DOI Artikel:
Recenzje - Książki
DOI Artikel:Samonowicz, Hanna: Dwugłowy smok i kultura baroku w Czechach: Pavel Preiss, Boje s dvouhlavou sani. Frantis̆ek Antonin S̆pork a barokni kultura v Čechach, Vyšehrad - Praha 1981, ss. 291, il. 75
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48708#0156
RECENZJE — KSIĄŻKI
II. 1. Widok Kuksu, rysunek wg. ryciny M. H. Rentza. Repr. G. Kumorowicz
wg Preissa
prandiego, Jean Matheya, rytownika Michaela H.
Rentza, a częściowo także niemieckiego poety Johan-
na Chr. Guntera oraz Jana Sebastiana Bacha i An-
toniego Vivaldiego. Wyjątkowa na gruncie czeskim
edytorska działalność Sporka znalazła swój wyraz
w wydawnictwach naukowych, filozoficznych, reli-
gijnych, moralizatorskich, autobiograficznych oraz
ogromnej ilości druków ulotnych. Spork publikował
zarówno dzieła obce jak i ich tłumaczenia oraz teksty
pisane na jego zlecenie. Większość wymienionych tu
pozycji wydrukowano w prywatnej, po trzech zresz-
tą latach zamkniętej przez cenzurę kościelną, drukar-
ni w Lisie. Zaangażowani przez Sporka włoscy mu-
zycy — kompozytorzy i śpiewacy — występowali na
dwóch scenach operowych: w praskim pałacu i re-
zydencji w Kuksie. Z inicjatywy hrabiego powstało
wiele arii, pieśni łowieckich oraz szereg utworów
okazjonalnych.
W pierwszym rodziale, stanowiącym obszerne
wprowadzenie, Autor przedstawił m.in. rodowód hra-
biego, jego sytuację rodzinną i majątkową, początko-
wy okres działalności oraz wybrane, podporządkowa-
ne treści dalszych rozważań, fakty z późniejszego
etapu życia Sporka. Zaprezentował również związa-
nych z nim artystów oraz ludzi, którzy ukształtowali
w znacznym stopniu jego poglądy i zainteresowania.
W poczynionych na marginesie zebranych w tym
rozdziale informacji uwagach Autor uwzględnił nie
tylko charakterystykę bohatera książki, ale także sy-
tuację, w jakiej zrodził się konflikt z tytułowym
„dwugłowym smokiem”. Przyczyny tego konfliktu, jego
historia i skutki stanowią przedmiot dalszych roz-
ważań.
Źródłem walki Sporka z władzą świecką, którą
utożsamiał z władzą sądowniczą, były niesprawiedli-
we-— jego zdaniem — wyroki w procesach, jakie pro-
wadził z rodziną i sąsiadami przez całe niemal życie.
Przyczyna konfliktu z Kościołem leżała natomiast
w religijnych przekonaniach bohatera książki. Osten-
tacyjnie demonstrował on swoje sympatie dla inno-
wierców, interesował się czeską reformacją i zagra-
nicznym ruchem protestanckim, krytykował kler,
głównie jezuicki, za zeświecczenie i lekceważenie
zasad prawdziwej wiary. Znalazło to wyraz w reper-
tuarze wydawanych przez niego druków ulotnych
i książek. W drukarni w Lisie, a później w zagra-
nicznych oficynach wydawniczych, Spork publikował
dzieła kalwinów, anglikanów, jansenistów oraz pi-
sane na jego zlecenie, a często i z jego udziałem,
paszkwile i satyry na duchowieństwo i instytucje
kościelne. Istotną rolę odegrał w tej walce wymyślo-
ny przez hrabiego Herkomanus. Postać ta, będąca
uosobieniem wszelkiego zła i grzechu, stała się boha-
terem dwóch publikacji; jedna, Herkomanus Magnus,
dotyczyła nadużyć władzy sądowniczej, druga — Her-
komanus Clericorum —■ „nieprzyzwoistości osób du-
chownych”.
Podobną wymowę miały malowidła, rzeźby i wier-
szowane inskrypcje zdobiące niegdyś siedziby Sporka
w okolicach Lisy. Preiss omówił dvza zespoły archi-
148
II. 1. Widok Kuksu, rysunek wg. ryciny M. H. Rentza. Repr. G. Kumorowicz
wg Preissa
prandiego, Jean Matheya, rytownika Michaela H.
Rentza, a częściowo także niemieckiego poety Johan-
na Chr. Guntera oraz Jana Sebastiana Bacha i An-
toniego Vivaldiego. Wyjątkowa na gruncie czeskim
edytorska działalność Sporka znalazła swój wyraz
w wydawnictwach naukowych, filozoficznych, reli-
gijnych, moralizatorskich, autobiograficznych oraz
ogromnej ilości druków ulotnych. Spork publikował
zarówno dzieła obce jak i ich tłumaczenia oraz teksty
pisane na jego zlecenie. Większość wymienionych tu
pozycji wydrukowano w prywatnej, po trzech zresz-
tą latach zamkniętej przez cenzurę kościelną, drukar-
ni w Lisie. Zaangażowani przez Sporka włoscy mu-
zycy — kompozytorzy i śpiewacy — występowali na
dwóch scenach operowych: w praskim pałacu i re-
zydencji w Kuksie. Z inicjatywy hrabiego powstało
wiele arii, pieśni łowieckich oraz szereg utworów
okazjonalnych.
W pierwszym rodziale, stanowiącym obszerne
wprowadzenie, Autor przedstawił m.in. rodowód hra-
biego, jego sytuację rodzinną i majątkową, początko-
wy okres działalności oraz wybrane, podporządkowa-
ne treści dalszych rozważań, fakty z późniejszego
etapu życia Sporka. Zaprezentował również związa-
nych z nim artystów oraz ludzi, którzy ukształtowali
w znacznym stopniu jego poglądy i zainteresowania.
W poczynionych na marginesie zebranych w tym
rozdziale informacji uwagach Autor uwzględnił nie
tylko charakterystykę bohatera książki, ale także sy-
tuację, w jakiej zrodził się konflikt z tytułowym
„dwugłowym smokiem”. Przyczyny tego konfliktu, jego
historia i skutki stanowią przedmiot dalszych roz-
ważań.
Źródłem walki Sporka z władzą świecką, którą
utożsamiał z władzą sądowniczą, były niesprawiedli-
we-— jego zdaniem — wyroki w procesach, jakie pro-
wadził z rodziną i sąsiadami przez całe niemal życie.
Przyczyna konfliktu z Kościołem leżała natomiast
w religijnych przekonaniach bohatera książki. Osten-
tacyjnie demonstrował on swoje sympatie dla inno-
wierców, interesował się czeską reformacją i zagra-
nicznym ruchem protestanckim, krytykował kler,
głównie jezuicki, za zeświecczenie i lekceważenie
zasad prawdziwej wiary. Znalazło to wyraz w reper-
tuarze wydawanych przez niego druków ulotnych
i książek. W drukarni w Lisie, a później w zagra-
nicznych oficynach wydawniczych, Spork publikował
dzieła kalwinów, anglikanów, jansenistów oraz pi-
sane na jego zlecenie, a często i z jego udziałem,
paszkwile i satyry na duchowieństwo i instytucje
kościelne. Istotną rolę odegrał w tej walce wymyślo-
ny przez hrabiego Herkomanus. Postać ta, będąca
uosobieniem wszelkiego zła i grzechu, stała się boha-
terem dwóch publikacji; jedna, Herkomanus Magnus,
dotyczyła nadużyć władzy sądowniczej, druga — Her-
komanus Clericorum —■ „nieprzyzwoistości osób du-
chownych”.
Podobną wymowę miały malowidła, rzeźby i wier-
szowane inskrypcje zdobiące niegdyś siedziby Sporka
w okolicach Lisy. Preiss omówił dvza zespoły archi-
148