DOI Artikel:
Krzywka, Łukasz: "Portret dwóch me̜żczyzn": Franciszka Ksawergo Lampiego ze zbiorów wrocławskiego Muszeum Narodowego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.48708#0242
ŁUKASZ KRZYWKA
sejmowa skasowała noszone poprzednio naramienniki i inne
oznaki godności jako naruszające zasady równości wewnątrz-
stanowej7.
Wyjaśnić trzeba z kolei, komu właściwie mundur woje-
wódzki przysługiwał i w jakich okolicznościach był noszony.
Konstytucja sejmowa z roku 1776 stanowi, że Mundury nie
komu innemu nosić wolno będzie, tylko Senatorom, Ministrom,
miejsce y Radę, gdzie są Possesyonnatami, maiącym, y szlachcie
tychże Woyewództw8. Co się tyczy zaś okoliczności, to należy
sądzić, że były nimi wystąpienia oficjalne, przede wszystkim
sejmy.
Poszukując zatem przedstawionej na obrazie Lampiego
osoby wypadnie skupić się z jednej strony na świeckich dy-
gnitarzach województwa rawskiego, z drugiej zaś na delego-
wanych z togo województwa posłach na ostatnio sejmy Rze-
czypospolitej — w 1782, 1784, 1786 r., Sejm Czteroletni
i sejm grodzieński 1793 r. Jednak lektura zarówno spisów
posłów, jak i list kawalerów orderów polskich, pozwala stwier-
dzić, że nie było wśród posłów rawskich osoby wyróżnionej
widocznymi na obrazie orderami. Posiadali je natomiast dwaj
dygnitarze: wojewoda rawski-Bazyli Walicki (Św. Stanisława
od-1767 r., a Orła Białego od 1775 r.) oraz kasztelan rawski
Józef Andrzej Mikorski (św. Stanisława od 1779 r. i Orła
Białego od 1792 r.). W zbiorach Muzeum Narodowego w War-
szawie znajdują się liczne portrety rodziny Walickich z Małej
Wsi koło Grójca. Zespół ten obejmuje między innymi pięć,
różnej jakości, wizerunków Bazylego Walickiego9. Na
wszystkich występuje on w wojewódzkim mundurowym
fraku, dopuszczano bowiem i taką możliwość. Rysy twarzy
nie przypominają postaci z obrazu wrocławskiego, a co więcej -
zwykł on nosić pudrowane włosy z harcopfem.
Tak więc uwaga nasza skoncentrować się musi na postaci
kasztelana Józefa Mikorskiego, młodszego, jak można sądzić,
od wojewody o co najmniej dziesięciolecie10. Zarówno kaszte-
lanię rawską, jak i order Orła Białego Mikorski otrzymał
podczas Sejmu Czteroletniego (1791 kasztelania rawska, po-
przednio był posłem z ziemi gostynińskiej). Właśnie w czasie
tego sejmu strój polski zdobył ponownie popularność, prze-
ważnie, choć nie wyłącznie, w szeregacli stronnictwa postę-
powego, do którego kasztelan rawski się zaliczał. Renesans
kontusza wiązał się niewątpliwie z potrzebą patriotycznej
demonstracji, ale miał też i inny aspekt — wyrażał tendencje
demokratyczne i akcentował wewnątrzstanową równość.
Zgodnie z brzmieniem ustawy wprowadzenie mundurów wo-
jewódzkich miało przecież na celu: wychodzącym za granicę
pieniądzom niejaką uczynić tamę, a Stan Rycerski, y Senatorski
io przyzwoitey zachować dystynkcji, zaś takowe Mundury
z żadnego inszego Sukna robione być nie mają, tylko z krajo-
wego.11 Chodziło więc o ożywienie rzemiosła, a jednocześnie
o przebranie reprezentantów szlacheckiego narodu w stroje
II. 1. Franciszek Ksawery Lampi, portret Józefa i Jana Chry-
zostoma Mikorskich, Muzeum Narodozoe we Wrocławiu. Fot.
E. Wilecki
jednakowe nie tylko krojom, ale nawet gatunkiem materiału.
Demokratyzacji służyło także wspomniane już zniesienie
naramienników przy mundurach wojewódzkich. Fakt, że
mężczyzna ukazany na obrazie Lampiego nosi mundur w jego
najbardziej patriotycznej, kontuszowej wersji wydaj e się
dodatkowo wskazywać na osobę Mikorskiego, o którego po-
stawie politycznej świadczy nie tylko przynależność do
Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji 3 Maja, ale także
udział w spisku przedinsurekcyjnym12.
Uwzględniając hierarchiczny układ postaci na obrazie
oraz dzielący je — wnosząc ze strojów w jakich występują —
dystans pokolenia, w drugim z portretowanych widzieć należy
jedynego syna Józefa — Jana Chryzostoma Mikorskiego.
7 Yolumina Legum..., o.c., s. 980—981. Por. też: M. GUTKOWSKA-
-RYCHLEWSKA, Historia ubiorów, Wrocław 1968, s. 664.
8 Yolumina Legum..., o.c., s. 894.
9 WANIEWSKA, o.c., s. 153 i mi., tam też reprodukowane portrety
Bazylego Walickiego.
10 Wobec braku dat urodzin zarówno Bazylego Walickiego, jak
i Józefa Mikorskiego, opieram się na datach obejmowania przez nich urzę-
dów i funkcji publicznych.
11 Yolumina Legum,.., o.c., s. 894.
12 Dane biograficzne dotyczące Mikorskich podaje A. KOCISZEWSKI,
Mikorski Józef Andrzej [w:] PSJ3, t. XXI, Wrocław 1976, s. 163—164; —
T. ŻYCIILIŃSKI, Złota Księga szlachty polskiej, t. I. Poznań 1879, s. 207.
232
sejmowa skasowała noszone poprzednio naramienniki i inne
oznaki godności jako naruszające zasady równości wewnątrz-
stanowej7.
Wyjaśnić trzeba z kolei, komu właściwie mundur woje-
wódzki przysługiwał i w jakich okolicznościach był noszony.
Konstytucja sejmowa z roku 1776 stanowi, że Mundury nie
komu innemu nosić wolno będzie, tylko Senatorom, Ministrom,
miejsce y Radę, gdzie są Possesyonnatami, maiącym, y szlachcie
tychże Woyewództw8. Co się tyczy zaś okoliczności, to należy
sądzić, że były nimi wystąpienia oficjalne, przede wszystkim
sejmy.
Poszukując zatem przedstawionej na obrazie Lampiego
osoby wypadnie skupić się z jednej strony na świeckich dy-
gnitarzach województwa rawskiego, z drugiej zaś na delego-
wanych z togo województwa posłach na ostatnio sejmy Rze-
czypospolitej — w 1782, 1784, 1786 r., Sejm Czteroletni
i sejm grodzieński 1793 r. Jednak lektura zarówno spisów
posłów, jak i list kawalerów orderów polskich, pozwala stwier-
dzić, że nie było wśród posłów rawskich osoby wyróżnionej
widocznymi na obrazie orderami. Posiadali je natomiast dwaj
dygnitarze: wojewoda rawski-Bazyli Walicki (Św. Stanisława
od-1767 r., a Orła Białego od 1775 r.) oraz kasztelan rawski
Józef Andrzej Mikorski (św. Stanisława od 1779 r. i Orła
Białego od 1792 r.). W zbiorach Muzeum Narodowego w War-
szawie znajdują się liczne portrety rodziny Walickich z Małej
Wsi koło Grójca. Zespół ten obejmuje między innymi pięć,
różnej jakości, wizerunków Bazylego Walickiego9. Na
wszystkich występuje on w wojewódzkim mundurowym
fraku, dopuszczano bowiem i taką możliwość. Rysy twarzy
nie przypominają postaci z obrazu wrocławskiego, a co więcej -
zwykł on nosić pudrowane włosy z harcopfem.
Tak więc uwaga nasza skoncentrować się musi na postaci
kasztelana Józefa Mikorskiego, młodszego, jak można sądzić,
od wojewody o co najmniej dziesięciolecie10. Zarówno kaszte-
lanię rawską, jak i order Orła Białego Mikorski otrzymał
podczas Sejmu Czteroletniego (1791 kasztelania rawska, po-
przednio był posłem z ziemi gostynińskiej). Właśnie w czasie
tego sejmu strój polski zdobył ponownie popularność, prze-
ważnie, choć nie wyłącznie, w szeregacli stronnictwa postę-
powego, do którego kasztelan rawski się zaliczał. Renesans
kontusza wiązał się niewątpliwie z potrzebą patriotycznej
demonstracji, ale miał też i inny aspekt — wyrażał tendencje
demokratyczne i akcentował wewnątrzstanową równość.
Zgodnie z brzmieniem ustawy wprowadzenie mundurów wo-
jewódzkich miało przecież na celu: wychodzącym za granicę
pieniądzom niejaką uczynić tamę, a Stan Rycerski, y Senatorski
io przyzwoitey zachować dystynkcji, zaś takowe Mundury
z żadnego inszego Sukna robione być nie mają, tylko z krajo-
wego.11 Chodziło więc o ożywienie rzemiosła, a jednocześnie
o przebranie reprezentantów szlacheckiego narodu w stroje
II. 1. Franciszek Ksawery Lampi, portret Józefa i Jana Chry-
zostoma Mikorskich, Muzeum Narodozoe we Wrocławiu. Fot.
E. Wilecki
jednakowe nie tylko krojom, ale nawet gatunkiem materiału.
Demokratyzacji służyło także wspomniane już zniesienie
naramienników przy mundurach wojewódzkich. Fakt, że
mężczyzna ukazany na obrazie Lampiego nosi mundur w jego
najbardziej patriotycznej, kontuszowej wersji wydaj e się
dodatkowo wskazywać na osobę Mikorskiego, o którego po-
stawie politycznej świadczy nie tylko przynależność do
Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji 3 Maja, ale także
udział w spisku przedinsurekcyjnym12.
Uwzględniając hierarchiczny układ postaci na obrazie
oraz dzielący je — wnosząc ze strojów w jakich występują —
dystans pokolenia, w drugim z portretowanych widzieć należy
jedynego syna Józefa — Jana Chryzostoma Mikorskiego.
7 Yolumina Legum..., o.c., s. 980—981. Por. też: M. GUTKOWSKA-
-RYCHLEWSKA, Historia ubiorów, Wrocław 1968, s. 664.
8 Yolumina Legum..., o.c., s. 894.
9 WANIEWSKA, o.c., s. 153 i mi., tam też reprodukowane portrety
Bazylego Walickiego.
10 Wobec braku dat urodzin zarówno Bazylego Walickiego, jak
i Józefa Mikorskiego, opieram się na datach obejmowania przez nich urzę-
dów i funkcji publicznych.
11 Yolumina Legum,.., o.c., s. 894.
12 Dane biograficzne dotyczące Mikorskich podaje A. KOCISZEWSKI,
Mikorski Józef Andrzej [w:] PSJ3, t. XXI, Wrocław 1976, s. 163—164; —
T. ŻYCIILIŃSKI, Złota Księga szlachty polskiej, t. I. Poznań 1879, s. 207.
232