DOI Heft:
Nr. 2
DOI Artikel:Miscellanea
DOI Artikel:Stankiewicz, Jerzy: Kilka uwag do artykułu "Alegoria handlu gdańskiego"
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.38030#0288
JERZY STANKIEWICZ
II. 1. Dwór Artusa wg panoramy Gdańska przy-
pisywanej Moelłerowi (koniec w. XVI); silne po-
większenie. (Fot. J. Ciemnoloński)
budowy przez Abrahama van der Błocka. Pierwszy
z nich (il. 1) to wycinek całkowicie wiarygodnej pa-
noramy Gdańska, przypisywanej A. Moelłerowi i po-
chodzącej gdzieś z końca XVI wieku. Drugi (il. 2) —
to właśnie fragment wymienionego przez autora obra-
zu Moellera „Grosz czynszowy", stanowiącego przede
wszystkim wspaniały dokument historyczny wyglądu
ul. Długiej i Długiego Targu około r. 1600. Na obu wy-
stępuje ta sarna, kwestionowana przez autora, fasada
renesansowa z r. 1552 z charakterystyczną sześcioar-
kadową, przeźroczową galeryjką i z dwukondygnacjo-
wym szczytem pilastrowym. Pewne rozbieżności w ze-
stawieniu z obrazem van der Błocka (il. 3), zachodzą-
ce np. w interpretacji ślimacznic szczytu, można przy-
pisać dość powszechnemu lekceważeniu, z jakim ma-
larze odnosili się do tak „mało ważnych" szczegółów
architektonicznych. Tym niemniej, wnosząc z bardziej
sumiennego przedstawienia tych ślimacznic na obra-
zie van der Błocka, przypuszczam, iż raczej tutaj są
one bliższe rzeczywistości.
Jako dalszy dowód wiarygodności „Alegorii" w za-
kresie interpretacji architektury wskazać trzeba mały
fragment (il. 4) reprodukowanego już przez prof. Tom-
kiewicza sztychu Willera9 z drugiej połowy XVII wie-
ku, a także wycinek sztychu Dickmanna (il. 5). Na
obu sztychach po lewej (zachodniej) sitronie Dworu
Artusa występuje Stary Dom Ławy Miejskiej (Długi
Targ 45) jeszcze w kształtach renesansowych. Pomi-
jając rozbieżności wynikające ze swoistej, plastycznej
interpretacji obrazu, w obu wypadkach identyczność
architektury z architekturą odpowiedniej kamienicz-
ki, którą po lewej stronie swego Dworu Artusa umie-
ścił Izaak van der Block, nie ulega najmniejszej kwe-
stii. W połowie XVIII w. Stary Dom Ławy został
przebudowany w formach wczesnorokokowych, przy
czym pozostawiono- jedynie dwa dawne, renesansowe,
zachowane zresztą do- dzisiaj charakterystyczne ka¬
ll. 2. Dwór Artusa wg obrazu A. Moellera „Grosz
Czynszowy“ z r. 1601. (Fot. J. Ciemnoloński)
mienne pilastry. Ich zgodność z przedstawieniem na
sztychach i obrazie van der Błocka raz jeszcze pod-
kreśla dokumentalną wartość tych danych ikonogra-
ficznych.
Pozostaje jeszcze do wyjaśnienia sprawa, kamie-
niczki wschodniej, która na „Alegorii" stanowi odbite
w lustrze powtórzenie kamieniczki zachodniej. Wyda-
je się, że malarzowi szło tutaj przede wszystkim o kon-
sekwentne utrzymanie dość silnie zaznaczonej w obra-
zie osiowości, występującej zarówno w jego ogólnym
układzie, jak również i w partiach architektonicznych.
W tym wypadku tendencja malarza była zbyt wyraź-
na, by mogła służyć jako dostateczny powód do sta-
wiania w ogóle pod znakiem zapytania wartości obra-
zu jako dokumentu.
Reasumując stwierdzić należy, że przedstawiona na
obrazie Izaaka van der Błocka fasada Dworu Artusa
9 Z dzieła Curickego R„ Der Stadt Dantzig histo-
rische Beschreibung..., Amsterdam — Dantzig 1687.
Sztych ten został niesłusznie przypisany w cytowanym
artykule w Biuletynie (s. 407, il. 5) Dickmannowi.
268
II. 1. Dwór Artusa wg panoramy Gdańska przy-
pisywanej Moelłerowi (koniec w. XVI); silne po-
większenie. (Fot. J. Ciemnoloński)
budowy przez Abrahama van der Błocka. Pierwszy
z nich (il. 1) to wycinek całkowicie wiarygodnej pa-
noramy Gdańska, przypisywanej A. Moelłerowi i po-
chodzącej gdzieś z końca XVI wieku. Drugi (il. 2) —
to właśnie fragment wymienionego przez autora obra-
zu Moellera „Grosz czynszowy", stanowiącego przede
wszystkim wspaniały dokument historyczny wyglądu
ul. Długiej i Długiego Targu około r. 1600. Na obu wy-
stępuje ta sarna, kwestionowana przez autora, fasada
renesansowa z r. 1552 z charakterystyczną sześcioar-
kadową, przeźroczową galeryjką i z dwukondygnacjo-
wym szczytem pilastrowym. Pewne rozbieżności w ze-
stawieniu z obrazem van der Błocka (il. 3), zachodzą-
ce np. w interpretacji ślimacznic szczytu, można przy-
pisać dość powszechnemu lekceważeniu, z jakim ma-
larze odnosili się do tak „mało ważnych" szczegółów
architektonicznych. Tym niemniej, wnosząc z bardziej
sumiennego przedstawienia tych ślimacznic na obra-
zie van der Błocka, przypuszczam, iż raczej tutaj są
one bliższe rzeczywistości.
Jako dalszy dowód wiarygodności „Alegorii" w za-
kresie interpretacji architektury wskazać trzeba mały
fragment (il. 4) reprodukowanego już przez prof. Tom-
kiewicza sztychu Willera9 z drugiej połowy XVII wie-
ku, a także wycinek sztychu Dickmanna (il. 5). Na
obu sztychach po lewej (zachodniej) sitronie Dworu
Artusa występuje Stary Dom Ławy Miejskiej (Długi
Targ 45) jeszcze w kształtach renesansowych. Pomi-
jając rozbieżności wynikające ze swoistej, plastycznej
interpretacji obrazu, w obu wypadkach identyczność
architektury z architekturą odpowiedniej kamienicz-
ki, którą po lewej stronie swego Dworu Artusa umie-
ścił Izaak van der Block, nie ulega najmniejszej kwe-
stii. W połowie XVIII w. Stary Dom Ławy został
przebudowany w formach wczesnorokokowych, przy
czym pozostawiono- jedynie dwa dawne, renesansowe,
zachowane zresztą do- dzisiaj charakterystyczne ka¬
ll. 2. Dwór Artusa wg obrazu A. Moellera „Grosz
Czynszowy“ z r. 1601. (Fot. J. Ciemnoloński)
mienne pilastry. Ich zgodność z przedstawieniem na
sztychach i obrazie van der Błocka raz jeszcze pod-
kreśla dokumentalną wartość tych danych ikonogra-
ficznych.
Pozostaje jeszcze do wyjaśnienia sprawa, kamie-
niczki wschodniej, która na „Alegorii" stanowi odbite
w lustrze powtórzenie kamieniczki zachodniej. Wyda-
je się, że malarzowi szło tutaj przede wszystkim o kon-
sekwentne utrzymanie dość silnie zaznaczonej w obra-
zie osiowości, występującej zarówno w jego ogólnym
układzie, jak również i w partiach architektonicznych.
W tym wypadku tendencja malarza była zbyt wyraź-
na, by mogła służyć jako dostateczny powód do sta-
wiania w ogóle pod znakiem zapytania wartości obra-
zu jako dokumentu.
Reasumując stwierdzić należy, że przedstawiona na
obrazie Izaaka van der Błocka fasada Dworu Artusa
9 Z dzieła Curickego R„ Der Stadt Dantzig histo-
rische Beschreibung..., Amsterdam — Dantzig 1687.
Sztych ten został niesłusznie przypisany w cytowanym
artykule w Biuletynie (s. 407, il. 5) Dickmannowi.
268