Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (17.1955)

KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI

STRESZCZENIA

ANNA OROSZ

GOTYCKA POLICHROMIA W KOŚCIELE W STRZELCACH ŚWIDNICKICH

(Streszczenie referatu wygłoszonego na zebraniu naukowym Oddziału Wrocławskiego w dniu 16.III.1953 r.)

Pierwszą wzmiankę o kościółku
gotyckim w Strzelcach spotykamy
w dziesiątym rejestrze nuncjusza
Gełhardusa z r. 1335. Podczas prae
restauratorskich w r. 1900 odkryto
w nim średniowieczną polichromię,
która znajdowała się pod barokowy-
mi malowidłami. Polichromia ta
przedstawia życie i mękę Chry-
stusa, sceny z życia Marii, ilustra-
cje legend i przypowieści oraz po-
piersia proroków. Poszczególne sce-
ny malowideł występują w trzech
strefach oddzielonych od siebie pa-
sami o ornamentyce geometrycznej;
prócz tego ornamenty roślinne lub
motywy architektoniczne dzielą stre-
fy na liczne kwatery.
Polichromię strzelecką charakte-
ryzuje styl linearno-graficzny, zbli-
żający ją silnie do produkcji minia-
torskiej, która dostarczyła niewąt-
pliwie wiele tematów do ich kompo-
zycji. Malowidła zostały wykonane,
być może, techniką powszechnie sto-
sowaną w średniowieczu począwszy
od XII w., a polegającą na tym, że
artysta posługiwał się farbami mie-
szanymi z wapnem i nakładał je dla
namalowania konturu na mokrą za-
prawę, równocześnie stosując tem-
perę na wyschniętym gruncie. O za-
stosowaniu tej techniki w malowi-
dłach strzeleckich świadczyłyby do-
brze zachowane kontury obrazów,
przy wyblakłych i często słabo wi-
docznych barwach wypełniających
kontury, utrzymanych przeważnie w
tonach niebieskich, zielonych, żół-
tych lub szarych.
Malowidła strzeleckie charaktery-
zuje przede wszystkim dekoracyj-
ność, która przejawia się w bogatym
stosowaniu ozdób roślinnych, opra-
cowanych w sposób różnorodny. Wi-
dzimy np. drzewa ujęte według tra-
dycji romańskich, a także roślinność
oddaną bardziej naturalistycznie.
Przykład innego rodzaju ujęcia or-
namentalnego daje na ścianie obraz
tęczy, w którym wyraziła się cała
bogata fantazja malarza. Jest to mo-


Przybicie do Krzyża i Ukrzyżowanie, fragment polichromii w kościele
w Strzelcach Świdnickich

ty w przedstawiający jakieś dziwne
potwory — splot kształtów zwierzę-
cych i roślinnych. Kompozycja ta
mówi o pokrewieństwie z produkcją
miniatorską, a także przypomina
najdawniejsze tkaniny wschodnie o
symetrycznej kompozycji. Dekora-
cyjność polichromii podkreślają rów-
nież postacie aniołów, przedstawione
w sposób nieszablonowy z ogrom-
nym artyzmem, oraz kompozycja
niektórych obrazów, gdzie malarz o-
siąga nieraz bardzo wysoki poziom
plastyczny.
Pod względem stylistycznym poli-
chromia nie jest zupełnie jednolita.
Drobne sceny dolnej i środkowej
strefy utrzymane są najbardziej
konsekwentnie w stylu kaligraficz-

no-płaszczyznowym. Figury ludzkie
są przysadkowate, nakreślone z ma-
łą znajomością proporcji, rysunek
twarzy ogólnikowy. Są jednak obra-
zy odbiegające od tych w zasadzie
prymitywnych przedstawień sylwe-
ty ludzkiej. Do takich należy prze-
de wszystkim obraz Mater Miseri-
cordiae, przewyższający swym po-
ziomem artystycznym pozostałe
kompozycje.
W większości swoich obrazów po-
lichromia strzelecka jest daleka od
tych wszystkich przekształceń i do-
datkowych motywów ikonograficz-
nych, które wnosi do sztuki późne
średniowiecze. Wykonawca malo-
wideł strzeleckich wprowadzając do
kompozycji formę opowiadania usi-

274