Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (17.1955)

BYCZKOWSKI, BYSZKOWSKI CZY WYSZKOWSKI

larska dobrze znana (ile wolna, bez cechu) równy
jedna szacunek i szlachectwa nie krzywdzi. A po-
nieważ znowu w transakcyjach między żalącym a sy-
nem urodzonym Janem Nepomucenem Wyszkow-
skim o dworzec na Rybakach będący o przedaż
zawartych, także i z urodzoną Heleną z Wojciechow-
skich żoną żalącego się powtórnego małżeństwa dzia-
łanych w kancelarii ratusza poznańskiego przez nie-
znanie żalącego się terminów jurydycznych i przez
niewiadomość urzędów przyjmujących umieszczenie
tytułów tylko stanowi miejskiemu służących, a co
większa i nazwisko swoje inaczej przeistoczone to jest
Byszkowski, a nie Wyszkowski z informacyji być do-
chodzi wyrażone i znowu, że żalący stan ten, w któ-
rym się urodził w nieprzerwanych trzyma obrębach
i żadnemu miejskiemu prawu podległości nie uczynił
i obowiązku onegoż nie zaćiągnął. Dowody zaś w rę-
ku żalącego będące ojca żalącego w województwie
podlaskim być dobrze urodzonego obywatela dowodzą

i że tu do województw wielkopolskich przez sztukę
rycerską dostał się i z tern rozstał się światem. Inne
manu scripta zapewniają, a transakcyje ratuszne po-
wyżej rzeczone wspacznie tak w daniu tytułu miejskie-
go jako i w odmienieniu oryginalnego [p. 806 v.] na-
zwiska w nie wiadomości zapisanie pokazują się, a za-
tem żalący spostrzegłszy taki przypadek szkodliwy
klejnot szlachectwa i familią czerniący, przeciw te-
mu tak strasznemu transakcyji zapisaniu z niewiado-
mości dopełnionemu, a prerogatywy szlachectwa
szczerbiącemu, nie chcąc swej potomności przez za-
milczenie przynieść wątpliwości o nieważność tych
transakcyji czyli bardziej o poprawę onychże w jak
najuroczystszy prawa sposób skarży się i omyłkę tę
czyli niewiadomość publiczności głosząc, prawem czy-
nić nie zaniedba tym do tego środkującym manifestem
salvis salvandis.
(—) Jakub Wyszkowski

JERZY STANKIEWICZ
KILKA UWAG DO ARTYKUŁU „ALEGORIA HANDLU GDAŃSKIEGO"

Sztuka gdańska, aczkolwiek na pozór dość szcze-
gółowo opracowana przez historyków niemieckich,
wymaga w bardzo wielu wypadkach — jak to się po
ostatniej wojnie okazało — ponownej, bardzo dokład-
nej analizy, która częstokroć doprowadza do całkiem
nowych a nawet wręcz rewelacyjnych sformułowań.
Prof, dr Władysław Tomkiewicz w swoim artykule
„Alegoria handlu gdańskiego11 Izaaka van dem Blocke
(Biuletyn H. S. XVI, 1954, nr 4, s. 404) poruszył właś-
nie jeden z takich ważnych gdańskich tematów, inter-
pretując w bardzo interesujący sposób dotychczas nie
zawsze doceniane i — co gorsza — niewłaściwie rozu-
miane dzieło Izaaka van der Błocka. Wartość artyku-
łu jest tym większa, że autor zaopatrzył go w liczne
reprodukcje mało znanych a niezmiernie ciekawych
szczegółów obrazu.
Kilka nieścisłości i spornych problemów poruszo-
nych przez autora upoważniają do1 zabrania głosu
w związku z powyższym artykułem. Zacząć należy
od marginesowej zresztą uwagi autora odnośnie do
fasady Dworu Artusa.
Wzniesiony przypuszczalnie jeszcze w pierwszej po-
łowie XIV w.1 dwór bractwa kurkowego św. Jerze-
go, po pożarze w r. 1476 2 został w latach następnych
rozbudowany do dzisiejszych rozmiarów3 4 * *, stając się
równocześnie siedzibą kilku różnych bractw. Dawny
gospodarz, bractwo św. Jerzego w r. 1494 przeniosło
się do nowej, wzniesionej specjalnie dla siebie siedzi-
by przy bramie Długoulicznej i. W r. 1552 Dwór Artu-

1 Pierwsza wzmianka o gdańskim Dworze Artusa
pochodzi z r. 1350 (Archiwum Gdańskie 300,32/1, k. 42v).
2 O fakcie tym posiadamy szereg relacji kronika-
rzy współczesnych względnie późniejszych, jak np.
Weinreicha (Scriptores Rerum Prussicarum, t. 4, Lei-
pzig 1870, s. 740), Lubbego (tamże, s. 716), Stegmanna
(tamże, t. 5, 1874, s. 497) i wielu innych.
3 Ostatnią czynnością było w r. 1480 założenie skle-
pień (Lubbe, jw„ s. 717). Później jeszcze trwały prace
wykończeniowe wnętrza.
4 Obecnie zwanej popularnie — acz niesłusznie —
Strzelnicą św. Jerzego. Teraz mieści się tam siedziba

sa otrzymał nową, renesansową fasadę frontową od
strony Długiego Targu, przy wznoszeniu której byli za-
trudnieni budowniczowie włoscy5. W latach 1616—1617
fasada ta została przeprojektowana przez Abrahama
van der Błocka i otrzymała dzisiejszy wygląd6.
Autor (s. 412), przypuszczalnie za Simsonem7, po-
daje, że fasadę Dworu Artusa projektowano w latach
1609—1617. Początkowo, kiedy nie posiadano jeszcze
dostatecznej pewności co do autora i daty powstania
nowej fasady, czas jej wykonania zamykano właśnie
w tych granicach wyznaczanych przez dwa datowane
dokumenty, a mianowicie: przez powstały w r. 1617
sztych Dickmanna przedstawiający Dwór Artusa
w nowej szacie8 oraz przez pochodzący z r. 1608 obraz
Izaaka van der Błocka (data na fryżie portalu), obraz,
który stał się tematem omawianego artykułu w Biu-
letynie.
Autor stawia pod znakiem zapytania wiarygodność
obrazu twierdząc, że przedstawionej na nim fasady
Dworu Artusa „...nigdy nie było. To, co widzimy przed
sobą, jest pewnego rodzaju fantazją malarza i, jak mi
się wydaje, nie tyle może fantazją, ile raczej projek-
tem przebudowy tego reprezentacyjnego gmachu'1. Nie-
co wyżej, na tej samej stronie 412 autor twierdzi, że
fasada ta nie jest „...elewacją frontową dawniejszą,
znaną z malowidła Antoniego Moellera z roku 1601...“.
Niestety, w tym wypadku trudno zgodzić się z au-
torem, wobec istnienia dwóch wizerunków Dworu Ar-
tusa, pochodzących na pewno sprzed okresu jego prze-
miejscowego oddziału Stowarzyszenia Architektów
Polskich.
5 Arch. Gd. 300, R. LI, 4, k. 340v.
6 Zaginiona księga rachunkowa z lat 1616—1617
(Mitteilungen des Westpreussischen Geschichtsvereins
t. 3, Danzig 1904, s. 82, a także t. 2, 1903, s. 29).
7 Simson P„ Der Artushof in Danzig und seine
Bruders ch aft en, die Banken, Danzig 1900, s. 152.
8 Dickmann A„ Praecipuorum locorum et aedifi-
ciorum, quae in urbe Dantiscana visuntur, adumbra-
cio, 1617.

267