DOI Heft:
Nr. 3
DOI Artikel:Miscellanea
DOI Artikel:M., B.: II Ogólnopolska konferencja naukowa w sprawie badań nad sztuką: Warszawa, 30.V. - 4.VI.1955
DOI Artikel:Świechowski, Zygmunt: W sprawie miscellaneów
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.38030#0385
II OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA W SPRAWIE BADAN NAD SZTUKĄ
II Ogólnopolska Konferencja Naukowa w Sprawie
Badań nad Sztuką stwierdza, że:
1. powrót do Polski narodowych dóbr kultury, zło-
żonych na przechowanie w czasie wojny w Kanadzie,
jest sprawą szczególnej wagi dla dalszego rozwoju na-
szej nauki i dla upowszechnienia kultury,
2. opieka- nad nimi może być sprawowana tylko
przez naród polski .i on tyllko ma prawo ich strzec i de-
cydować o metodach konserwacji.
II Ogólnopolska Konferencja Naukowa w Sprawie
Badań nad Sztuką zwraca się do naczelnych Władz
Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej o poczynienie jak
najusilniejszych starań, by te skarby kultury polskiej
jak najrychlej wróciły do kraju, a do wszystkich in-
stytucji i organizacji. naukowych i kulturalnych oraz
do uczonych i działaczy kulturalnych w Polsce i na
całym świecie zwraca się o poparcie i pomoc w od-
zyskaniu dóbr kulturalnych z Kanady.
B. M.
ZYGMUNT ŚWIECHOWSKI
W SPRAWIE MISCELLANEÓW
Rok 1954 przyniósł korzystny zwrot w doborze
treści i proporcji części składowych Biuletynu. W prze-
ciwieństwie do lat poprzednich niewielkie artykuły,
recenzje, wypowiedzi dyskusyjne zaczynają stanowić
pokaźną pozycję równoważąc niekiedy objętościowo
dział przydługich rozpraw. Ten nawrót w układzie
formalnym do dobrej tradycji czasopisma i zawartość
ostatnich jego numerów usprawiedliwią uwagi na te-
mat krótkich prac, dla których przyjęła się zbiorcza
nazwa „Miscellanea" .
W dziale miscellaneów odnajdujemy po większej
części omówienie materiałów uzyskanych na margine-
sie większych opracowań. Autorzy udostępniają w ten
sposób swe spostrzeżenia i znaleziska, którym nie
chcą czy nie mogą nadać bardziej wyczerpującej po-
staci z uwagi na kierunek swych zasadniczych prac
i zainteresowań, względnie — gdzie sam rodzaj za-
gadnienia określa skromniejsze ramy objętościowe.
Kiedy indziej pod mniej obowiązującą formą przy-
czynka kryje się zamysł większego dzieła udostępnia-
ny i jednocześnie poddawany pod dyskusję. W innych
jeszcze wypadkach znajdują tu ujście w postaci skom-
prymowanej, wartościowe elementy opracowań pisa-
nych dla innych niepublikacyjnych celów, jak wszel-
kiego rodzaju prace dyplomowe, studia i ekspertyzy
o charakterze usługowym, wykonywane przy okazji
sporządzania kartotek zbiorów muzealnych, czy na
użytek prac konserwatorskich. Niewielkie miscellanea
stanowią dział obserwowany ze specjalną uwagą przez
fachowy ogół czytelników, którzy odnajdują tu ma-
teriały i myśli podane w zwięzłej formie, dotyczące
bardzo szerokiego zakresu tematów. To m. in. składa
się na nieprzemijającą wartość tomów krakowskich
Sprawozdań i Prac Komisji Historii Sztuki.
W oparciu o materiał opublikowany tam, jak rów-
nież i w kilkunastu rocznikach Biuletynu, można do-
konać próby określenia warunków, jakim powinno od-
powiadać „miscellaneum". Wydaje się, że w pierwszym
rzędzie drobny artykuł tak określany powinien powięk-
szać nie ilościowo, ale jakościowo dorobek naszej dy-
scypliny. Oznacza to, że przyczynki materiałowe czy
interpretacyjne powinny pogłębiać chociażby w bardzo
ograniczonym stopniu, naszą znajomość procesu hi-
storycznego i artystycznego, a nie zwiększać dokumen-
1 Guerquin B., Siady rusztowań średniowiecznych
kościoła św. Anny w Warszawie, B.H.S. i K. XI (1949),
s. 163 i 165.
tacji dla procesów wyczerpująco znanych i ustalonych,
względnie podawać fakty nic czy mało znaczące
w oderwaniu od zespołu analogicznych zjawisk, które
trzeba rozpatrywać łącznie.
Bez trudu możnaby wymienić szereg miscellaneów
odpowiadających w pełni tym warunkom mimo pro-
stoty aparatu naukowego, jakim posługiwali się auto-
rzy. Jednym z ciekawszych przykładów jest dwudzie-
stoczterowierszowa notatka B. Guerquina o rusztowa-
niach kościoła św. Anny w Warszawie b
Krótki tekst uzupełnia rysunek. Oba elementy
składają się na precyzyjną rekonstrukcję i interpre-
tację systemu rusztowań średniowiecznych. Ta krótka
notatka po raz pierwszy w naszym piśmiennictwie
zupełnie świadomie wprowadza ważne zagadnienie
techniki budowlanej. O znaczeniu komunikatu zade-
cydował więc odkrywczy wybór tematu w połączeniu
z celowym wykładem. Przykładem innego ujęcia jest
artykuł M. Walickiego o Madonnie ze Skrzynna1 2.
Treść — charakterystyka pojedynczego malowidła na-
leży do motywów często przewijających się w polskich
i zagranicznych periodykach naukowych. Podobnie
metoda opracowania zawierającego reprodukcję obiek-
tu omawianego, analogie, opis i studium porównawcze
według klasycznego schematu »vergleichende Gemal-
destudien« była stosowana setki razy w podobnych wy-
padkach. A jednak rozprawka ta jest potrzebna. Właś-
nie z dziesiątków i setek przysłowiowych cegieł ta-
kich skromnych przyczynków budują się gmachy wiel-
kich syntez, w danym wypadku syntezy dziejów pol-
skiego malarstwa XVI w.
Nie zawsze temat i sposób ujęcia są dobrane tak
trafnie, jak w omówionych artykułach. W kilku mi-
scellaneach nr 3 ,,Biuletynu" z ubiegłego roku wystę-
pują różne odmiany usterek najbardziej typowe dla
tego rodzaju krótkich opracowań. Z uwagi na to celo-
wym będzie ich kolejne omówienie.
Szereg pięciu prac, o które chodzi, będących stresz-
czeniami prac magisterskich 3, otwiera Kościół jezuicki
w Piotrkowie Trybunalskim J. Z. Łozińskiego 4. Jest to
zarys monograficzny architektury tej budowli „na tle“;
na tle wzmianek źródłowych do historii budowlanej,
topografii w węższym znaczeniu (bezpośrednie otocze-
nie urbanistyczne) i architektury jezuickiej w Polsce
2 Walicki M., Niderlandzki pierwowzór polskiego
cechowego obrazu, B.H.S. XVI (1954), s. 323.
3 Wykonanych na Uniwersytecie Warszawskim.
4 S. 326.
363
II Ogólnopolska Konferencja Naukowa w Sprawie
Badań nad Sztuką stwierdza, że:
1. powrót do Polski narodowych dóbr kultury, zło-
żonych na przechowanie w czasie wojny w Kanadzie,
jest sprawą szczególnej wagi dla dalszego rozwoju na-
szej nauki i dla upowszechnienia kultury,
2. opieka- nad nimi może być sprawowana tylko
przez naród polski .i on tyllko ma prawo ich strzec i de-
cydować o metodach konserwacji.
II Ogólnopolska Konferencja Naukowa w Sprawie
Badań nad Sztuką zwraca się do naczelnych Władz
Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej o poczynienie jak
najusilniejszych starań, by te skarby kultury polskiej
jak najrychlej wróciły do kraju, a do wszystkich in-
stytucji i organizacji. naukowych i kulturalnych oraz
do uczonych i działaczy kulturalnych w Polsce i na
całym świecie zwraca się o poparcie i pomoc w od-
zyskaniu dóbr kulturalnych z Kanady.
B. M.
ZYGMUNT ŚWIECHOWSKI
W SPRAWIE MISCELLANEÓW
Rok 1954 przyniósł korzystny zwrot w doborze
treści i proporcji części składowych Biuletynu. W prze-
ciwieństwie do lat poprzednich niewielkie artykuły,
recenzje, wypowiedzi dyskusyjne zaczynają stanowić
pokaźną pozycję równoważąc niekiedy objętościowo
dział przydługich rozpraw. Ten nawrót w układzie
formalnym do dobrej tradycji czasopisma i zawartość
ostatnich jego numerów usprawiedliwią uwagi na te-
mat krótkich prac, dla których przyjęła się zbiorcza
nazwa „Miscellanea" .
W dziale miscellaneów odnajdujemy po większej
części omówienie materiałów uzyskanych na margine-
sie większych opracowań. Autorzy udostępniają w ten
sposób swe spostrzeżenia i znaleziska, którym nie
chcą czy nie mogą nadać bardziej wyczerpującej po-
staci z uwagi na kierunek swych zasadniczych prac
i zainteresowań, względnie — gdzie sam rodzaj za-
gadnienia określa skromniejsze ramy objętościowe.
Kiedy indziej pod mniej obowiązującą formą przy-
czynka kryje się zamysł większego dzieła udostępnia-
ny i jednocześnie poddawany pod dyskusję. W innych
jeszcze wypadkach znajdują tu ujście w postaci skom-
prymowanej, wartościowe elementy opracowań pisa-
nych dla innych niepublikacyjnych celów, jak wszel-
kiego rodzaju prace dyplomowe, studia i ekspertyzy
o charakterze usługowym, wykonywane przy okazji
sporządzania kartotek zbiorów muzealnych, czy na
użytek prac konserwatorskich. Niewielkie miscellanea
stanowią dział obserwowany ze specjalną uwagą przez
fachowy ogół czytelników, którzy odnajdują tu ma-
teriały i myśli podane w zwięzłej formie, dotyczące
bardzo szerokiego zakresu tematów. To m. in. składa
się na nieprzemijającą wartość tomów krakowskich
Sprawozdań i Prac Komisji Historii Sztuki.
W oparciu o materiał opublikowany tam, jak rów-
nież i w kilkunastu rocznikach Biuletynu, można do-
konać próby określenia warunków, jakim powinno od-
powiadać „miscellaneum". Wydaje się, że w pierwszym
rzędzie drobny artykuł tak określany powinien powięk-
szać nie ilościowo, ale jakościowo dorobek naszej dy-
scypliny. Oznacza to, że przyczynki materiałowe czy
interpretacyjne powinny pogłębiać chociażby w bardzo
ograniczonym stopniu, naszą znajomość procesu hi-
storycznego i artystycznego, a nie zwiększać dokumen-
1 Guerquin B., Siady rusztowań średniowiecznych
kościoła św. Anny w Warszawie, B.H.S. i K. XI (1949),
s. 163 i 165.
tacji dla procesów wyczerpująco znanych i ustalonych,
względnie podawać fakty nic czy mało znaczące
w oderwaniu od zespołu analogicznych zjawisk, które
trzeba rozpatrywać łącznie.
Bez trudu możnaby wymienić szereg miscellaneów
odpowiadających w pełni tym warunkom mimo pro-
stoty aparatu naukowego, jakim posługiwali się auto-
rzy. Jednym z ciekawszych przykładów jest dwudzie-
stoczterowierszowa notatka B. Guerquina o rusztowa-
niach kościoła św. Anny w Warszawie b
Krótki tekst uzupełnia rysunek. Oba elementy
składają się na precyzyjną rekonstrukcję i interpre-
tację systemu rusztowań średniowiecznych. Ta krótka
notatka po raz pierwszy w naszym piśmiennictwie
zupełnie świadomie wprowadza ważne zagadnienie
techniki budowlanej. O znaczeniu komunikatu zade-
cydował więc odkrywczy wybór tematu w połączeniu
z celowym wykładem. Przykładem innego ujęcia jest
artykuł M. Walickiego o Madonnie ze Skrzynna1 2.
Treść — charakterystyka pojedynczego malowidła na-
leży do motywów często przewijających się w polskich
i zagranicznych periodykach naukowych. Podobnie
metoda opracowania zawierającego reprodukcję obiek-
tu omawianego, analogie, opis i studium porównawcze
według klasycznego schematu »vergleichende Gemal-
destudien« była stosowana setki razy w podobnych wy-
padkach. A jednak rozprawka ta jest potrzebna. Właś-
nie z dziesiątków i setek przysłowiowych cegieł ta-
kich skromnych przyczynków budują się gmachy wiel-
kich syntez, w danym wypadku syntezy dziejów pol-
skiego malarstwa XVI w.
Nie zawsze temat i sposób ujęcia są dobrane tak
trafnie, jak w omówionych artykułach. W kilku mi-
scellaneach nr 3 ,,Biuletynu" z ubiegłego roku wystę-
pują różne odmiany usterek najbardziej typowe dla
tego rodzaju krótkich opracowań. Z uwagi na to celo-
wym będzie ich kolejne omówienie.
Szereg pięciu prac, o które chodzi, będących stresz-
czeniami prac magisterskich 3, otwiera Kościół jezuicki
w Piotrkowie Trybunalskim J. Z. Łozińskiego 4. Jest to
zarys monograficzny architektury tej budowli „na tle“;
na tle wzmianek źródłowych do historii budowlanej,
topografii w węższym znaczeniu (bezpośrednie otocze-
nie urbanistyczne) i architektury jezuickiej w Polsce
2 Walicki M., Niderlandzki pierwowzór polskiego
cechowego obrazu, B.H.S. XVI (1954), s. 323.
3 Wykonanych na Uniwersytecie Warszawskim.
4 S. 326.
363