Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (47.1985)

KRONIKA


K. 1. Portret Bartłomieja Handla, 1578 (Muzeum
Narodowe w Warszawie). Fot. E. Witecki.

Pochodziły z początku lat czterdziestych XVI stulecia,
zamykały zaś wystawę prace z lat dziewięćdziesiątych
wieku XVIII. Datę początkową uzasadniało rozpow-
szechnienie się w tym czasie na Śląsku portretu jako
samodzielnego gatunku malarskiego. Za przyjęciem
cezury końcowej — niewątpliwie mniej czytelnej
i trudniejszej do określenia — przemawiało zjawisko
Powolnego zanikania w drugiej połowie XVIII wieku
dotychczasowej odrębności kulturowej regionu. W
dziedzinie sztuki zadecydowała o niej szczególna róż
norodność inspiracji, które — modyfikowane lub asy-
milowane przez tutejszych artystów — nadawały sztu-
ce tej prowincji pewien walor oryginalności. Pod ko-
niec XVIII stulecia natomiast, Śląsk, ujęty w karby
centralistycznego systemu administracji pruskiej, włą-
czył się silniej w nurt życia artystycznego tego pań-
stwa, z czego wynikało ujednolicenie i w pewnym
sensie ograniczenie oddziaływań innych ośrodków
twórczych.
Na wystawie pokazano sto czterdzieści osiem port-
retów, z których większość stanowi własność Muzeum
Narodowego we Wrocławiu, zaś czterdzieści jeden

obrazów wypożyczono z. instytucji muzealnych i koś-
cielnych na Śląsku oraz z Muzeów Narodowych w
Warszawie i Poznaniu, z Muzeum Sztuki w Łodzi
i Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu. Konser-
wację w pracowni wrocławskiego muzeum przepro-
wadziły Daniela Stankiewicz i Maria Regulińska z
zespołem.
Prezentowane dzieła podzielono na wystawie i w
katalogu na trzy grupy, wyodrębniając — zgodnie
z przynależnością stanową osób portretowanych —■
wizerunki władców, szlachty i mieszczan. Taka me-
toda uporządkowania materiału, przyjęta w systema-
tycznych opracowaniach portretu, miała również swe
uzasadnienie historyczne, gdyż formą rządów panu-
jącą w Europie do połowy wieku XVII była właśnie
monarchia stanowa, która po pokoju westfalskim w
1648 roku przerodziła się stopniowo w monarchię
absolutną. Rzeczowe, a nie chronologiczne ujęcie te-
matu pozwoliło przedstawić typy wizerunków cha-
rakterystyczne — niekiedy wręcz zastrzeżone ■— dla
reprezentantów poszczególnych stanów.
Wśród portretów władców znalazły się pochodzące
ze Śląska konterfekty cesarzy habsburskich oraz


U. 2. Bartłomiej Strobel, portret Marcina Opitza,
ok. 1638 (Biblioteka PAN w Gdańsku). Fot. E.
Witecki.

177