Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (17.1955)

KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI

służyła celom polityki dynastycznej
i była szczególnie aktualna w latach
1380—1383, kiedy król czeski pro-
wadził ostrą walkę z bpem wrocław-
skim Wacławem i reprezentowaną
przez niego linią legnicko-brzeską.
Była to fundacja o treściach analo-
gicznych jak wzniesienie tumb Prze-
myślidów przez Karola IV w Pradze.
Dziełem tego samego zespołu ka-
mieniarskiego, który wykonał rzeź-
bę wrocławską, a który można okre-
ślić mianem „warsztatu wrocławsko-
opolskiego11, są obydwa podwójne
nagrobki opolskie, powstałe w la-
tach 1378—1382. Podobieństwa mię-
dzy nimi zachodzą nie tylko w za-
kresie form kostiumologicznych, któ-
re potwierdzają początek lat 80-tych
XIV w. jako czas ich powstania, ale
odnoszą się w pierwszym rzędzie do
szczegółów wykonania technicznego
i rzeźbiarskiego kształtowania deta-
lu. Rzeźby „warsztatu wrocławsko-


II. 3. Opole, kościół franciszkański.
Nagrobek Bolka III opolskiego i jego
żony Anny. (Fot. P. Skubiszewski)

opolskiego1' cechuje duża plastycz-
ność oraz miękkość modelunku obok
naprężenia postaci i zesztywnienia
kompozycji. Są one kontynuacją
osiągnięć działającej ówcześnie w
Pradze strzechy parlerowskiej,. Jeśli
idzie o ogólne ułożenie postaci,
opierają się one na kompozycji fi-
gury św. Wacława z 1373 r. i tumbie
Przemysława Ottokara II, z syme-
trycznymi, bezwyrazowymi twarza-
mi, nawiązując do niektórych po-
piersi dolnego tryforium praskiego
(tzw. „Mistrz rodziny królewskiej11).
Stanowią tym samym jedno z ostat-
nich ogniw rozwoju rzeźby średnio-
wiecznej, w którym osiągnięto już
w pełni umiejętność odtworzenia
podstawowej formy uogólnionego
spostrzeżenia — typu człowieka,
z poprawnym zachowaniem propor-
cji twarzy, bez indywidualizacji ry-
sów. Zbieżność licznych elementów
kształtowania przestrzeni rzeźbiar-
skiej w dziełach Pragi, Wrocławia
i Opola dowodzi, że „warsztat wro-
cławsko-opolski11 ma swoją genezę
w zespole parlerowsikim.
Tumba Bolka Świdnickiego jest
miejscową, śląską kontynuacją wzo-
rów z Wrocławia i Opola, wzboga-
coną o dekorację ścian bocznych,
na których występują postacie
dworzan i urzędników książęcych,
podtrzymujących wierzchnią płytę.
Jest to motyw zaczerpnięty z ów-
czesnej plastyki turyngsko-saskiej
(sarkofagi: bpa mogunckiego Adolfa
w Heiligenstadt, ok. 1380—1390
i Giinthera z Schwarzburga w Arn-
stadt ok. 1370—1380). Również bli-
ską czasem powstania i stylem jest
rzeźba nagrobna Matyldy Głogow-
skiej, niestety zmieniona wskutek
niefortunnego przekucia w ubiegłym
wieku. Natomiast podwójny nagro-
bek w Legnicy jest tylko późnym
i schematycznym powtórzeniem
kompozycji i koncepcji artystycznej
rzeźb warsztatu wrocławsko-opol-
skiego. Powstał on zapewne w latach
20-tych XV w., o czym świadczy
zbroja na postaci księcia.
Odrębne miejsce w tym zespole
zajmuje nagrobek cieszyński, nie-


II. 4. Krzeszów, kościół pocysterski.
Nagrobek Bolka II świdnickiego.
(Fot. P. Skubiszewski)

wątpliwie dalsze dzieło strzechy par-
lerowskiej, jednak odznaczający się
większą swobodą w zakresie kompo-
zycji i wyraźniejszym indywiduali-
zmem twarzy, niż rzeźby dolno-ślą-
skie. Powstał on zapewne w latach
90-tych XIV w. jako dzieło rzeźbia-
rza silnie związanego z zespołem
praskim.
Nagrobki śląskie 2. poł. XIV w.
reprezentują nowy kierunek w sztu-
ce europejskiej, który w Czechach,
zwłaszcza w rzeźbie i malarstwie,
stanowi przełom w stosunku do
okresu poprzedniego. Jego znaczenie
polega na wprowadzeniu do dzieła
artystycznego nowych kategorii for-
malnych: silnej plastyczności, ma-
larskości, światłocienia. Jako dzieła
mistrzów prowincjonalnych, oder-
wane od postępowych ośrodków ar-
tystycznych, nie stanowiły nagrobki
śląskie tego czasu precedensu dla
rozwoju sztuki późnogotyckiej i
wczesnorenesansowej, jak to miało
wówczas miejsce w niektórych czę-
ściach Europy (Sluter). Niemniej
w powiązaniu z innymi tworami
rzeźby monumentalnej 2. poł.
XIV w. tworzą odrębny rozdział
w dziejach plastyki śląskiej i wska-
zują, że rozwój jej monumentów
sepulkralnych jest tylko pozornie
jednolity i nieprzerwany.

STEFAN SWISZCZOWSKI
PROBLEMY XVI-WIECZNYCH SUKIENNIC

(Streszczenie referatu wygłoszonego
Na wystawę „Odrodzenie w Pol-
sce11 wykonany został w 1954 r. mo-
del Sukiennic wg rysunków autora;
przy tej sposobności dokonano sze-

na zebraniu naukowym Oddziału
regu nowych spostrzeżeń względnie
uzupełnień do poprzedniej pracy
autora o Sukiennicach krakowskich,
wydanej w 1948 r.

Krakowskiego w dniu 31.III.1954 r.)
Podkładem dla tych rysunków
były plany Prylińskiego w wielu
miejscach błędne (zatem prawdopo-
dobnie szkicowe), fotografie Krygiera

470