DOI issue:
Nr. 2
DOI article:Kronika Stowarzyszenia Historykow Sztuki
DOI article:Rylska, Irena: Zamek w Książu k. Wałbrzycha: (streszczenie referatu wygłoszonego na zebraniu naukowym Oddziału Wrocławskiego w dniu 27.IV.1953 r.)
DOI article:Narębski, Stefan: Autorstwo i treść domniemanego portretu Szczęsnego Potockiego z rodziną
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.38030#0302
KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI
a narastające z biegiem czasu par-
tie stanowią odrębne całości. Do
romańskiego trzonu zamku piastow-
skiego dobudowywano w miarę po-
trzeby nowe skrzydła, a stare par-
tie ustępowały nowym.
Najświetniejszy okres w dziejach
Książa obejmuje łata 1718—1734
i przypada na czasy Konrada Ma-
ksymiliana. W tym to okresie prze-
budowano zamek w stylu baroko-
wym. Przebudowę powierzono archi-
tektowi ze Świdnicy Feliksowi Ham-
merschmidtowi. Okres jego pracy w
Książu obejmuje lata 1718—1734
i dzieli się na dwie fazy. Pierwsza
faza 1718—24, to przekształcenie te-
renu zamkowego, przebudowanie
budynku biblioteki i wschodniej fa-
sady zamkowej. W drugiej fazie do
roku 1734 następuje budowa letnie-
go domu, w roku 1883 przebudowa-
nego na. grobowiec i kaplicę rodową.
Najbardziej indywidualnym tworem
Hammers,chmidta jest ryzalit elewa-
cji wschodniej. Nad artystyczną o-
prawą wnętrza zamku pracowali:
malarz A. F. Scheffler, sztukator
Ramelli i Provisore, rzeźbiarz J. J.
Schenck.
Na twórczość architektoniczną
Hammerschmidta złożyły się pow-
szechne wówczas na Śląsku wpływy
wiedeńsko-czeskie w połączeniu z
rodzimym barokiem śląskim, wi-
docznym zwłaszcza w charaktery-
stycznym wertykalnym i płaszczyz-
nowym ujęciu bryły i elewacyj
zamku, różniącym go od dekoracyj-
ności, malowniczości i horyzontal-
ności baroku wiedeńskiego.
STEFAN NARĘBSKI
AUTORSTWO I TREŚĆ DOMNIEMANEGO PORTRETU SZCZĘSNEGO POTOCKIEGO
Z RODZINĄ
(Streszczenie referatu wygłoszonego na zebraniu naukowym Oddziału Pomorskiego w dniu 27.11.1953 r.)
Czytając książkę Stanisława Wa-
sylewskiego Portrety Pań Wytwor-
nych wydaną we Lwowie u Alten-
berga w okresie międzywojennym
zauważyłem zbieżność jednej z za-
mieszczonych w książce ilustracji ze
znanym mi sztychem barwnym M.
Boviego.
Ilustrację, o której mowa, podaje
Wasylewski jako portret Szczęsnego
Potockiego z żoną i dziećmi. W wy-
daniu z 1924 r. poza lakonicznym
podpisem pod reprodukcją — „Szczę-
sny Potocki z żoną i dziećmi11, w spi-
sie rycin podano, że jest to obraz o-
lejny, fot. A. Pawlikowski Kraków.
Stąd wniosek, że obraz musiał się
znajdować w Polsce.
Bliższe porównanie sztychu z re-
produkcją zamieszczoną w książce
Wasylewskiego pozwala stwierdzić,
II. 1. M. Boni wg Angeliki Kauf-
fmann, portret króla Sycylii Ferdy-
nanda IV z rodziną.
że sztych jest wykonany z reprodu-
kowanego obrazu i że przedstawia
króla Obojga Sycylii Ferdynanda IV
i królowę Marię Karolinę; sztycho-
wał M. Bovi według Angeliki
Kauffmann.
Omawiany sztych barwny, punk-
towany, jest pięknym okazem sztuki
graficznej z okresu największego jej
rozkwitu w Anglii, o wym. 60X53
cm, posiada podpis u dołu z lewej
Angelica Kauffmann R. A. pinx.,
z prawej M. Bovi skulp. late pupil to
F. Bartolozzi R. A. Podpis pod szty-
chem głosi: ALLE MAESTA di Fer-
dinando IV RE DELLE SICILIE e
di GERUZALEMME &. c& c&. c. e
di Maria Carolina REGINA. W środ-
ku herb królewski. Nie ulega zatem
wątpliwości, kto reprodukowany u
Wasylewskiego obraz malował i co
ten obraz przedstawia.
W ten sposób dało się zidentyfi-
kować autorstwo obrazu wybitnej
i głośnej w świecie malarki, obra-
zu, chociaż treścią z Polską nie
związanego, przecież znajdującego
się może do dziś w Polsce. Zasta-
nawiające jest nierozpoznanie autor-
stwa Angeliki Kauffmann ze wzglę-
du na bardzo wyraźny charakter jej
maniery wyrażony w tym obrazie,
widoczny w wyraźnych wpływach
angielskich, w pewnych typowych
dla niej chwytach kompozycyjnych
czy nawet akcesoriach (jak np. da-
ma grająca na harfie).
Zastanawiające jest podanie tego
obrazu przez Wasylewskiego, które-
mu doradzał J. Mycielski, jako por-
tretu Szczęsnego Potockiego z rodzi-
ną bez żadnych uzasadnionych da-
nych, mimo że w obrazie przedsta-
wiony jest wózek z herbem zwień-
czonym koroną królewską. Szczegół
ten, niewidoczny na reprodukcji,
był chyba dostatecznie wyraźny w
oryginale.
Wracając do oryginału można su-
ponować, że musiał on powstać w
osiemdziesiątych latach XVIII wie-
ku, kiedy portretowany król miał
około 30 lat i kiedy (wg Thieme-
Beckera) Angelika Kauffmann miesz-
kała w Rzymie i często zaglądała
do Neapolu, gdzie zbliża się do dwo-
ru i uczy księżniczki. Był to okres
szczytowej sławy Angeliki Kauff-
mann. Sztych wykonał Bovi — u-
czeń sławnego Bartolozziego.
Thieme-Becker podaje, że z obra-
zów Angeliki Kauffmann sztycho-
wali: Bartolozzi, W. Dickinson, E.
Gaujean, R. Morghen, W. Ryland,
G. Skorodumoff, B. Smith, F.
Wrenk, G. Zucchi. Spis nie wymie-
nia autora omawianego sztychu M.
Boviego; natomiast w artykule o
II. 2. Angelika Kauffmann, portret
króla Sycylii Ferdynanda IV z ro-
dziną.
282
a narastające z biegiem czasu par-
tie stanowią odrębne całości. Do
romańskiego trzonu zamku piastow-
skiego dobudowywano w miarę po-
trzeby nowe skrzydła, a stare par-
tie ustępowały nowym.
Najświetniejszy okres w dziejach
Książa obejmuje łata 1718—1734
i przypada na czasy Konrada Ma-
ksymiliana. W tym to okresie prze-
budowano zamek w stylu baroko-
wym. Przebudowę powierzono archi-
tektowi ze Świdnicy Feliksowi Ham-
merschmidtowi. Okres jego pracy w
Książu obejmuje lata 1718—1734
i dzieli się na dwie fazy. Pierwsza
faza 1718—24, to przekształcenie te-
renu zamkowego, przebudowanie
budynku biblioteki i wschodniej fa-
sady zamkowej. W drugiej fazie do
roku 1734 następuje budowa letnie-
go domu, w roku 1883 przebudowa-
nego na. grobowiec i kaplicę rodową.
Najbardziej indywidualnym tworem
Hammers,chmidta jest ryzalit elewa-
cji wschodniej. Nad artystyczną o-
prawą wnętrza zamku pracowali:
malarz A. F. Scheffler, sztukator
Ramelli i Provisore, rzeźbiarz J. J.
Schenck.
Na twórczość architektoniczną
Hammerschmidta złożyły się pow-
szechne wówczas na Śląsku wpływy
wiedeńsko-czeskie w połączeniu z
rodzimym barokiem śląskim, wi-
docznym zwłaszcza w charaktery-
stycznym wertykalnym i płaszczyz-
nowym ujęciu bryły i elewacyj
zamku, różniącym go od dekoracyj-
ności, malowniczości i horyzontal-
ności baroku wiedeńskiego.
STEFAN NARĘBSKI
AUTORSTWO I TREŚĆ DOMNIEMANEGO PORTRETU SZCZĘSNEGO POTOCKIEGO
Z RODZINĄ
(Streszczenie referatu wygłoszonego na zebraniu naukowym Oddziału Pomorskiego w dniu 27.11.1953 r.)
Czytając książkę Stanisława Wa-
sylewskiego Portrety Pań Wytwor-
nych wydaną we Lwowie u Alten-
berga w okresie międzywojennym
zauważyłem zbieżność jednej z za-
mieszczonych w książce ilustracji ze
znanym mi sztychem barwnym M.
Boviego.
Ilustrację, o której mowa, podaje
Wasylewski jako portret Szczęsnego
Potockiego z żoną i dziećmi. W wy-
daniu z 1924 r. poza lakonicznym
podpisem pod reprodukcją — „Szczę-
sny Potocki z żoną i dziećmi11, w spi-
sie rycin podano, że jest to obraz o-
lejny, fot. A. Pawlikowski Kraków.
Stąd wniosek, że obraz musiał się
znajdować w Polsce.
Bliższe porównanie sztychu z re-
produkcją zamieszczoną w książce
Wasylewskiego pozwala stwierdzić,
II. 1. M. Boni wg Angeliki Kauf-
fmann, portret króla Sycylii Ferdy-
nanda IV z rodziną.
że sztych jest wykonany z reprodu-
kowanego obrazu i że przedstawia
króla Obojga Sycylii Ferdynanda IV
i królowę Marię Karolinę; sztycho-
wał M. Bovi według Angeliki
Kauffmann.
Omawiany sztych barwny, punk-
towany, jest pięknym okazem sztuki
graficznej z okresu największego jej
rozkwitu w Anglii, o wym. 60X53
cm, posiada podpis u dołu z lewej
Angelica Kauffmann R. A. pinx.,
z prawej M. Bovi skulp. late pupil to
F. Bartolozzi R. A. Podpis pod szty-
chem głosi: ALLE MAESTA di Fer-
dinando IV RE DELLE SICILIE e
di GERUZALEMME &. c& c&. c. e
di Maria Carolina REGINA. W środ-
ku herb królewski. Nie ulega zatem
wątpliwości, kto reprodukowany u
Wasylewskiego obraz malował i co
ten obraz przedstawia.
W ten sposób dało się zidentyfi-
kować autorstwo obrazu wybitnej
i głośnej w świecie malarki, obra-
zu, chociaż treścią z Polską nie
związanego, przecież znajdującego
się może do dziś w Polsce. Zasta-
nawiające jest nierozpoznanie autor-
stwa Angeliki Kauffmann ze wzglę-
du na bardzo wyraźny charakter jej
maniery wyrażony w tym obrazie,
widoczny w wyraźnych wpływach
angielskich, w pewnych typowych
dla niej chwytach kompozycyjnych
czy nawet akcesoriach (jak np. da-
ma grająca na harfie).
Zastanawiające jest podanie tego
obrazu przez Wasylewskiego, które-
mu doradzał J. Mycielski, jako por-
tretu Szczęsnego Potockiego z rodzi-
ną bez żadnych uzasadnionych da-
nych, mimo że w obrazie przedsta-
wiony jest wózek z herbem zwień-
czonym koroną królewską. Szczegół
ten, niewidoczny na reprodukcji,
był chyba dostatecznie wyraźny w
oryginale.
Wracając do oryginału można su-
ponować, że musiał on powstać w
osiemdziesiątych latach XVIII wie-
ku, kiedy portretowany król miał
około 30 lat i kiedy (wg Thieme-
Beckera) Angelika Kauffmann miesz-
kała w Rzymie i często zaglądała
do Neapolu, gdzie zbliża się do dwo-
ru i uczy księżniczki. Był to okres
szczytowej sławy Angeliki Kauff-
mann. Sztych wykonał Bovi — u-
czeń sławnego Bartolozziego.
Thieme-Becker podaje, że z obra-
zów Angeliki Kauffmann sztycho-
wali: Bartolozzi, W. Dickinson, E.
Gaujean, R. Morghen, W. Ryland,
G. Skorodumoff, B. Smith, F.
Wrenk, G. Zucchi. Spis nie wymie-
nia autora omawianego sztychu M.
Boviego; natomiast w artykule o
II. 2. Angelika Kauffmann, portret
króla Sycylii Ferdynanda IV z ro-
dziną.
282