Instytut Sztuki (Warschau) [Editor]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Editor]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Editor]: Biuletyn Historii Sztuki (57.1995)

RECENZJE


II. 4. Jacopo da Ponte, zw. Bassano, "Studium do Nawiedzenia
NMP", rysunek, 1569. Ufficje, Florencja. Repr. wg "Jacopo
Bassano..."
III. 4. Jacopo da Ponte, known as Bassano, "Study for the
Visitation ofthe Holy Madonna", drawing, 1569. Uffizi,
Florence. Repr. according to "JacopoBassano..."

Na uwagę zasługuje jeszcze jedna grupa dzieł, która cie-
szyła się ogromnym zainteresowaniem i kolekcjonerów i
artystów: nokturn. Pojawia się on już w latach sześćdziesią-
tych. Problem ten ilustruje dobrze wystawa z Bassano del
Grappa na przykładzie Złożenia Chrystusa do grobu z 1564,
z Santa Maria in Vanzo w Padwie, czy słynnego Zwiastowa-
nia pasterzom z ok. 1575, znanego z wielu replik (m. in.
egzemplarz zNarodm Galerie wPradze)7 oraz Wizji Joachima
z Corsham Court, obrazu sygnowanego przez Jacopa i Fran-
cesca, a zawierającego wszystkie możliwe źródła światła
sztucznego (dwie świece, żagiew oświetlająca twarz - słynny
motyw rozpowszechniony przez obraz z Capodimonte w Ne-
apolu, pochodzący z kolekcji kardynała Farnese; na wystawie
była inna wersja tego tematu, należąca do jednego z nowojor-
skich antykwariatów) oraz światło naturalne (księżyca).
Tematy pasterskie, zwłaszcza w ujęciu nokturnowym,
zyskały wysokąocenę Niderlandczyków, którzy rozpoznawa-
li tutaj swoje idee w italskiej formie. Świadczą o tym liczne
ryciny Sadelera wg kompozycji Bassanów (il. 3) jak i opinie
Carela van Mandera, który właśnie stawiał wysoko nokturny
i sceny rodzajowe Bassanów.
Repliki i kopie wykonane według malowideł Jacopa,
względnie grafiki, upowszechniły idee bassanowskie na tere-
nie całej Europy, w tym Śląska, a nawet Północnej Polski
(Gdańsk), przygotowując grunt pod ekspansję caravaggioni-
zmu. W tym sensie uważna analiza zbiorów Europy
Środkowej może wyjaśnić wiele tajemnic z dziejów jej sie-
demnastowiecznej historii sztuki.
Wnioski jakie nasuwają się po obejrzeniu wystawy w
Bassano są następujące: spiritus movens tej wielopokolenio-
wej rodziny malarskiej był Jacopo da Ponte. To on tworzył
pomysły, co potwierdza Rearick i autorzy not katalogowych.
O powadze z jaką Jacopo traktował swą misję animatora
świ adczy studium do Nawiedzenia Marii z Ufficjów (il. 4), na
którym oprócz daty (1569) umieścił artysta napis: Nihil mihi
place[t], (Nic mi się nie podoba). Jest to niewątpliwie motto
Jacopa, ilustrujące niepokój twórczy oraz wolę nieustannego
poszukiwania.

Przypisy

1. JacopoBassano, c. 1510-1592. A cura di Beverly Louise
Brown e Paola Marini. Bassano del Grappa, Museo Civi-
co, 5 septembre - 6 dicembre 1992; katalog wystawy
włoskiej wydała Nuova Alfa Editoriale w Bolonii w 1992 r.
2. Jacopo Bassano e V incisione. La fortuna dell’arte bassa-
nesca nella grafica di riproduzione delXVIalXIXsecolo.
A cura di Enrica Pan e Michele Cordaro, Museo Civico
(di Bassano del Grappa) 5 septembre - 6 dicembre 1992,
Ghedina and Tassotti Editori srl. Bassano del Grappa
1992.
3. R. Rearick napisał swą rozprawę doktorską na temat
Jacopa dla Baltimore University w 1963 r.
4. Rearick wymienia Kuźnię Wulkana z Muzeum Narodo-
wego w Poznaniu (s. CLXXX), obraz (z ok. 1585) noszą-

cy podwójną sygnaturę: Jacopo e Francesco. Zdaniem
badacza autorem obrazu jest wyłącznie Francesco, imię
ojca miało jedynie podnieść wartość handlową obrazu.
5. Patrz aneks do wystawy Jacopa w Bassano del Grappa, s.
301-319.
6. M. MURARO, II libro secondo di Francesco e Jacopo
dal Ponte. Bassano 1992.
7. Jedna z kopii tego obrazu (pochodząca ze zbiorów Piniń-
skiego) znajduje się w PZS na Wawelu.
8. Godny odnotowania jest zespół grafik niderlandzkich (w
tym Sadelerów) według obrazów Bassanów, znajdujący
się w Bibliotece PAU w Krakowie; jest to jednakże zespół
XIX-wieczny, brak natomiast danych na temat obecności
tychże grafik we wcześniejszych kolekcjach.

140