DOI issue:
Nr. 1
DOI article:Kozakiewiczowa, Helena: Renesansowe nagrobki piętrowe w Polsce
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.38030#0016
HELENA KOZAKIEWICZOWA
II. 2. Nagrobek Tomasza i Jakuba Sobockich w
koło Łowicza. (Fot. E. Kozłowska-Tomczyk, zb.
określony typ obramienia i dekoracji, jak i układy
postaci. Nagrobek piętrowy w swym rozwoju nie da
się oczywiście oderwać od rozwoju nagrobka poje-
dynczego, z którym wiązać go będą poszczególne ele-
menty obramienia, jakie wzbogaca zazwyczaj i roz-
wija, a nadto typy postaci i dekoracja ornamentalna.
Na te momenty, ważne dla wiązania nagrobków pię-
trowych w grupy, ich datowania i atrybucji — będę
starała się zwrócić uwagę w niniejszym artykule.
Celem artykułu jest zebranie i wstępne uporząd-
kowanie renesansowych nagrobków piętrowych w Pol-
sce. Przy pracy tej natrafiłam na różne trudności,
1. Najwcześniejszą grupę nagrobków
piętrowych wydzielić można w połowie
w. XVI. Należą do niej nagrobki ry-
cerskie: Tomasza i Jakuba Sobockich
w Sobocie k. Łowicza, Mikołaja i Pio-
tra Firlejów w kościele Dominikanów
w Lublinie oraz Jana i Janusza Koście-
leckich w Kościelcu k. Inowrocławia.
Obie wnęki są tu prostokątne, dolną
ujmują po bokach odwrócone konsole
z liściem akantu, górną — zdwojone
pilastry jońskie z ornamentem kande-
labrowym; każdą z wnęk wieńczy bel-
kowanie z motywem ząbkowania w
gzymsie. Cokół z tablicą inskrypcyjną
pośrodku ma po bokach służące za po-
stument konsol występy ozdobione kar-
tuszami herbowymi. W zwieńczeniu
druga tablica inskrypcyjną ujęta z bo-
ków i u góry ozdobnymi ślimacznica-
mi i wicią roślinną. We wnękach na pochylonych pły-
tach wypukło rzeźbione postacie zmarłych rycerzy,
zwróconych bokiem ku widzowi, wspartych górną
częścią ciała na poduszkach, wspierają się na łokciach
lub opierają na ręku głowę. Nogi swobodnie poruszo-
ne, mniej lub więcej zgięte w kolanach. W ręku prze-
ważnie drzewce chorągwi, na którego tle ponad no-
gami kartusz herbowy i hełm.
Nagrobek Sobockich (il. 2) jest pierwszym znanym
nagrobkiem piętrowym w Polsce. Funduje go w ma-
łym kościele wiejskim w Sobocie kanclerz Tomasz
Sobocki ojcu Tomaszowi (zm. 1527) i bratu Jakubowi
mające swe źródło m. i. i w tym, że
nie wszystkie zabytki zdążyłam po-
znać z autopsji. Dlatego zagadnienia
materiału nie będą tu uwypuklone we
właściwy sposób. Również nie będą
rozwiązane i trudności spowodowane
nierzadkim przekształceniem i przebu-
dowaniem nagrobków z biegiem wie-
ków, z zatratą ich pierwotnej postaci
Szczegółowsze prace na temat poszcze-
gólnych pomników nagrobnych lub
ich grup tym bardziej przynieść win-
ny poprawki i zmiany w naszkicowa-
nym niżej obrazie rozwoju nagrobka
piętrowego. W tej pierwszej próbie do-
tyczącej mało opracowanego materiału
szczególnie odczuwałam dotychczasowy
brak prac tego rodzaju.
*
* *
6
II. 2. Nagrobek Tomasza i Jakuba Sobockich w
koło Łowicza. (Fot. E. Kozłowska-Tomczyk, zb.
określony typ obramienia i dekoracji, jak i układy
postaci. Nagrobek piętrowy w swym rozwoju nie da
się oczywiście oderwać od rozwoju nagrobka poje-
dynczego, z którym wiązać go będą poszczególne ele-
menty obramienia, jakie wzbogaca zazwyczaj i roz-
wija, a nadto typy postaci i dekoracja ornamentalna.
Na te momenty, ważne dla wiązania nagrobków pię-
trowych w grupy, ich datowania i atrybucji — będę
starała się zwrócić uwagę w niniejszym artykule.
Celem artykułu jest zebranie i wstępne uporząd-
kowanie renesansowych nagrobków piętrowych w Pol-
sce. Przy pracy tej natrafiłam na różne trudności,
1. Najwcześniejszą grupę nagrobków
piętrowych wydzielić można w połowie
w. XVI. Należą do niej nagrobki ry-
cerskie: Tomasza i Jakuba Sobockich
w Sobocie k. Łowicza, Mikołaja i Pio-
tra Firlejów w kościele Dominikanów
w Lublinie oraz Jana i Janusza Koście-
leckich w Kościelcu k. Inowrocławia.
Obie wnęki są tu prostokątne, dolną
ujmują po bokach odwrócone konsole
z liściem akantu, górną — zdwojone
pilastry jońskie z ornamentem kande-
labrowym; każdą z wnęk wieńczy bel-
kowanie z motywem ząbkowania w
gzymsie. Cokół z tablicą inskrypcyjną
pośrodku ma po bokach służące za po-
stument konsol występy ozdobione kar-
tuszami herbowymi. W zwieńczeniu
druga tablica inskrypcyjną ujęta z bo-
ków i u góry ozdobnymi ślimacznica-
mi i wicią roślinną. We wnękach na pochylonych pły-
tach wypukło rzeźbione postacie zmarłych rycerzy,
zwróconych bokiem ku widzowi, wspartych górną
częścią ciała na poduszkach, wspierają się na łokciach
lub opierają na ręku głowę. Nogi swobodnie poruszo-
ne, mniej lub więcej zgięte w kolanach. W ręku prze-
ważnie drzewce chorągwi, na którego tle ponad no-
gami kartusz herbowy i hełm.
Nagrobek Sobockich (il. 2) jest pierwszym znanym
nagrobkiem piętrowym w Polsce. Funduje go w ma-
łym kościele wiejskim w Sobocie kanclerz Tomasz
Sobocki ojcu Tomaszowi (zm. 1527) i bratu Jakubowi
mające swe źródło m. i. i w tym, że
nie wszystkie zabytki zdążyłam po-
znać z autopsji. Dlatego zagadnienia
materiału nie będą tu uwypuklone we
właściwy sposób. Również nie będą
rozwiązane i trudności spowodowane
nierzadkim przekształceniem i przebu-
dowaniem nagrobków z biegiem wie-
ków, z zatratą ich pierwotnej postaci
Szczegółowsze prace na temat poszcze-
gólnych pomników nagrobnych lub
ich grup tym bardziej przynieść win-
ny poprawki i zmiany w naszkicowa-
nym niżej obrazie rozwoju nagrobka
piętrowego. W tej pierwszej próbie do-
tyczącej mało opracowanego materiału
szczególnie odczuwałam dotychczasowy
brak prac tego rodzaju.
*
* *
6