DOI Heft:
Nr. 3-4
DOI Artikel:Jurczenko, Sergiej: Krzyżowe kościoły Ukrainy w pierwszej połowie XVII w.
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.48918#0305
KRZYŻOWE KOŚCIOŁY UKRAINY W PIERWSZEJ POŁOWIE XVII.
II. 11. Złoczów, fara, oh. cerkiew Zmartwychwstania, 1604-24, widok odpcl.-wsch.
III. 11. Zlochev (Złoczów), parish church, presently orthodox church
of the Resurrection, 1604-’24, south-east view
się stopniowo od wydłużonego prostokąta podstawy do
ośmiobocznego bębna. Arkady ramion transeptu są je-
szcze zbyt niskie, aby krzyż we wnętrzu był dobrze
czytelny. Osobliwością świątyni jest wieloboczna for-
ma zamknięć ramion transeptu. Przykładem krzyżowej
budowli kopułowej z transeptem, który przecina prezbi-
terium w miejscu połączenia z nawą, jest kościół bernar-
dyńskiego klasztoru w Sokalu (1604-19)8 (il. 2h, 7,12).
W planie ma formę krzyża, dobrze czytelną zarówno w
bryle, jak i we wnętrzu. Kopuła bez bębna jest ślepa,
całkowicie ukryta pod stromym dachem: nad nią na
zewnątrz wznosi się jedynie niewielka sygnaturka.
Rozwiązania z kopułą ponad skrzyżowaniem nie
zdobyły jednak popularności w sakralnej architekturze
XVII w. Dominująca stała się natomiast tendencja do
rozbudowy osi poprzecznej oraz zrównania jej pod
względem masy i znaczenia z osią podłużną. Stanowi
ona drugi kierunek transformacji świątyń z dwoma
symetrycznymi kaplicami.
Kościół par. w Brzeżanach (ok. 1610-1620 r.)9 (il.
2i, 5, 13) ma nawę i prezbiterium jednakowej szeroko-
ści. Kaplice transeptowe są zorientowane zgodnie z
podłużną osią kościoła, wyróżniając się poligonalnym
zamknięciem od wsch. Wraz z wielobocznie zamknię-
tym prezbiterium, tworzą one na zewnątrz masyw przy-
pominający trójapsydialny schemat architektury cer-
kiewnej. Kaplice mają po dwie kondygnacje, otwierają-
ce się do wnętrza szerokimi arkadami. O ile wewnątrz
autonomiczność kaplic jest całkowicie zachowana, w
bryle wyraźnie zaznaczają one ramiona łacińskiego
krzyża. W przyszłości wariant z kaplicami dwukon-
dygnacyjnymi nie zdobył popularności i nawet w pobli-
skim Buszczu (ukończ. 1644 r.) (il. 2j), gdzie ci sami
fundatorzy (Sieniawscy) i ci sami majstrzy, stawiali
nieco później kościół par., dostrzegamy wyraźny po-
wrót do ustalonej formy planu o prostokątnych kapli-
cach, na całej wysokości otwartych arkadami do na-
wy1 .
Dominikańską świątynię w Złotym Potoku budowa-
no w latach 1611-34 11 (il. 21). Wieloboczna forma
zamknięcia prezbiterium została powtórzona w zam-
knięciach kaplic, ale nie zostały one silniej zespolone w
jeden masyw z całym kościołem. Nakryte własnymi
dachami namiotowymi i zwieńczone sygnaturkami, od
początku stanowiły samodzielne bryły. Prezbiterium
kościoła par. w Podhajcach (bud. ok. 1634-43)12 (il. 2k,
14), podobnie jak w Złotym Potoku, zostało zamknięte
poligonalnie, i również jak tam, formę taką powtarzają
boczne ramiona krzyża. Wprawdzie kaplice otwierają
się do nawy dosyć wysokimi arkadami, ale ich stosun-
289
II. 11. Złoczów, fara, oh. cerkiew Zmartwychwstania, 1604-24, widok odpcl.-wsch.
III. 11. Zlochev (Złoczów), parish church, presently orthodox church
of the Resurrection, 1604-’24, south-east view
się stopniowo od wydłużonego prostokąta podstawy do
ośmiobocznego bębna. Arkady ramion transeptu są je-
szcze zbyt niskie, aby krzyż we wnętrzu był dobrze
czytelny. Osobliwością świątyni jest wieloboczna for-
ma zamknięć ramion transeptu. Przykładem krzyżowej
budowli kopułowej z transeptem, który przecina prezbi-
terium w miejscu połączenia z nawą, jest kościół bernar-
dyńskiego klasztoru w Sokalu (1604-19)8 (il. 2h, 7,12).
W planie ma formę krzyża, dobrze czytelną zarówno w
bryle, jak i we wnętrzu. Kopuła bez bębna jest ślepa,
całkowicie ukryta pod stromym dachem: nad nią na
zewnątrz wznosi się jedynie niewielka sygnaturka.
Rozwiązania z kopułą ponad skrzyżowaniem nie
zdobyły jednak popularności w sakralnej architekturze
XVII w. Dominująca stała się natomiast tendencja do
rozbudowy osi poprzecznej oraz zrównania jej pod
względem masy i znaczenia z osią podłużną. Stanowi
ona drugi kierunek transformacji świątyń z dwoma
symetrycznymi kaplicami.
Kościół par. w Brzeżanach (ok. 1610-1620 r.)9 (il.
2i, 5, 13) ma nawę i prezbiterium jednakowej szeroko-
ści. Kaplice transeptowe są zorientowane zgodnie z
podłużną osią kościoła, wyróżniając się poligonalnym
zamknięciem od wsch. Wraz z wielobocznie zamknię-
tym prezbiterium, tworzą one na zewnątrz masyw przy-
pominający trójapsydialny schemat architektury cer-
kiewnej. Kaplice mają po dwie kondygnacje, otwierają-
ce się do wnętrza szerokimi arkadami. O ile wewnątrz
autonomiczność kaplic jest całkowicie zachowana, w
bryle wyraźnie zaznaczają one ramiona łacińskiego
krzyża. W przyszłości wariant z kaplicami dwukon-
dygnacyjnymi nie zdobył popularności i nawet w pobli-
skim Buszczu (ukończ. 1644 r.) (il. 2j), gdzie ci sami
fundatorzy (Sieniawscy) i ci sami majstrzy, stawiali
nieco później kościół par., dostrzegamy wyraźny po-
wrót do ustalonej formy planu o prostokątnych kapli-
cach, na całej wysokości otwartych arkadami do na-
wy1 .
Dominikańską świątynię w Złotym Potoku budowa-
no w latach 1611-34 11 (il. 21). Wieloboczna forma
zamknięcia prezbiterium została powtórzona w zam-
knięciach kaplic, ale nie zostały one silniej zespolone w
jeden masyw z całym kościołem. Nakryte własnymi
dachami namiotowymi i zwieńczone sygnaturkami, od
początku stanowiły samodzielne bryły. Prezbiterium
kościoła par. w Podhajcach (bud. ok. 1634-43)12 (il. 2k,
14), podobnie jak w Złotym Potoku, zostało zamknięte
poligonalnie, i również jak tam, formę taką powtarzają
boczne ramiona krzyża. Wprawdzie kaplice otwierają
się do nawy dosyć wysokimi arkadami, ale ich stosun-
289