Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (17.1955)

KRONIKA STOWARZYSZENIA HISTORYKÓW SZTUKI

ustalają jego pozycję na równi z
zamkiem wawelskim, mimo że za-
bytek krakowski był jego prototy-
pem. Jak rezydencja Jagiellonów sta-
ła się punktem wyjścia dla wielu
obiektów architektonicznych na tere-
nie Polski, tak siedziba Piastów —
podobnym wzorem dla dysydenckich
ościennych prowincji. Zamek brzeski
mimo swojej niewątpliwej filiacji wa-
welskiej jest dziełem odrębnym i
zupełnie indywidualnym; stopiły się
w jego organizmie przestrzennym
elementy lombardzko-francuskie i
Odrodzenia polskiego^ dające w re-

zultacie odrębną całość, którą moż-
na określić mianem polskiego rene-
sansu dysydenckiego. Ten typ archi-
tektury renesansowej zostaje roz-
przestrzeniony przez twórców rezy-
dencji brzeskiej i oddziaływuje bez-
pośrednio w prowincjach Rzeszy,
niosąc polskie koncepcje poza gra-
nice ziem polskich. Promieniując na
teren Wielkopolski staje siię pod-
stawą do rozwiązania kompozycji
wschodniej fasady ratusza poznań-
skiego, co z kolei pozwala wysunąć
hipotezę, że — Jan Baptysta Quadro
pracował w Brzegu.

Na podstawie dotychczasowych
rozważań nad działalnością archi-
tektów wywodzących się z Lugano i
Mediolanu — tej prowincji włoskiej,
która w pierwszej połowie XVI wie-
ku była pod zależnością polityczną
Francji — nasuwa się przypuszcze-
nie, że reprezentowana przez nich
sztuka na terenach położonych na
północ od Alp łączy się silnie z kul-
turą renesansu francuskiego, który
jest charakterystyczny dla feudalnej
sztuki dysydenckiej drugiej i trze-
ciej ćwierci XVI w.

ANDRZEJ FISCHINGER

KAPLICA MYSZKOWSKICH W KRAKOWIE
(Streszczenie referatu wygłoszonego na zebraniu naukowym Oddziału Warszawskiego w dniu 25.VI.1954 r.)


II. 1. Kaplica Myszkowskich w Kra-
kowie, fragment wewnętrznej deko-
racji tamburu. (Fot. T. Chrzanowski)
Kaplica Myszkowskich p.w. św.
Dominika przy kościele oo. domini-
kanów w Krakowie wzniesiona zo-
stała w latach 1602—1614. Projekt
budowy tego mauzoleum powstał
prawdopodobnie wcześniej, być mo-
że w 1591 r., gdy w kościele domini-
kanów pochowano Piotra Myszkow-
skiego, biskupa krakowskiego oraz
jego bratanka Jana, kasztelana żar-
no wskiego.
Głównym fundatorem kaplicy,
która stanęła w miejscu starszej go-
tyckiej budowli, był Zygmunt Mysz-
kowski, marszałek wielki koronny,
najambitniejszy z trzech bracli dzie-
dziczących ogromny majątek po
stryju biskupie. Wzniesione na po-
czątku XVII w. mauzoleum Mysz-
kowskich przetrwało bez większych
zmian do 1850 r., gdy w czasie wiel-
kiego pożaru Krakowa wypaliło się
jego wnętrze. W trakcie ukończonej
w 1910 r. restauracji wymieniono
częściowo okładzinę marmurową
oraz wykonano nowy ołtarz i balu-

stradę zamykającą arkadę wejścio-
wą. Mimo tych prac obecny stan
budowli nie jest zadowalający.
Kaplica Myszkowskich jest bu-
dowlą centralną, zbudowaną z cegły
i kamienia na rzucie kwadratu,
opatrzoną tamburem i kopułą na
pendentywach, zwieńczoną smukłą
latarnią. Wnętrze rozpada się na
dwie części: dolną — zaakcentowaną
parzystymi kolumnami jońskimi w
narożnikach i płytkimi wnękami ar-
kadowymi, w całości wyłożoną mar-
murami kieleckimi, oraz górną —
złożoną z tamburu i czaszy kopuły,
wykonaną w kamieniu pińczow-
skim, cechującą się bogatą dekora-
cją rzeźbiarską. Pilastry dzielące
tambur i ościeża okien wypełnione
są motywami panoplii; płytkie ka-
setony kopuły — w dolnym rzę-
dzie — półfigurami członków rodu
Myszkowskich, a w górnych — głów-
kami skrzydlatych aniołków. Z ze-
wnątrz—ściany budowli pokryte są
jednolitą rustyką; ośmioboczny tam-
bur o gładkich płaszczyznach za-
akcentowano na narożnikach płaski-
mi szerokimi pilastrami. Kopułę
wzniesioną z kamienia pokrywa
zielona łuska. W ścianie południo-
wej wmurowana jest tablica funda-
cyjna Z datą 1614.
Twórca kaplicy nie jest znany z
przekazów archiwalnych. Stąd też
wysunięcie jakiejś hipotezy po-
przedzone być musi analizą styli-
styczną budowli. Pierwowzoru ogól-
nego założenia kaplicy Myszkow-
skich dostarczyła niewątpliwie ka-
plica Zygmuntowska. Analizując
obydwie te budowle stwierdzić trze-
ba duże podobieństwo zasadniczych


II. 2. Kaplica Myszkowskich w Kra-
kowie, fragment wnętrza kopuły.
(Fot. W. Gumuła)
ich członów (kwadratowy rzut, ko-
puła z tamburem na pendentywach
itp.). Duże różnice występują do-
piero' w sposobach rozczłonkowania
płaszczyzn. Podziały kaplicy Mysz-
kowskich charakteryzują się pewną
astatycznością i zaskakującym dua-
lizmem wnętrza,, pogłębionym przez
surowe traktowanie strony zewnętrz-
nej. Analogie dla tego typu rozwią-
zań znaleźć można w architekturze
włoskiej XVI w., określonej mia-
nem manieryzmu; najbliższe wyda-
ją się być budowle florenckie. Rów-
nież w Polsce znajdują się dzieła
zbliżone swym programem arty-
stycznym a także różnymi szczegó-
łami do kaplicy Myszkowskich.
Można do nich zaliczyć przede
wszystkim pałac Myszkowskich na
Mirowie w Książu Wielkim (1585—
1595), tzw. kamienicę Dziekańską w
Krakowie (1592) oraz kaplicę Bra-
nickich w Niepołomicach (1595).
Wszystkie te dzieła wiązane są z na-
zwiskiem Santi Gucciego; kaplicę

372