Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (17.1955)

KAROL LEWICKI

O MALARZACH KRAKOWSKICH W METRYKACH STUDENTÓW
U. J. W XVIII W.

Do ogłoszonej na łamach Biuletynu Historii Sztu-
ki 1 rozprawy dr Mirosławy Chamcówny Wałka mala-
rzy krakowskich o wyzwolenie spod praw cechowych
chciałbym dorzucić parę uwag i uzupełnień, a w łącz-
ności z tym podać nazwiska malarzy krakowskich,
którzy przypuszczeni do praw przysługujących oso-
bom związanym z uniwersytetem, wpisali się na kar-
tach Albumu Studiosorum U. J. w okresie 1747—1775 2.
Pierwsze wpisy miały miejsce dnia 21 'kwietnia 1747;
poprzedziły ten fakt dwuletnie z górą starania kon-
gregacji malarskiej, która uzyskała najpierw wstępną
zgodę rektora Pałaszowskiego (15.1.1745) a potem po-
twierdzenie króla Augusta III (5.XII.1746) 3. W opar-
ciu o powyższe kongregacja malarzy krakowskich zo-
stała ostatecznie dopuszczona do wspomnianego wpi-
su w dniu 21 kwietnia 1747 r.4.
Fakt wpisu 15 członków cechu i zarazem złożenie
przez nich przysięgi nie może oczywiście świadczyć
o tym, iż wszyscy jego członkowie dokonali tej for-
malności, być może, że było .ich więcej5. Otóż w wspo-
mnianym dniu wpisali się: starszy cechu, florentczyk
Dominik Maria Mangini, Krzysztof Sikorski, Krzysz-
tof Lisowski (co obaj wpisali po polsku „malarz kra-
kowski“), nazwiska dalszych wpisała jedna .ręka (być
może notariusza uniwersyteckiego i po łacinie) i byli
to: Andrzej Cengler6, Jan Albrykiew'icz 7, Bonawen-
tura Batkowski, Marcin Stachowicz, Jan Chodejow-
ski8, Wawrzyniec Brocki, Gabriel Dorajski, Łukasz
Orłowski, Józef Komoniecki, Piotr Papuciński, Jan
Klimecki i Paweł Gołębiowski. Jeszcze w tym samym
półroczu (letnim 1747 r.) wpisali się: Mikołaj Janow-
ski 9, Mikołaj Steykowski, w zimowym półroczu tegoż
roku: Franciszek Romanowski, Mikołaj Zieleński, Ma-
ciej (syn Jakuba) Szulieński i Kazimierz (syn Łukasza)
Brocki. W trzy lata potem w półroczu letnim 1750 wpi-
sał się Józef (syn Urbana) Kapaczeński notowany ja-
ko malarz-pozłotnik. Zapoczątkował on serię malarzy,
którzy wbrew spełnianemu dotąd obowiązkowi, prze-
stali składać przysięgę. Z kolei w półroczu letnim
1758 r. wpisał się Karol Wąchowski, a w następnym
roku, również w półroczu letnim — Maciej Różański
i Stanisław Karbowski; o tych trzech brak w Albumie
adnotacji co do ich pochodzenia. W półroczu zimowym

1 R. XVI (1954), nr 2, s. 215—234.
2 Archiwum U. J., rkps nr 367, s. 166, 170, 171, 187,
227, 234, 243, 244, 247, 253, 254, 273, 284, 306, 323.
3 Rastawiecki E., Słownik malarzów polskich..., III,
Warszawa 1854, s. 435—445, oraz Archiwum U. J., dy-
plom pergaminowy nr 700 (dawna sygn. 14.058).
4 Archiwum U. J., rkps nr 22, s. 194. Uchwała za-
padła 21.IV.1747 w obecności rektora, profesorów Sta-
nisława Mamczyńskiego, Wojciecha Micińskiego i no-
tariusza akt rektorskich prof. Kazimierza Jarmundo-
wicza.
5 Np. Rastawiecki wymienia członka kongregacji

1760 r. wpisał się Walenty (syn Jana) Janowski pocho-
dzący z terenu województwa krakowskiego, dalej Jan
(syn Tomasza) Staszowski, mieszkaniec Piły i krako-
wianin Andrzej (syn Józefa — wymienionego wyżejr
Komoniecki, dalej Morawianin Jan Neinderffer Go-
rius i pochodzący z Sandomierza Benedykt (syn Kazi-
mierza) Sochacki. Dalszymi byli w półroczu letnim 1761
Kazimierz (syn Jana) Mołodziński z terenu wojewódz-
twa krakowskiego, w półroczu zimowym 1762 Wincen-
ty (syn Łukasza) Orłowski, Wojciech (syn Jana) Ga-
jecki (wpisano „mayster konsztu malarskiego'1) i Jan
(syn Marcina) Remiaszowski. W zimowym półroczu
1766 przybyli: pochodzący z Podola Antoni Dąbrow-
ski, a z Krakowskiego — Wojciech Poziemski, Szymon
Orlicki, Stanisław Mogilański i Ludwik Batkowski.
W półroczu zimowym 1767 pojawił się wśród mala-
rzy krakowskich drugi Włoch, mediolańczyk Jan (syn
Dominika) Merlini (wpis własnoręczny), po nim w pół-
roczu letnim 1773 — Kazimierz (syn Józefa) Sławski,
w półroczu zimowym 1775 — Tomasz10 Popławski
i Jan Gawęcki. Byli to ostatni malarze, jacy wpisali
się na końcowych dla XVIII w. kartach Albumu Stu-
diosorum, obejmującego (z pewnymi lukami) lata od
1720 do 1780 r.
Wśród tych 43 cytowanych nazwisk malarzy trud-
no dopatrzyć się głośniejszych mistrzów. Posiłkując
się słownikiem Rastawieckiego widzimy wśród nich
kilku organizatorów życia cechowego, np. Albrychto-
wicz, Cengler, Józef Komoniecki, Mangini, Romanow-
ski, Stachowicz. Kilku innych reprezentowało głównie
malarstwo kościelne, jak np. Paweł Gołębiowski, twór-
ca szeregu obrazów w karmelickim kościele w Czer-
nej, Mikołaj Janowski (obrazy w katedrze wawelskiej,
w Tyńcu i w Podegrodziu k. Starego Sącza), Kazi-
mierz Mołodziński (obrazy u krakowskich dominika-
nów), Jan Neinderffer (malowanie kolegiaty w Woj-
niczu), Łukasz Orłowski (uprawiał malarstwo histo-
ryczne, portretowe i kościelne — szereg obrazów w za-
krystii katedry łać. we Lwowie), Wojciech Poziemski
(obrazy w kościele w Kalwarii Zebrzydowskiej). O sze-
regu innych przeważnie głucho, brak zupełny wiado-
mości o ich twórczości i kolejach życia.

Stanisława Rzepę, którego nie ma w Albumie Studio-
sorum.
6 Rastawiecki, jw., s. 154 i 155 „Cencler" wzgl.
„Cenkler".
7 Rastawiecki, jw., s. 107 „Albrychtowicz".
8 Rastawiecki, jw., s. 233 i 234 „Hodejowski".
9 W Albumie Studiosorum „Janowska" (!), miał on
być razem z Janem Neinderfferem autorem dekora-
cyjnej strony kanonizacji św. Jana Kantego w Kra-
kowie.
10 W rękopisie poprzednio wpisano „Józef".

264