Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (17.1955)

KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI

ZOFIA KNOBLOCH-WĄSOWA

GRAFIKA JÓZEFA PANKIEWICZA

(Streszczenie referatu wygłoszonego na zebraniu naukowym Oddziału Wrocławskiego w dniu 22.III.1954 r.)


II. 1. Józef Pankiewicz, port w Fe¬
camp, akwaforta 1907.
Józef (Pankiewicz zaczął uprawiać
grafikę w ostatnich latach XIX
wieku, kiedy powszechnie stosowano
ją tylko do reprodukcji malarstwa.
Zapoczątkował w Polsce nowoczesną
akwafortę i sucho ryt; dla rozwoju
tych gałęzi grafiki posiadał nie
mniejsze znaczenie, niż dla nowo-
czesnej litografii Wyczółkowski, a
dla rozwoju drzeworytu — Skoczy-
las. Już w roku 1906 -wprowadził do
krakowskiej Akademii Sztuk Pięk-
nych osobną pracownię grafiki, czym
zapoczątkował rozkwit tej dziedziny
sztuki w tamtejszym środowisku.
Na tle bogatej twórczości malar-
skiej Pankiewicza, w której odbiła
się cała różnorodność sztuki końca
XIX i początku XX wieku, grafika
stanowiła całość o jednolitym cha-
rakterze. Podczas gdy koncepcje ma-
larskie czerpał z ciągle nowych prą-
dów europejskich, w grafice pozostał
przy założeniach realizmu.
Grafika Pankiewicza przypadała
mniej więcej na tzw. „okres bezko-

lorowy“ w jego malarstwie. Jest
rzeczą naturalną, że zainteresował
się grafiką wtedy, gdy nie pochłania-
ły go problemy kolorystyczne, tak jak
we wcześniejszym o,kresie impresjo-
nistycznym, i rytował do czasu ze-
tknięcia się z postimpresjonistyczną
sztuką Cezanne’a i Bonnardau Wów-
czas malarstwo koloru wyparło po
roku 1908 akwafortę opartą na wa-
lorze.
W pierwszym okresie grafiki (1895
—1900) Pankiewicz próbował na
przemian akwafortę i suchą igłę.
Akwaforty wykonywał według szki-
ców gwaszem i tuszem lub obrazów
olejnych, posługując się efektami
charakterystycznymi dla tych tech-
nik. Całą płaszczyznę zapełniał ma-
ło. zróżnicowaną kreską, schematycz-
nie wiązaną w plecionkę, zwłaszcza
w tle, właściwy motyw ukazując
mocną, długą 'linią. Natomiast su-
chą igłą posługiwał się od początku
zupełnie swobodnie, rytował wprost
z natury, kreski bardzo delikatnej i
cienkiej używał oszczędnie, wykorzy"
stując dla kompozycji białe płasz-
czyzny papieru.
Powstały w tym czasie, wykona-
ne w większości suchą igłą, kraj-
obrazy Polesia (1891 i 1899), archi-
tektura włoska (1900) i studia głów
(1900).
Drugi oikres, po kilkuletniej prze-
rwie (1904—1907), był wyłącznie
okresem doskonale opanowanej
akwaforty, w której dał kronikę
swych podróży do Paryża (1904),
Honfleur (1906), Rouen, Dinan, Char-
tres, Fecamp (1907). Powstały tam
bardzo malarskie cykle starej archi-
tektury i krajobrazy nadmorskie.

II. 2. Józef Pankiewicz, zaułek
w Chartres, akwaforta 1907.


Zakończeniem akwaforty Pankie-
wicza był szereg szkiców nadmor-
skich z Concarneau (1908).

MARIA ZEMBATÓWNA

Z TWÓRCZOŚCI GRAFICZNEJ DZIESIĘCIOLECIA
W ZBIORACH BIBLIOTEKI ZAKŁADU IM. OSSOLIŃSKICH
(Streszczenie referatu wygłoszonego na zebraniu naukowym Oddziału Wrocławskiego w dniu 12.IV.1954 r.)

Gabinet Grafiki wrocławskiego
Ossolineum został uruchomiony w
czerwcu 1949 roku. Zasoby jego po-
czątkowo liczebnie dość skromne, za-
wierające około 1600 rysunków z ko-
lekcji Pawlikowskich, wzrosły w cią-
gu czterech lat do około 40 tysięcy
(łącznie ze zbiorem fotografii). Na
stosunkowo wydajny wzrost zbio-

rów złożyły się częściowo powróco-
ne zbiory własne, zakupione kolek-
cje prywatne (zbiór ekslibrisów
Zygmunta Klemensiewicza, zbiór
portretów Stanisława Łempickiego,
zbiór drzeworytów XIX w. Mieczy-
sława Opałka) oraz w znacznej ilości
nabytki od artystów, „Desy“ i osób
prywatnych.

Zebrane materiały zawierają w
przeważającej ilości grafikę i rysun-
ki polskie, które Ossolineum nabywa
najchętniej z uwagi na charakter
instytucji; nie brak również i pierw-
szorzędnych przykładów z twórczości
niderlandzkiej, francuskiej, włoskiej,
niemieckiej a przede wszystkim an-
gielskiej.

375