
95 Prepozyt kapituły łaskiej, erygowanej w 1525 r. przez
J. Łaskiego, nosił od 1531 r. tytuł infułata z prawem ubio-
rów i innych przywilejów biskupich; uposażony był na
dochodach kanonii oraz prebendy kolegiaty łęczyckiej fun-
dii Kołacin, zaś w 1614 r. prymas Baranowski inkorporo-
wał do tej prałatury łaskiej także i kanonię metropolital-
ną gnieźnieńską fundii Kłecko, co zatwierdził Ubrań VIII
w 1637 r.. Por. J. K. KOŁDOWSKI, Wiadomości o kościele
i injułacyi w Łasku, „Pamiętnik Religijno-Moralny”, seria
druga, t. VI, R. XX, 1860, seria nowa nr 11, marzec-listo-
pad, cz. 1, s. 481—526; — A. OTRĘBA, Dzieje niższych kole-
giów duchownych przy kolegiacie w Łasku 1525—1819 [w:]
Studia z Historii Kościoła w Polsce, t. II, Warszawa 1973.
S. 323—326.
115