Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (17.1955)

KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI

starsze z nich, pochodzące z XIII
wieku (Verden, Hildesheim) nawią-
zują wyraźnie w swych formach do
sepulkralnej rzeźby kamiennej. W
XIV stuleciu pojawia się zespół płyt
pochodzących z jednego lub dwu
warsztatów w Brugii, ewentualnie
może i z innych ośrodków flandryj-
skich. Zaliczyć tu można przede
wszystkim płytę króla Eryka i kró-
lowej Ingeborg w Ringstead w Da-
nii (zm. 1319), biskupów Ludolfa i
Henryka von Billow (zm. 1339—1347)
oraz Godfryda i Fryderyka v. Bil-
lów (zm. 1314—1375) w Schwerin, bi-
skupów de Serken i de Mul (zm.
1317 — 1350) oraz Jana Clingen-
berga (zm. 1356) w Lubece, Al-

berta Hovenera (zm. 1357) w Stral-
sundzie, Jana von Soest i jego mał-
żonki (zm. 1361) w Toruniu, biskupa
Wikbolda (zm. 1398 — nieistniejąca
dziś) w Altenberg oraz Jana i Ge-
rarda de Heere (zm. 1398) w Brukse-
li. Płyty flandryjskie występowały
sporadycznie również i na terenie
Anglii (Kings Lynn, Newark), jed-
nakże olbrzymia większość istnieją-
cych tam płyt jest pochodzenia
miejscowego.
Wszystkie wymienione wyżej pły-
ty pochodzenia flandryjskiego po-
siadają szereg powtarzających się
stale motywów (ażurowa, strzelista
konstrukcja architektoniczna, okala-
jąca postacie centralne z figurkami

apostołów i proroków, Bóg Ojciec
u góry, sceny rodzajowe w części
dolnej itd.). Motywy te występują
zasadniczo w różnych odmianach;
niektóre z nich z reguły spotykamy
na poszczególnych płytach — zda-
rzają się też wypadki mechanicznego
wręcz powtarzania tych samych scen
rodzajowych.
Płyta małżonków von Soest jest
jedynym zachowanym na terenie
Polski okazem omówionego powy-
żej, tak bardzo charakterystycznego
dla północnej Europy zespołu. Daje
ona wgląd w mało skądinąd zna-
ną sztukę patrycjatu miejskiego
z pierwszego okresu rozkwitu świet-
ności Torunia.

PIOTR SKUBISZEWSKI

ŚLĄSKA RZEŹBA SEPULKRALNA DRUGIEJ POŁOWY XIV W.

(Streszczenie referatu wygłoszonego na

zebraniu naukowym Oddziału Poznańskiego w dniu 14.III.1955 r.)


II. 1. Wrocław, Muzeum Śląskie.
Nagrobek Henryka II Pobożnego.
(Fot. P. Skubiszewski)

Dotychczasowe opracowania na-
grobków książąt śląskich, opubliko-
wane najczęściej w mniejszych mo-
nografiach bądź też rozproszone w
zarysach ogólnych całej sztuki ślą-
skiej, nie dały do tej pory ujęcia
syntetycznego, mającego na celu
wyjaśnienie treści tych pomników
oraz ich usystematyzowania według
grup chronologicznych i stylistycz-
nych. Autorzy różnią się między so-
bą znacznie w opiniach co do gene-
zy artystycznej tych rzeźb, a zwłasz-
cza co do czasu ich powstania. Wy-
łania się zatem postulat szczegóło-
wego opracowania wszystkich ze-
społów nagrobków śląskich, w opar-
ciu o ścisłe podstawy datowania.
Analiza warunków fundacji powin-
na stanowić jednocześnie klucz do
określenia czasu powstania obiektu
i przeprowadzenia jego interpretacji

treściowej. Kryteria kostiumologicz-
ne i heraldyczne, a wreszcie analiza
stylistyczna, wskazująca nie podo-
bieństwa, lecz różnice wynikające
ze stale zmieniającego się widzenia
formalnego i zależne od różnych
orientacji artystycznych — pozwoli-
łyby ustalić linię rozwojową tej ga-
łęzi rzeźby śląskiej.
Nagrobki śląskie 2. poł. XIV w.
tworzą zwartą grupę, którą od dzieł
z pierwszej połowy stulecia ogólnie
odróżnia duży walor pełnoplastycz-
ności, mocne podkreślenie bryły
rzeźbiarskiej i wyodrębnienie posta-
ci zmarłego z płyty, w przeciwień-
stwie do wtopionych w tumbę figur
okresu poprzedniego. Pomimo zacho-
dzących między tymi dziełami róż-
nic, tworzą one w rzeźbie śląskiej
odrębny zespół, na który składają
się:
1) nagrobek Henryka II Pobożne-
go (zm. 1241) dawniej w kościele św.
Wincentego, obecnie w Muzeum Ślą-
skim we Wrocławiu;
2) nagrobek Bolka I (zm. 1313)
i Bolka II Opolskiego (zm. 1356) w
kościele franciszkańskim w Opolu;
3) nagrobek Bolka III Opolskiego
(zm. 1382) i jego żony Anny (zm.
1378) w kościele franciszkańskim w
Opolu;
4) nagrobek Bolka II Świdnickie-
go (zm. 1368) w kościele pocyster-
skim w Krzeszowie;
5) nagrobek Wacława Legnickiego
(zm. 1364) i jego żony Anny (zm.
1367) w kościele św. Piotra i Pawła
w Legnicy;


II. 2. Opole, kościół franciszkański.
Nagrobek książąt opolskich Bolka I
i Bolka II. (Fot. P. Skubiszewski)

6) nagrobek Matyldy Głogowskiej
(zm. 1318) dawniej w kolegiacie w
Głogowie, obecnie w Muzeum Ślą-
skim we Wrocławiu;
7) nagrobek nieznanego księcia
cieszyńskiego (może Kazimierza I,
zm. 1358) obecnie w rotundzie zam-
kowej w Cieszynie.
Nagrobki Henryka VI we Wrocła-
wiu i Bolka Legnickiego w Lubiążu,
włączane przez niektórych badaczy
do powyższego zespołu, należą do
wcześniejszej fazy stylistycznej.
Nagrobek Henryka II fundowany
najpewniej przez króla ( czeskiego
i księcia Wrocławia — Wacława IV,
wzniesiony w kościele franciszkań-
skim na terytorium dawnej „curii“
książęcej, miał podkreślać poprzez
oddany w ten sposób hołd Piastowi,
legalne przejście władzy na Śląsku
w ręce Luksemburgów. Fundacja ta

469